احداث باغ باغبانی باغبانی عمومی کشت و کار

صفر تا صد روش های احیای باغات قدیمی

اکثر درختان مرکبات دارای عمر مفید ۳۰-۲۰ سال هستند و بعد از آن دچار مشکلات عدیده ای از جمله کاهش میوه دهی، کاهش کیفیت محصول و سال آوری شدید میشوند که نیاز به احیای مجدد را برای این باغات ضروری میکند‌. البته طول عمر مفید درختان بستگی کامل به شرایط مدیریتی باغ دارد و هرس سالانه تغذیه مناسب و مبارزه با آفات و بیماریها تأثیر زیادی در افزایش عمر مفید درختان خواهد داشت. در ادامه به توضیحات بیشتری در رابطه با صفر تا صد روش های احیای باغات قدیمی و معایب آنها خواهیم پرداخت. از شما دعوت میکنیم که در ادامه ی این مطلب با ما همراه باشید.

در هر صورت، درختان مرکبات نیز مانند سایر موجودات زنده در طول رشد و نمو خود وارد مرحله پیری میشوند که از مهمترین علائم آن:

کاهش عملکرد
محدود شدن رشد شاخه ها،
کاهش کیفیت محصول،
سال آوری
تولید برگهای کوچک و رنگ پریده و حتی ریزش برگها در تعدادی از شاخه ها است.

صفر تا صد روش های احیای باغات قدیمی

به منظور احیای باغات قدیمی ۵ روش اساسی وجود دارد که توضیح داده میشود:

۱. هرس جوان سازی از روش های احیای باغات قدیمی

این روش برای درختان خیلی پیر، درختان بیمار، درختان با پوسیدگی ریشه و یا اختلالات دیگر توصیه نمیشود. لذا در صورتی که درختان مشکل خاصی ندارند و تازه به مرحله پیری وارد شده اند، میتوان از عملیات جوانسازی احیای باغات قدیمی استفاده نمود. برای این منظور هنگامی که علائم مسن بودن وضعف شاخه ها ظاهر شد و درخت به طور طبیعی با تولید برگهای متعدد پیری خود را نشان داد در اسفندماه و قبل از آغاز رشد بهاری شاخه ها را هرس سنگین میکنیم. به طوری که به جز تنه و شاخه های اصلی بقیه تاج درخت حذف شود.

در بازوی اصلی، بعد از قطع شاخه، تعدادی انشعاب جدید به وجود می آید که یکی از آنها که در موقعیت بهتری قرار دارد، انتخاب و جایگزین شاخه قطع شده میشود. پس از قطع شاخه، قسمتهایی که جدیداً در معرض آفتاب قرار میگیرند و تنه درخت حتماً با آهک یا رنگ سفید رنگ آمیزی شده تا خطر آفتاب سوختگی مرتفع گردد.

شاخه های جدید هرچه به تنه و ریشه نزدیکتر باشند، قابل اعتمادتر هستند و بهتر است از انتخاب شاخه ها در ارتفاع خیلی بالا اجتناب شود. بعد از انجام این هرس سنگین تا ۲ سال تغذیه کودهای نیتروژنه به مقدار زیاد انجام میشود تا درخت سریعاً قسمت هوایی خود را تجدید نماید. لازم است دقت گردد که شاخه های انتخابی از قسمت طوقه یا زیر محل پیوند انتخاب نشوند. چراکه این قسمت از درخت خصوصیت پایه را دارد و پس از رشد رقم اصلی درخت را نشان نخواهد داد.

معایب هرس جوان سازی

این نوع هرس جوانسازی دو عیب عمده دارد:

اول این که درختان خیلی پیر با شاخه های خشکیده و مسن قدرت تولید شاخه های جدید را از دست داده اند. شاخه های قابل جایگزین شدن به علت عدم وجود جوانه های نهفته و یا قسمتهایی که توانایی انتقال شیره نباتی را داشته باشند به وجود نخواهد آمد. در صورت تولید شاخه های جدید زیاد قوی و قابل اعتماد نیستند. لذا اکیداً توصیه میشود که برای درختان خیلی مسن از این روش استفاده نشود.

احیای باغات قدیمی

ثانیاً حذف کامل تاج درخت علاوه بر این که باعث کاهش یکباره محصول خواهد شد، ضعیف شدن سیستم ریشه را نیز در پی خواهد داشت. زیرا به علت عدم وجود اندامهای هوایی ریشه بدون غذا خواهد ماند. برای ممانعت از این مشکل میتوان هرس جوان سازی را در دو سال انجام داد. سال اول نصف تاج درخت و سال دوم نیمه دیگر تاج را جوان سازی نمود. یا حداقل یک شاخه را برای تغذیه ریشه ها باقی گذاشت که در نهایت بعد از اینکه شاخه های جدید رشد نمودند این شاخه قدیمی حذف میگردد.

۲- سرشاخه کاری؛ از روش های احیای باغات قدیمی

سرشاخه کاری درختان مرکبات در مواردی به علت تغییر تقاضای بازار موردنیاز است. سرشاخه کاری فقط بایستی روی درختان سالم و با پیوندک های سالم انجام شود. معمولاً قسمتهای سرشاخه کاری شده رشد مناسبی خواهند داشت، زیرا ریشه های قوی از آنها حمایت می نمایند. در بسیاری از موارد قسمتهای باقیمانده از تاج قبلی به عنوان میان پایه عمل مینماید. بنابراین پیوندک جدید بایستی همزمان با پایه و میان پایه سازگار باشد.

سرشاخه کاری در مورد لیمو و گریپ فروت چندان موفقیت آمیز نبوده و توصیه نمیشود. در مناطق بادخیز احتمال آسیب به شاخساره های ترد وجود دارد. همچنین حمایت از درختان با احداث بادشکن هایموقت ضروری است. در سرشاخه کاری مرکبات میتوان از پیوندهای جوانه و شاخه استفاده نمود که سرشاخه کاری توسط پیوند تاجی مرسومتر است. این پیوند به منظور تغییر رقم و جوان سازی درختان انجام میشود و نیاز به کندن و کشت مجدد ارقام را برطرف میکند.

بنابراین سرشاخه کاری زمانی انجام میشود که هم بخواهیم رقم درخت را تغییر دهیم و هم این که درخت را جوان کنیم. همچنین در درختانی که هنوز پیر نشده اند، ولی به دلایل اقتصادی نیاز به تغییر رقم وجود دارد، نیز استفاده از سرشاخه کاری و انجام پیوند تاجی توصیه میشود. در این موارد سرشاخه کاری از نظر اقتصادی بسیار بهتر از ریشه کن کردن و هرس نهال جدید است.

عملیات سرشاخه کاری

عملیات سرشاخه کاری به دو روش صورت میگیرد:

قطع کامل تاج درخت در ارتفاع ۱۰ سانتیمتر بالای محل پیوند
قطع کامل شاخه های منشعب شده از تنه در ارتفاع ۱۱/۵ متری از سطح زمین

بسیاری از کارشناسان روش اول را توصیه میکنند. بهترین زمان برای انجام پیوند تاجی در شمال کشور اواسط خردادماه است که هم پایه به آسانی پوست میدهد و هم دمای بهینه (۲۴-۲۷°C) برای تولید کالوس وجود دارد.

روش عملیات سرشاخه کاری

پیوندکها به طول ۱۰-۶ سانتیمتر و با ۴-۳ جوانه و از شاخه های یکساله (سال قبل) تهیه میشوند. با این که میتوان شاخه پیوندک ها را به صورت تازه جمع آوری نمود، ولی چون جوانه های خفته دارای قدرت بیشتری هستند، لذا توصیه میشود پیوندکها در اواخر زمستان تهیه شده و در پارچه های سفید مرطوب بعد از ضدعفونی کردن با قارچ کش، پیچیده و بعد از بسته بندی در کیسه های پلی اتیلن در دمای یخچال (۴°C) نگهداری شوند.

عملیات سرشاخه کاری

سطح برشهای پایه باید کاملاً صاف کمی هم اریب باشد تا از تجمع رطوبت جلوگیری شود. آنگاه با چاقوی پیوند یک برش عمودی از نوک سطح قطع شده به سمت پایین زده میشود، به طوری که پوست از دو طرف به راحتی باز شود. حال میتوان پیوندک را آماده کرد ته پیوندک را برش داده به طوری که حالت گوه ای پیدا نماید. سپس شاخه پیوندک درون شکاف پوست پایه گذاشته میشود. برای اطمینان بیشتر میتوان ۲ تا ۳ پیوند روی قسمت بریده شده زد و درصورت گرفتن پیوندها یکی را نگه داشت و بقیه را حذف نمود.

نکات روش سرشاخه کاری

ضدعفونی ابزار پیوند با وایتکس رقیق شده ۱ به ۱۰ با آب و یا محلول فرمالین ۵ کاملاً ضروری است. بهتر است بعد از پیوند هر درخت ابزار ضدعفونی شوند تا انتقال بیماری صورت نگیرد. برای رقیق کردن وایتکس باید از آب سرد استفاده کرد؛ چراکه آب داغ موجب تجزیه اجزای این ماده شده و تولید گاز سمی میکند.
بعد از اتصال کامبیومی، پیوندک را با نوار پیوند محکم میبندیم. باید دقت شود که جوانه انتهایی یا سر پیوندک بالا قرار گیرد. بعد از آن محل زخم را با چسب پیوند بهتر است همراه با قارچ کش باشد میپوشانیم.
استفاده از سایبان در محل پیوند برای جلوگیری از کاهش رطوبت توصیه میشود. همچنین شاخه ها و قسمتهایی از تنه که جدیداً در معرض نور خورشید قرار میگیرند باید با رنگ سفید یا آهک رنگ آمیزی شوند.
بعد از حدود ۱ ماه میتوان نوار اطراف پیوند را باز نمود ولی سایبان همچنان باقی میماند حذف پاجوشه، آبیاری مناسب و کوددهی کافی در گیرایی پیوند و رشد پیوندک بسیار مؤثر خواهد بود. یکی از معایب پیوند تاجی خطر شکستگی محل پیوند است.
هرچه اختلاف در ضخامت پایه و پیوندک بیشتر باشد احتمال این شکستگی نیز بیشتر است. برای ممانعت از این مشکل بهتر است از پیوندکهایی به ضخامت ۱۳-۶ میلی متر استفاده شود و درصورت لزوم از قیم برای نگه داشتن پیوندک در مراحل اولیه استفاده گردد.

۳- پیوند روی پاجوشهای پایه؛ صفر تا صد روش های احیای باغات قدیمی

در این روش پس از قطع کامل درختان مسن، کف برکردن روی تنه جوشها و پاجوشهای برخاسته از پایه پیوند شکمی زده میشود. بهتر است هنگام قطع درخت مسن عمل برش به صورت مورب صورت گیرد تا رطوبت و آب روی باقیمانده تنه جمع نشود. محل زخم نیز باید با چسب باغبانی پوشیده شود. چسب باعث ممانعت از ورود میکروارگانیسمها از راه زخم میشود. همچنین از اتلاف رطوبت و خشک شدن سطح برش جلوگیری میکند.

پیوند روی پاجوشهای پایه

اعتقاد بر این است که پاجوشها (شاخه خارج شده از روی ریشه یا از زیر خاک) استحکام بیشتری نسبت به تنه جوشها (شاخه های خارج شده از بالای خاک) دارند. بنابراین بهتر است روی پاجوشهای برخاسته از ریشه ها پیوند زده شود.

عمل قطع درخت میتواند در اسفندماه انجام شود و پیوند سپری روی پاجوشها به صورت بهاره یا پاییزه صورت گیرد که در قسمت ازدیاد مرکبات به طور کامل توضیح داده شده است.

معایب پیوند روی پاجوشهای پایه

مهمترین عیب این روش گرسنگی شدید ریشه ها در اثر حذف کامل تاج درخت است. چون کربوهیدراتها طی فرایند فتوسنتز در برگها ساخته میشوند و توسط آوند آبکش به ریشه ها میرسند. لذا با نبود شاخ وبرگ کربوهیدراتی ساخته نمیشود و ریشه ها مجبور خواهند بود از ذخیره کربوهیدراتی خود استفاده نمایند که این مسئله مشکل زیادی را برای ریشه ایجاد میکند.

برای کم کردن این مشکل دو راهکار اساسی وجود دارد:

بعد از قطع تنه درخت در اسفندماه بلافاصله با شروع فصل رشد پاجوشهایی تولید میشوند که میتوانند با برگهای سبز خود فتوسنتز کنند و قسمتی از غذای ریشه را تأمین نمایند. ولی این مقدار فتوسنتز جوابگوی ریشه های قطور و گسترده نخواهد بود، لذا هرس ریشه بسیار مفید است. برای این منظور در قسمت دوسوم تاج اولیه درخت، نهری به عمق ۶۰ سانتیمتر و عرض ۲۰ سانتیمتر کنده میشود تا قسمتی از ریشه ها قطع شوند و حجم ریشه کاهش یابد. در این صورت ریشه ها به غذای کمتری نیازمند خواهند بود.
کار دیگری که باید انجام شود تغذیه کود اوره و آبیاری مناسب است تا پاجوشها به راحتی و باسرعت رشد نمایند.

نکته آخر این است که در صورت آلودگی درختان به نماتد، پوسیدگی ریشه، گموز (Phytophthora) و دیگر بیماریهای خاکزاد هرگز نباید از این روش استفاده نمود. چرا که ریشه های درخت سالم نیستند و نمیتوانند برای احداث یک باغ جدید و جوان قابل اعتماد باشند.

در ادامه به توضیحات بیشتری در رابطه با صفر تا صد روش های احیای باغات قدیمی خواهیم پرداخت. از شما دعوت میکنیم که در ادامه ی این مطلب با ما همراه باشید.

۴- کاشت نهال بین درختان مسن

در این روش چند سال قبل از قطع درختان مسن نهالهای جوان را بین درختان باغ می کارند و بعد از بزرگ شدن نهالها درختان مسن قطع میشوند مهمترین عیب این روش سایه اندازی زیاد درختان بزرگ و مسئله رقابت آب در مواد غذایی است که اغلب موجب عدم رشد کافی در نهالهای جوان میشود.

مشکل دیگر این است که اعمال مدیریت در باغ به دلیل وجود نهالهای جوان در بین ردیفها مشکل میشود، مثلاً مبارزه با علفهای هرز و یا عبور و مرور تجهیزات و سایر عملیات سخت خواهد شد. بنابراین توصیه میشود درختان مسن به زودی کف بر شوند و یا حداقل به تدریج در چند سال حذف گردند به طوری که نهالهای جوان جایگزین آنها شوند.

۵- حذف کامل درختان مسن و کاشت نهال جدید

اگر انجام هرس جوان سازی پیوند تاجی جواب نمیدهد، این شیوه میتواند یک کار اساسی باشد.

در این روش تمام درختان باغ کف بر میشوند شاخه ها و باقیمانده درختان مسن را سریعاً باید از باغ خارج کرد و یا سوزاند.
بعد از قطع کردن درختان بلافاصله باید حدود ۱ کیلوگرم کود سولفات آمونیوم روی سطح بریده شده ریخته شود و روی آن را با پلاستیک مشکی بسته تا از بارندگی و شستشو حفظ گردد. این عمل باید بدون فوت وقت انجام شود در غیر این صورت باقیمانده تنه خشک میشود و توان جذب کود را از دست میدهد.
کود سولفات آمونیوم در پوسیدن ریشه درخت مسن کمک شایانی میکند و بعد از چند ماه ریشه میپوسد.

برای هرس نهال جدید نیز باید توجه داشت که هرگز نباید در محل درخت قبلی درخت کاشت. حداقل نیم متر باید از محل درخت مسن فاصله گرفت. در این صورت تا درخت جدید رشد کند ریشه های درخت قدیمی می پوسد. وجود ریشه های درخت قدیمی در خاک به دلایل مختلف میتواند مضر باشد: