تاریخ :۹ فروردین ۱۴۰۳

خوشه صمغی باکتریایی گندم (Yellow Rot Tundu Disease)

  • خوشه صمغی گندم اولین بار از هندوستان در سال ۱۹۱۷ تحت نام بیماری Tundu گزارش گردید.  سپس در مصر، چین، استرالیا و برخی از کشورهای اروپایی روی گندم و علف های هرز تیره گندمیان دیده شد. این بیماری در ایران اولین بار در سال ۱۳۳۵ توسط قوام الدین شریف از مراغه گزارش گردید.  سپس از مناطق مختلف کشور مانند خوزستان، گلستان، اصفهان، کرمان، ایلام و فارس گزارش شد .

    علایم و نشانه های بیماری

    در سنبله گندم تراوشات زرد رنگی دیده می شود. گلوم و گلومل معمولا رشد کافی نکرده و به صمغ آغشته اند. سنبله و گردن سنبله به هنگام خروج از غلاف برگ انتهایی به خاطر چسبنده بودن خمیده شده یا چین خوردگی پیدا می کنند. برگ ها نیز ممکن است چین خورده شوند. در سطح فوقانی آنها پوسته های صمغ خشک شده وجود داشته باشد. صمغ ترشح شده در هوای مرطوب، لزج است ولی با کاهش رطوبت هوا خشک می شوند.

    عامل بیماری

    از نمونه های جمع آوری شده از سراسر ایران پس از کشت روی محیط های آگار غذایی حاوی سوکروز و عصاره مخمر، باکتری هایی با پرگنه های زرد رنگ جدا و ویژگی های فنوتیپی و نقوش الکتروفورزی پروتئین های سلولی آنها تعیین گردید است.  بر اساس این خصوصیات، باکتری Rathayibacter tritici از مناطق استان های آذربایجان شرقی، ایلام، فارس، اصفهان (لنجان و مبارکه)، کهکیلویه و بویراحمد و R. iranicus در برخی مناطق استان های گلستان، خوزستان، اصفهان (شهرضا) و سیستان و بلوچستان عامل خوشه صمغی تشخیص داده شدند. قبلا این جنس تحت نام های Corynebacterium و Clavibacter نامیده   می شد.

    این باکتری یک باکتری گرم مثبت، میله ای تا گرزی و گاهی به هم چسبیده است . رشد آن کند و روی محیط کشت آگار مغذی تشکیل کلنی ها زرد رنگ می دهد. فاقد اسپور و تحرک است. این باکتری به وسیله نماتود گال دانه گندم منتقل می شود . اگر نماتود در خاک نباشد باکتری بیماری ایجاد نمی کند، زیرا باکتری از زخم ها وارد گیاه می شود. عامل بیماری خاکزاد است. از طریق بذر به مناطق دیگر منتقل می شود. باکتری موجود در خاک نمی تواند به عنوان منبع آلودگی برای بیماری باشد. فقط نماتودهای خارج شده از گال های نماتود آلوده به باکتری قادر به انتقال باکتری و ایجاد بیماری هستند . نماتدهای جوان در خاک که به باکتری آلوده می شوند، باکتری ها را به قسمت بالائی گیاه منتقل می کنند.

    اغلب مطالعات انجام شده در زمینه انتقال و چگونگی چسبیدن باکتری به کوتیکول نماتود و عوامل مؤثر در چسبیدن باکتری به بدن نماتود می باشد. نتایج بیانگر این است که نماتود نه تنها ناقل باکتری است بلکه وجود آن برای تکثیر باکتری درون بذر نیز لازم است. با توجه به تأثیر سوء باکتری بر بدن نماتود، ایجاد ضعف در تحرک نماتود و تلفات آن، گزارش شده است.  احتمالا باکتری تکثیر اولیه خود را روی بدن نماتود انجام می دهد .به تدریج متمایل به مواد غذایی موجود در بذر می شود یا اینکه نماتود به نحوی حاوی یا ترشح کننده مواد ضروری برای تکثیر باکتری در بذر می باشد.

    بیماری خوشه صمغی غلات در ایران تا سال ۱۳۸۹ فقط از گندم گزارش شده بود. در سالهای ۸۹-۸۸ جدایه هایی از باکتری عامل بیماری برای اولین بار از جو جداسازی و به عنوان گونه ای از جنس Rathaybacter شناسایی گردید. جدایه ها گرم مثبت، هوازی اجباری، کاتالاز مثبت، اکسیداز و آرجی نین دهیدرولاز منفی بوده و تولید اندول و استوئین نکردند. هیچ یک قادر به هیدرولیز ژلاتین، نشاسته و کازئین نبودند. ولی اسکولین و توئین ۸۰ را هیدرولیز کردند. نتایج آزمون های هانیدن برش های سیب زمینی، احیای نیترات، تولید السیتیناز، فسفاتاز، اوره آز، تایروزیناز، کتولاکتوز و نیز واکنش متیل رد آنها منفی بود.

    فروش ویژه به مدت محدود
    فروش ویژه بیش از ۳۰۰۰ رقم محصولات کشاورزی، انواع بذر با بسته بندی اورجینال و خانگی، انواع کودهای وارداتی اصل، ادوات و ابزارآلات با ضمانت اصالت کالا
    همین الآن خرید کنید

    جدایه ها قادر به استفاده از زایلوز، آرابینوز، مانیتول، اینولین، سیترات، فومارات، استات و پکتات بوده ولی از مالونات، پیروات، سیتراکونات و نیکوتینات استفاده نکردند. از گلوکز، گالاکتوز، فروکتوز و مانوز، اسید تولید کرده ولی توانایی تولید اسید از رامنوز، رافینوز و سالیسین را نداشتند. جدایه های جو بر خلاف جدایه های گندم از ال تارتارات و سوکسینات استفاده نکرده اما آمیگدالین را مصرف نمودند. ویژگی های فنوتیپی و نیز برخی از خصوصیات ژنوتیپی جدایه های به دست آمده از جو و گندم تعیین شد.احتمال   می رود که جدایه های جو متعلق به گونه توصیف نشده ای از جنس Rathaybacter باشند . تعیین موقعیت دقیق تاکسونومی آن ها مستلزم آزمون های وسیع تر ژنوتیپی می باشد .

    مدیریت بیماری

    کاشت بذر سالم و تمیز عاری از نماتود گال دانه، تناوب دو ساله در زمین های آلوده به نماتود گال دانه و زهکش مناسب مزرعه در کاهش و مدیریت بیماری مؤثر می باشند.

    منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران

    نویسنده: دکتر بهرام شریف نبی

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۵ از ۵

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *