کرلی تاپ یا پیچیدگی برگ و تورم رگبرگ های چغندرقند از مهم ترین بیماری های ویروسی محدود کننده چغندرقند می باشد. در ایران بیماری در سال ۱۳۴۸ از شیراز گزارش شده و از بیماری های ویروسی شایع و خطرناک چغندرقند است.
علایم بیماری
بر اثر این بیماری برگ های چغندرقند کوتوله مانده، چروکیده شده و به سمت بالا و پایین لوله می شوند.رگبرگ ها متورم و سخت می شوند. در گیاهچه های جوان، برگ گیاهچه خشک شده و گیاهچه می میرد. در بوته ها تورم رگبرگ ها و برجستگی های سوزنی شکل در پشت رگبرگ ها دیده می شود . در حالت شدت بیماری تراواشات شیره مانندی روی برگ ها و به خصوص رگبرگ ها (تراوشات آوند آبکشی) دیده می شود . پس از مدتی در اثر نور قهوه ای می شوند. در حالت شدید بیماری، بافت مردگی آوند آبکش روی رگبرگ ها و دمبرگ، در پشت برگ دیده می شود (شکل۱-۱).
عامل بیماری
عامل بیماری ویروس Beet curly top virus است از خانواده Geminiviridae و جنس Curtovirus است. این ویروس دو پیکره پلی هدرال چسبیده به هم (دو قلو) دارد. ماده ژنتیکی آن DNA تک رشته ای است. دامنه میزبانی ویروس وسیع است. شامل بیش از ۳۰۰ گونه در ۴۴ تیره گیاهی است . مهم ترین آن ها چغندرقند است. انتقال ویروس به طور مکانیکی به سختی صورت می گیرد. یک راه عملی انتقال این ویروس تشکیل یک پل بیولوژیکی توسط سسCuscuta است ولی با بذر منتقل نمی شود.
در طبعیت ناقل ویروس زنجرک ها هستند. سه گونه Circulifer tenellus وC. opacipennis و C. haematoceps از خانواده Cicadellidae آن را منتقل می کنند. انتقال ویروس به طریق پایا است و در بدن زنجرک حالت تکثیری نیز دارد. از عوامل مهم در پیش اگاهی شدت بیماری در مزرعه، تخمین جمعیت زنجرک ها است که به مزرعه برمی گردند، در حالی که خود آن تحت تأثیر آب و هوای محل های زمستان گذرانی در جهت تکثیر و تولید مثل زنجرک ها است.
شکل ۱-۱ A – اپی نستی (برگ های با شکل غیر عادی و پیچ خورده به سمت داخل). B- بافت آوندی تغییر رنگ داده در اثر آلودگی به ویروس کرلی تاپ .
پایداری ویروس از سالی به سال دیگر در علف های هرز در محل های زمستان گذرانی و یا در خود چغندر و یا در سایر میزبان های زمستانه مثل علف های هرز و زینتی خواهد بود.
مدیریت بیماری
استفاده از ارقام مقاوم از روش های بسیار مفید و مؤثر است. اما استفاده از این ارقام دارای اشکالاتی نیز هست. چون ممکن است ارقام از نظر عملکرد و با کیفیت قندی مطلوب نباشند ولی با تلاقی و دو رگ گیری باید ارقام مقاوم مناسب به وجود آورد. هیچکدام از ارقام مصونیت کامل ندارند . قدری خسارت می بینند که همین امر باعث بروز اشکال و سرایت بیماری به سایر محصولات مانند گوجه فرنگی می شود.
اقدامات زراعی مانند تنظیم تاریخ کشت، کوددهی و آبیاری مناسب و سایر عملیات زراعی، هدف از تنظیم تاریخ کشت این است که چغندرها وقتی که هنوز جوان هستند با جمعیت بالای ناقلین برخورد نکنند زیرا حساس ترند و سعی می شود که دوره حساسیت را تا قبل از رسیدن جمعیت بالای ناقل پشت سر بگذارند، بنابراین لازم است که بدانیم زنجرک ها چه موقع حمله می کنند و هجوم بیشینه جمعیت آن چه موقع است. هدف از کوددهی و آبیاری مناسب این است که اولا چغندرها سریعا رشد کنند و دوره حساسیت را پشت سر بگذارند و ثانیا تولید شاخ و برگ فراوان کنند زیرا زنجرک ها سایه را دوست ندارند و بیشتر در محل های پرنور و آفتابی هستند بنابر این بوته های تک و منفرد بیشتر مبتلا می شوند.
کنترل ناقل
اولین کاری که انجام شد سمپاشی مزرعه با . D.D.T بود که اثر زیادی در کاهش بیماری نداشت و ترکیبات سیستمیک اثر بیشتری دارند ولی اقتصادی نیستند. حتى آتش زدن بوته های علف های هرز در محل زمستان گذرانی حشره ناقل نیز موفقیت آمیز نبوده است. در سال های اخیر حشره کش های بادوام سیستمیک تا حدودی به کنترل بیماری کمک نموده اند. گرانول ها همراه با کشت در کنار بذور ریخته می شود و وارد آوند آبکشی شده، به محض تغذیه زنجره از گیاه آن را می کشد و در این روش جذب سم توسط ریشه چغندر و به تدریج در عرض یک تا دو ماه صورت می گیرد.
از ترکیبات سیستمیک پردوام می توان از فوریت با نام تجارتی تیمت و الدیکارب با نام تجارتی تمیک نام برد. اما این سموم برای سلامتی انسان خیلی خطرناک هستند.چون امکان کنترل بیماری با حشره کش های سیستمیک به روش محلول پاشی روی گیاه وجود ندارد، به نظر می رسد حشره کش های سیستمیک کروزه و گاچو به روش تیمار بذر می توانند بیماری را به خوبی مخصوصا در اوایل رشد گیاه در مزرعه کنترل نموده و عملکرد ریشه را افزایش دهند
تعیین اثر رقم چغندرقند
به منظور تعیین اثر رقم چغندرقند و روش آلوده شدن گیاهان در مقاومت به جدایه های ایرانی ویروس پیچیدگی شدید بوته چغندر (BSCTV-Ir )، مطالعه ای در قالب طرح آماری کاملا تصادفی روی ۱۸ رقم چغندرقند انجام شده است. برای مایه زنی ارقام از همسانه عفونت زای BSCTV-Ir استفاده و ارقام با دو روش مایه زنی با آگروباکتریوم Agroinoculation و انتقال با زنجرک ناقل Circulifer haematoceps ویروس دار مایه زنی شدند. نتایج نشان داد که تنها رقمی که تمام گیاهان تیمار شده در آن آلوده به ویروس بودند و علایم شدید نشان دادند، رقم Brigita بود. هیچکدام از ارقام مورد آزمایش مقاوم نبودند. ارقام ۷۲۳۳ ,FIMMA, HM1990, BR1, H5505 متحمل تشخیص داده شده اند، میزان آلودگی به ویروس در انتقال با زنجره ناقل ویروس دار در اکثر ارقام مورد آزمایش کمتر از روش مایه زنی با آگروباکتریوم بود .
منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده: دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید