بافت کلانشیم و انواع کلانشیم + تفاوت پارانشیم و کلانشیم
کلانشیم
در این مقاله به تشریح جامع بافت کلانشیم و انواع کلانشیم بعلاوه تفاوت پارانشیم و کلانشیم می‌پردازیم. کلانشیم بافتی است که استحکام و مقاومت اندام‌های گیاهی به ویژه اندام‌های جوان در حال رشد مانند برگ ها، دمبرگ‌ها و ساقه‌های در حال رشد را بر عهده دارد. در واقع مهم‌ترین نقش کلانشیم، استحکام بخشیدن است. سلول‌های بافت کلانشیم مانند سلول‌های بافت پارانشیم زنده هستند. به طوری که پروتوپلاسم آنها حتی در هنگام بلوغ نیز باقی می‌ماند. اما نسبت به سلول‌های پارانشیمی دیواره سلولی ضخیم‌تر و طول بیشتری دارد. طول این سلول‌ها معمولا بیش از ۲ میلی متر است. در دیواره سلولی، سلول‌های کلانشیم لان‌ها نیز وجود دارند. سلول‌های کلانشیمی به اشکال کروی، چند وجهی و طویل دیده می‌شوند. بر اساس شکل سلول ها، این بافت می‌تواند حاوی فضاهای بین سلولی نیز باشد.
بافت کلانشیم
سلول‌های کلانشیمی کوچک‌تر شبیه سلول‌های پارانشیمی و سلول‌های کلانشیمی طویل‌تر شبیه فیبرها هستند. دیواره سلولی سلول‌های کلانشیم، عمدتأ ضخامت نامنظمی داشته، غنی از پکتین و همی سلولز بوده و حاوی آب فراوان است. دیواره پکتوسلولزی سلول‌های کلانشیمی قابل انعطاف و شکل‌پذیر است و مانع رشد اندام نمی‌شود. بنابراین استحکام اندام‌های در حال طویل شدن به عهده کلانشیم است. دیواره‌های سلولی سلول‌های کلانشیم می‌توانند در اثر رسوب لیگنین فراوان ضخیم شده و به بافت اسکلرانشیم تغییر شکل یافته. اگرچه دیواره خود کلانشیم لیگنین ندارد و یا می‌توانند نازک شده و به بافت مریستم فلوژن (کامبیوم چوب پنبه ساز) تبدیل شوند.
بافت کلانشیم و انواع کلانشیم + تفاوت پارانشیم و کلانشیم
سلول های کلانشیمی به دلیل حضور کلروپلاست ها، قادر به انجام عمل فتوسنتز بوده و همچنین می‌توانند در ذخیره مواد نیز ایفای نقش کنند. بافت کلانشیم عمدتا در گلبرگ ها، برگ ها، دمبرگ‌ها و ساقه‌های جوان و علفی یافت می‌شود. در این اندام ها، کلانشیم عموما در زیر اپیدرم به ویژه در هیپودرم و در اطراف دستجات آوندی در هر دو سطح رگبرگ‌ها قرار دارد. اگرچه در ساقه عشقه، کلانشیم در قسمت‌های عمقی پوست دیده می‌شود که در این حالت می‌تواند به عنوان غلاف آوندی در نظر گرفته شود.
-
بافت کلانشیم
بافت کلانشیم که در زیر اپیدرم به صورت استوانه قرار دارد بیشتر حمایت اندام را بر عهده دارد. در ساختار تشریحی اندام‌های گیاهی، بافت کلانشیم یا به صورت یکنواخت و یا به صورت توده دیده می‌شود. برای گروه اول می‌توان به ساقه آفتابگردان و برای گروه دوم به ساقه کدو اشاره کرد. معمولا سلول‌های واقع در قسمت مرکزی این بافت، طویل‌تر از سلول‌های پیرامونی آن هستند. علت این امر تقسیم طولی بافت کلانشیم است که از مرکز به سمت خارج انجام می‌گیرد. بنابراین سلول‌های قسمت مرکزی مسن‌تر و طویل‌تر هستند. کلانشیم در ساقه‌ها و ریشه‌های زیرزمینی، همچنین در ساقه و برگ تک لپه ای ها، با توجه به توسعه اسکلرانشیم در مراحل اولیه نمو یا وجود نداشته و یا مقدار آنها بسیار ناچیز است. کلانشیم ها از سلول‌های مریستم زمینه‌ای و در برخی حالات نیز از پروکامبیوم تمایز می‌یابند.
بافت-کلانشیم
ویژگی سلول های کلانشیمی
به طور خلاصه سه ویژگی مهم را می توان به سلول های کلانشیمی نسبت داد:
- دیواره سلولزی دارند
- انعطاف پذیر هستند
- زنده هستند.
انواع کلانشیم
کلانشیم ها تنوع زیاد ساختاری ندارند؛ اما بر اساس ضخامت دیواره سلولی، چهار نوع کلانشیم قابل تشخیص است:
١- کلانشیم زاویه ای
ضخیم شدن دیواره‌های سلولی در این کلانشیم که عمومی‌ترین نوع کلانشیم در اندام‌های گیاهی است در گوشه‌ها یا زوایای سلول‌ها انجام می‌گیرد. بین سلول‌های این بافت معمولا فضاهای بین سلولی وجود ندارد. این نوع کلانشیم را می‌توان در ساقه کدو، تاتوره، دمبرگ بگونیا و گوجه فرنگی مشاهده کرد.
٢- کلانشیم پهن یا ورقه ای
در این نوع کلانشیم، عمل ضخیم شدن، بیشتر در دیواره‌های طولی و مماسی و به مقدار کمتر در دیواره‌های شعاعی انجام می‌یابد، مانند ساقه‌های جوان آقطی، تاتوره و عناب.
٣- کلانشیم کروی یا حفره ای
این نوع کلانشیم دارای فضاهای بین سلولی بزرگی است که جایگاه ضخامت دیواره‌ها در اطراف این فضاهاست. این نوع کلانشیم را می‌توان در ریشه‌های هوایی برگ انجیری و ساقه‌های استبرق، مریم گلی، پنیرک و ختمی مشاهده کرد.
۴- کلانشیم حلقوی
عمل ضخیم شدن در تمام قسمت‌های دیواره سلولی، مانند برگ‌های خرزهره و تیره چتریان انجام می‌گیرد. به نظر می‌رسد ضخیم شدن بخش‌های مختلف دیواره سلولی در انواع کلانشیم ها با پدیده افزایش تشکیل میکروفیبریل‌ها همراه باشد.
ویژگی-سلول-کلانشیمی
تفاوت بین سلول‌های پارانشیم و کلانشیم
۱- ذخیره سازی، ترشح و فتوسنتز در گیاهان توسط سلول‌های پارانشیم انجام می‌شود. در مقابل، سلول‌های کلانشیم به انتقال و توزیع مواد مغذی مختلف به تمام قسمت‌های گیاه کمک می‌کنند.
۲- سلول‌های پارانشیم مانند ساقه‌های برگ در سرتاسر گیاه پخش می‌شوند. در حالی که سلول‌های کلانشیم در ساقه‌های جوان دیده می‌شوند.
۳- پارانشیم یک سلول تخصصی نیست، در حالی که سلول‌های کلانشیم بسیار اختصاصی و تخصصی هستند.
۴- دیواره‌های سلولی پارانشیم در مقایسه با سلول‌های کلانشیم نسبتاً نازک هستند و دیواره سلولی لایه‌ای ضخیم در اطراف خود دارند.
۵- سلولز جزء اصلی دیواره سلولی سلول‌های پارانشیم است، در حالی که سلول‌های کلانشیمی پکتین و سلولز را به عنوان اجزای اصلی دیواره سلولی خود می‌دهند.
تفاوت پارانشیم و کلانشیم
نتیجه
سلول‌های پارانشیم و کلانشیم در تمام عملکردهای متابولیکی بدن گیاه بسیار مورد نیاز هستند. آنها در عملکردهای اصلی مانند فتوسنتز، ذخیره ذرات غذا، ترشح آنزیم‌های مهم مورد نیاز هستند و همچنین استحکام و اتکای کلی گیاه را فراهم می‌کنند.
منابع:
۱- کتاب گیاهشناسی، تشریح و فیزیولوژی گیاهی، ویرایش سوم، نشر موسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران، ۱۳۹۵.
دیدگاهتان را بنویسید