زهکشی در کشاورزی
مقدمه
یکی از عملیات های مهم در زمینه های کشاورزی زهکشی است. زهکشی در لغت به معنی خارج کردن آب اضافی(رطوبت خاک بالای حد ظرفیت زراعیFC) از زمین می باشد و زهکشی معمولا در زمین های کشاورزی انجام می شود.عملیات زهکشی یکی از کارهایی است که از دویست سال قبل مرسوم بوده است و مردم آن را انجام می دادند. البته خارج شدن آب از زمین بطور طبیعی نیز صورت می گیرد اما زهکشی این فرآیند طبیعی را سرعت می بخشد و باعث سریع شدن عملیات می شود.
اهداف زهکشی
بطور کلی اهداف زهکشی را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
کنترل و جلوگیری از ماندابی شدن،
کنترل و جلوگیری از شور شدن اراضی،
کنترل فرسایش خاک
کنترل سیل
حفاظت محیط زیست
سلامت و بهداشت عمومی مزرعه
توسعه روستایی و امنیت غذایی
جلوگیری از راکد شدن آب و ایجاد بوی نامطبوع در محیط مزرعه
در سه حالت زهکشی در کشاورزی امری ضروری است:
۱٫ افزایش و جمع شدن آب بر روی سطح زمین( غرقابه شدن)که به واسطه سیلاب یا باران پدید آمده و توسط زهکش های سطحی آن رااز مزرعه خارج می کنند.
۲٫ بالا آمدن سطح آب زیر زمینی در زیر خاک
۳٫ تجمع نمک در خاک
فواید زهکشی در کشاورزی:
از فواید زهکشی میتوان جلوگیری از وقوع سیل ، به زیر کشت بردن اراضی جدید با ایجاد شرایط مطلوب برای رشد ریشه ، زودتر گرم شدن خاک در فصل بهار ، شروع زودتر عملیات کشاورزی ، کیفیت و کمیت بهتر محصولات ، شستشوی املاح اضافی و بهتر شدن وضعیت مسائل بهداشتی مزرعه و تسریع تجزیه مواد الی خاک را نام برد.
معایب زهکشی
۱- هزینه بر بودن مطالعه و اجرا
۲- شستن و خروج بعضی از املاح مفید خاک به همراه املاح مضر
۳- از بین رفتن علف های طبیعی منطقه
۴- از بین بردم اکوسیستم طبیعی منطقه به علت کم کردم رطوبت و غیر قابل زیست شدن آن منطقه برای بعضی از موجودات
۵- اشغال بخشی از زمین زراعی و تقسیم زمین به قطعات جداگانه
انواع سیستم های زهکشی
یک سیستم زهکشی کشاورزی از سه جزء اساسی تشکیل شده است که عبارتند از: سیستم مزرعه، سیستم اصلی و سیستم خروجی
سیستم مزرعه:(field system)
این سیستم شامل شبکه ای از زهکشها و تمهیداتی است که در سطح مزرعه احداث شده تا آب اضافی جمع آوری و به سیستم اصلی هدایت گردد. سیستم مزرعه بستگی به خصوصیات زهکشی خاک داشته و اصولا شامل دو نوع است. سیستم زهکش های زیرسطحی و سیستم زهکشهای سطحی.
سیستم زهکش های زیرسطحی
این سیستم در خاکهایی استفاده میشود که آب اضافی بتواند در زمین نفوذ کرده و به سطح ایستابی برسد. با احداث زهکشهای زیرسطحی آب زیرزمینی به طرف این زهکشها حرکت کرده و در جهت شیب از زمین خارج میشود.
سیستم زهکش های سطحی
این سیستم در مواردی احداث میشود که نفوذپذیری خاک کم و آب نتواند به سرعت در آن نفوذ کند. در این شرایط آب روی سطح خاک یا بالای لایه غیر قابل نفوذ تجمع پیدا کرده و سپس به صورت سطحی یا زیربستری به طرف زهکشهای کم عمق سطحی حرکت و از آنجا از طریق سیستم اصلی به خارج از زمین هدایت میشود.
سیستم اصلی
این سیستم آب را از سیستمهای مزرعه دریافت کرده و به طرف خروجیها هدایت میکند. سیستم اصلی مرکب از نهرها و کانالهایی از ردههای مختلف است (درجه ۱، درجه ۲ و درجه ۳) کانالهای درجه ۳ که به نام نهرهای جمع کننده نیز نامیده میشوند معمولا در حاشیه یا در امتداد مرزهای زمین کشیده میشود و جریان آب زهکشها به طرف آن میباشند. کانال های درجه ۳ به کانال های درجه ۲ پیوسته و سپس به کانالهای اصلی وصل میشوند.
زهکشی
نقطه نهایی یا ترمینال یک سیستم زهکشی را خروجی گویند که زه آبها را وارد رودخانه، دریاچه ها، دریا و یا کویر میکند.سطح آب در نقطه خروجی را رقوم مبنای زهکشی نامند. اختلاف ارتفاع این نقطه نسبت به رقوم هر نقطه از زمین بار هیدرولیکی لازم برای جریان آب در زهکشها را تشکیل میدهد. این اختلاف مشخص میکند که سطح ایستابی را تا چه اندازه میتوان با زهکشی پایین آورد. همچنین تعیین میکند که آیا زهکشی میتواند با نیروی ثقل انجام شود و یا آنکه باید از پمپ استفاده شود.
دیدگاهتان را بنویسید