لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی
تاریخچه، اهمیت و انتشار بیماری
بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی یکی از متداولترین بیماریهای گیاهان مختلف در سراسر دنیا است عامل این بیماری در سال ۱۸۸۲ توسط الیس و مارتین جداسازی و شناسایی گردید. آلترناریا عامل این بیماری اغلب سبب لکه برگی و سوختگی میشود. ولی در بعضــی مـوارد سبب بوته میری، پوسیدگی طوقه، پوسیدگی میوه گوجه فرنگی در مزرعه و انبار و غده سیب زمینی میشود. این بیماری به قسمتهای مختلف گیاه از جمله برگ، ساقه گل و میوه حمله میکند.
بیماری لکه موجی بلایت روی ارقام زودرس گوجه فرنگی که در نواحی جنوبی ایران بخصوص بندر عباس، جیرف و میناب کاشته میشوند، بیشتر دیده میشود. این بیماری از اهواز، آذربایجان، شیراز، لرستان و بیشتر مناطقی که گوجه فرنگی و سیب زمینی کشت می شود، گزارش شده است. میزان آلودگی بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی در مناطق جیرفت و کهنوج بین ۶۰ تا ۹۰ درصد گزارش شده است.
بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی
علایم بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی
- بیماری لکه موجی بلایت زودرس ابتدا به صورت نقاط کوچکی روی برگ های جوان گیاه گوجه فرنگی ظاهر میشوند. این نقاط به تعداد زیاد و اغلب به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه و به شکل گرد یا زاویه دار و با قطر ۳ الی ۴ میلیمتر دیده شده اند. که معمولاً گسترش یافته و به صورت دوایر متحدالمرکزی در می آیند.
- ابتدا برگهای مسن پایینی گیاه مورد حمله قارچ قرار گرفته و سپس بیماری به طرف بالا پیشرفت کرده و باعث میشود که برگهای آسیب دیده به حالت زردی درآمده و به مرور بریزند. یا ممکن است بدون خشک شدن بریزند. در اثر ریزش برگها، عارضه آفتاب سوختگی روی میوه ها دیده میشود.
لکه موجی بلایت زودرس
- گاهی لکه ها از حاشیه برگ شروع شده و کم کم توسعه یافته و بزرگ میشوند، بطوریکه تمام پهنک برگ را فرا میگیرد.
- لکه های بوجود آمده روی ساقه در گیاهچه ممکن است حالت شانکر پیدا نموده و پس از توسعه کل ساقه را در بر گرفته و موجب از بین رفتن بوته شود. چنانچه این حالت در نزدیکی خاک روی ساقه مشاهده شود، باعث پوسیدگی طوقه شده و نهایتاً شکستگی ساقه میشود.
خسارت بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی
خسارت اصلی بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی روی میوه های گوجه فرنگی است. که غالباً در محل دم میوه و یا قسمتی که گل از میوه جدا می شود، بوجود می آید. لکه های روی میوه قهوه ای تا سیاه کوچک با حاشیه مشخص که بعداً توسعه یافته، بیشتر سطح میوه را میپوشاند. لکه های روی میوه ساختاری چرمی، سیاه رنگ و بر روی آنها لایه مخملی رشد اسپورها دیده میشود. وجود لکه های کوچکی روی میوه ممکن است نشانگر توسعه وسیع آلودگی در محور مرکزی و قسمت های داخلی میوه باشد.
این بیماری علاوه بر اینکه سبب فساد و نابودی میوه ها در مزرعه میشود، سبب کاهش عمر آنها در انبار میشود. میوه ها چنانچه در مراحل اولیه تشکیل آلوده شوند، ممکن است ریزش کرده و یا تشکیل نشوند. آلودگی میوه در مزرعه بوسیله آلترناریا به علت ضعف گیاه ناشی از عواملی مانند کمبود کود و مواد غذایی و یا سایر عوامل مانند حمله آفات و بیماریها است. قارچ عامل بیماری تولید مواد سمی ضعیف سبب ایجاد لکه حلقوی کوچک رنگ پریده نموده که به مرور و هنگام رسیدن میوه از بین میرود.
عامل بیماری Early blight of Tomato & Potato
- Alternaria solani (Ellis & Martin) Sorauer
میسلیوم قارچ دارای جداره عرضی، منشعب و با مسن شدن تیره رنگ میشود. تولید کنیدی های کوتاه ساده با رشد نامحدود و روی یک پایه و تیره در سطح میزبان کنیدیومها به صورت انفرادی و یا زنجیری بر روی کنیدی قرار گرفته که به رنگ تیره، گلابی شکل، چند سلولی و دارای دیواره طولی و عرضی و اندازه آنها در حدود ۲۹۶-۱۲۰ × ۱۲-۲۰ میکرومتر است.
عامل بیماری Early blight of Tomato & Potato
زیست شناسی و چرخه بیماری
-
زیست شناسی
قارچ عامل بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی، به صورت میسلیوم در قسمت آلوده گیاهان و یا به صورت اسپور درون و یا بیرون بذر زمستانگذرانی میکند. چنانچه قارچ همراه بذر حمل شود، ممکن است به گیاهچه حمله نماید و بعد از خروج گیاه سبب مرگ گیاهچه برگ و یا لکه های روی ساقه و یا پوسیدگی طوقه آن شود. بیشتر اوقات اسپورهایی که به میزان فراوان و بخصوص در هوای مرطوب و بارانی ممتد روی باقیمانده گیاه و یا گیاهان آلوده کاشته شده و یا علفهای هرز، تولید شده اند، به اطراف پراکنده میشوند.
اسپور در حال رشد به طور مستقیم و یا از طریق زخم به بافتهای گیاهان حساس رخنه کرده و خیلی زود تولید کنیدیومهای جدید نموده که بوسیله باد، باران، ادوات کشاورزی و یا عوامل دیگر منتشر میشوند. مهمترین راه انتشار بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی به مسافت بسیار دور، میوه های آلوده و یا به صورت میسلیوم در پوست بذور آلوده است. وقتی آلودگی روی سبزینه و یا میوه صورت میگیرد، مقدار زیادی اسپور قهوه ای رنگ روی سطح لکه ها در هوای گرم و مرطوب بوجود می آید که ظرف مدت ۲-۳ روز در شرایط مساعد لکه های جدید بوجود می آورد.
-
چرخه بیماری
بطور معمول بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی، بیشتر روی گیاهان با بافتهای پیر و بخصوص گیاهانی که به علل فقر غذایی، تحت شرایط محیطی نامناسب و آفات و بیماریها ضعیف شده اند، خسارت میزند. بالا بودن رطوبت محیط و نقصان حاصلخیزی خاک موجب تشدید خسارت میشود.
میزان رطوبت مانند تداوم شبنم جهت تولیدمثل قارچ عامل بیماری بسیار مناسب بوده و بارندگی بیش از یک روز برای ایجاد آلودگی و اپیدمی شدن بیمـاری مـورد بیماری مورد نیاز است. میسلیومهای قارچ در درجه حرارت اتاق (۱۷ تا ۱۸ درجه سانتی گراد) دوام می آورد. کنیدیوم ها در داخل ظرف آب به مدت یک الی ۲ ساعت و در درجه حرارت ۶ الی ۳۴ درجه سانتی گراد (متوسط ۲۸ الی ۳۰ درجه سانتی گراد) در مدت ۳۵ – ۴۵ دقیقه جوانه میزنند.
علایم بیماری لکه موجی بلایت زودرس
مدیریت تلفیقی بیماری لکه موجی بلایت زودرس گوجه فرنگی و سیب زمینی (IDM)
- آلودگی اولیه به وسیله بذر، نشاء و خاک آلوده صورت میگیرد. بنابراین حتی الامکان باید از بذور و نشاء سالم و خاک عاری از بیمارگر برای کاشت استفاده نمود.
- تناوب زراعی طولانی
- ریشه کنی علفهای هرز میزبان
- تعادل میزان کود
- استفاده از ارقام مقاوم و استفاده از بذور عاری از بیماری
- ضدعفونی خاک خزانه با سم تدخینی متام سدیم (واپام) به میزان ۷۵ لیتر در مترمربع
- عدم کاشت گوجه فرنگی بعد از گیاهان خانواده بادنجانیان
- انهدام بقایای آلوده، بعد از برداشت و یا شخم عمیق و زیر خاک کردن بقایای آلوده
- تقویت گیاه و کاهش رطوبت موجب کاهش خسارت بیماری میشود
- استفاده از سموم قارچکش مانند کلروتالونیل، مانب، کوپراویت به نسبت ۴ در هزار و یا مخلوط برد و ۲ درصد برای مبارزه با بیماری توصیه شده است.
منبع: کتاب بیماری های مهم صیفی، جالیز و سبزی در ایران، مصطفی درویش‌نیا، علی دهقانی. انتشارات سروا و تحقیقات آموزش کشاورزی و منابع طبیعی(تاک)، ۱۳۹۳.
دیدگاهتان را بنویسید