امروزه با افزایش تعداد و تنوع بیماری های مزمن استفاده از داروهای شیمیایی جهت کنترل علائم آن ها افزایش یافته است. از طرفی دیگر وجود عوارض جانبی فراوان ناشی از مصرف داروهای شیمیایی، تحمل پذیری با گذشت زمان، هزینه های بالا و عدم قطعیت درمانی سبب شده است تا گرایش عمومی به سمت استفاده از گیاهان دارویی خصوصاً طی دهه گذشته به شدت بیشتر شود.
گیاه نسترن کوهی (Rosa canina) یکی از گونه های متعلق به جنس رُز است که در اکثر مناطق اروپا، آسیا، خاورمیانه و آمریکای شمالی رویش دارد. میوه ی نسترن کوهی دارای ترکیبات فعال بیولوژیکی شامل: قندها، اسیدهای آلی، پکتین ها ترکیبات فلاونوئیدی، تانن، اسیدهای چرب، ترکیبات کارتنوئیدی و ویتامین ها بخصوص ویتامین C می باشد. همچنین مطالعات نشان داده است که این گیاه دارای اثرات ضد دیابتی، ضد التهابی قوی می باشد.
تأثیر بر مدل آسیب ایسکمی / خون رسانی مجدد کلیه ها
ایسکمی عامل مهم نارسایی حاد کلیوی است که با آغازکردن رویدادهای پیچیده و مرتبط بهم موجب آسیب و در نهایت مرگ سلول های کلیه می شود. مطالعات نشان دادند فرآیندهای چندفاکتوری در توسعه و پیشرفت آسیب ایسکمی/ خونرسانی مجدد دخالت دارند. از جمله مهمترین آنها رادیکال های آزاد اکسیژن هستند که منجر به از کار افتادن و آسیب و مرگ سلول های کلیوی می شوند. رادیکال های آزاد یکپارچگی بافت های بیولوژیک را از طریق لیپید پراکسیداسیون ساختارهای سلولی و لیپیدها و پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک تخریب می کنند. این امر موجب آسیب به غشاهای سلولی، آزادشدن اجزای داخل سلولی و آسیب بیشتر بافتی می شود. تحقیقات اخیر نشان می دهند که عصاره نسترن کوهی به دلیل داشتن فعالیت های ضدالتهابی و ضد اکسیدانتی توانسته است کاهش تعداد گلبول های قرمز و احتقان عروق ناشی از ایسکمی را تخفیف و آسیب های کلیوی حاصل از ایسکمی/خون رسانی مجدد را کاهش دهد.
تأثیر بر لیپیدها و سلول های سیستم ایمنی
نسترن کوهی حاوی آلفا لینولنیک اسید است. از آنجا که اسید چرب ALA به عنوان خمیرمایه اصلی امگا ۳ شناخته شده است تأثیرات تنظیمی بر فشار خون، انعقاد خون، ضربان قلب، پاسخ ایمنی و شکسته شدن چربی ها دارد. همچنین اسیدهای چرب در ساختن بافت مغز و اعصاب بدن انسان نیز نقش مهمی دارند. عصاره الکلی و آبی میوه نسترن کوهی باعث کاهش پراکسیداسیون لیپیدی و مهار آنزیم مبدل آنژیوتانسین می شود. بنابراین، پتانسیل درمانی بالایی در درمان پرفشاری خون و نارسایی احتقانی قلب را از خود نشان می دهد.
جهت پی بردن به خاصیت ایمونولوژیک عصاره نسترن کوهی، در مطالعه ای آلانین آمینوترانسفراز(ALT) آسپارتات آمینوترانسفراز(AST)، آلکالین فسفاتاز(ALP)، آلبومین و گلوبولین سرم اندازه گیری شد. داده ها نشان دادند که سطح گاماگلوبولین، میزان فعالیت سلول های ایمنی، ALT، AST، ALP و آلبومین به طور قابل توجهی افزایش یافتند. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که عصاره نسترن کوهی نقش بسزایی در سیستم ایمنی چه در طب سنتی و چه نوین دارد.
انفجار تنفسی نوتروفیل های پلی مرفونوکلئور منجر به تولید گونه های اکسیژن واکنش پذیر از جمله آنیون سوپراکسید، هایپوکلرو اسید و هیدروژن پراکسید می شود. نسترن کوهی به علت مقدار زیاد ویتامین C و سایر ویژگی های آنتی اکسیدانتی در حذف آن ها مؤثر است. بیشترین میزان ویتامینC نسترن کوهی در پوست و بیشترین میزان روغن در دانه آن است. طی انجام مطالعات بر روی خاصیت آنتی اکسیدانی نسترن کوهی محققان عصاره این گل را تهیه کرده و ویتامین C را از آن حذف کردند. به طوری که عمدتاً فنولیک مانند پروآنتوسیانیدین و فلاونوئیدها باقی ماند. نتایج نشان داد عصاره هم در سیستم های سلولی و هم در سیستم های غیرسلولی مهار می شود. در نتیجه برای وجود خاصیت آنتی اکسیدانی نسترن کوهی به هر دو ماده ویتامین C و پلیفنولیک نیاز است.
آزمایش ها بر روی اثرات ایمنی نسترن کوهی نشان می دهد مصرف این گیاه بر روی سطح گاما گلوبولین، تعداد تروپیل و مونوسیت و فاگوسیتوز اثر داشته و باعث افزایش آن ها می شود. بنابراین، شواهد نشان می دهد که عصاره نسترن کوهی به کاررفته در طب سنتی، احتمالاً اثرات ایمنی نیز داشته باشد.
خواص ضدالتهابی این گیاه در مطالعات موجودات زنده و در شیشه تأیید شده است. مطالعات با روش های مختلف نشان می دهد که ترکیب اصلی این گیاه با خواص ضدالتهابی گالاکتولیپید است. گالاکتولیپید می تواند روند کموتاکسی نوتروفیل های محیطی انسان را مهار کند. همچنین ثابت شده است که میوه گیاه می تواند هر دو آنزیم دخیل در التهاب سیکلواکسیژناز ۱ و ۲ را مهار کند.
بتاسیتوسترول یک فیتوسترول موجود در گیاه نسترن کوهی است که می تواند باعث مهار جذب کلسترول موجود در رژیم غذایی شود و مطالعات مختلفی نشان داده است که فیتوسترول دارای خواص ایمنی بخشی و ضدالتهابی در مدل های مبتلا به سرطان (کولون و سینه) نیز هست. درواقع تنها در ۱۰ سال اخیر بوده است که تأثیر مستقیم آن ها بر لنفوسیت های سیستم ایمنی و مکانیسم عمل آن بر سلول های سرطانی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین نسترن کوهی و به ویژه دانه آن دارای مقادیر زیادی از فیبرهای گیاهی است که اهمیت ویژه ای در رژیم غذایی دارد زیرا با کاهش سرعت حرکت مواد غذایی در روده ها، موجب هضم بهتر و ارتقای جذب آن می شود.
تأثیر بر چشم و پوست
گیاه نسترن کوهی حاوی مقادیری کوئرستین، به عنوان یک آنتی اکسیدانت است. طی آزمایش هایی، محققان اثر عصاره متانولی نسترن کوهی در بیوسنتز ملانوم موش و مکانیسم های احتمالی آن را بررسی کردند. یکی از مواد مهمی که در ساخت ملانین به کار می رود و ماده پیش ساز آن است، اسیدآمینه تایروسین است که توسط آنزیم تایروسیناز به مواد دیگر تبدیل می شود. کوئرستین جداشده از نسترن کوهی باعث کاهش فعالیت های تایروسین و آنزیم تایروسیناز در سیستم سلولی می شود. همچنین با آزمایش این ماده در سلول های سازنده تایروسین مشخص شد که دُز خاصی از این ماده روی پروتئین های بیان کننده ژن تایروسین تأثیر داشته و باعث مهار بیان آن می شود. همچنین این ماده دارای خواص ضدموتاسیونی نیز هست. درواقع نسترن کوهی با مهار سدیم آزید دارای خاصیت آنتی ژنوتوکسیک است.
تأثیر در سمیّت کبدی و دیابت
مطالعه اثر سمیت کبدی با تتراکلراید کربن، افزایش سطح سرمی AST، ALT، ALP، آلبومین، پروتئین کل (TP) و مالون دیآلدئید (MDA) را نشان داد. این در حالی بود که پس از درمان با عصاره هیدروالکلی نسترن کوهی در دُز ۵۰۰و ۷۵۰ میلی گرم کاهش قابل توجهی در مقادیر آنزیم های مذکور مشاهده شد. بنابراین نسترن کوهی با مهار آسیب های ناشی از استرس اکسیداتیو بر روی سمیت سلول های کبدی باعث کاهش این آسیب ها شده و در نتیجه در روند بهبودی سلول های کبدی مؤثر است. گروهی از محققان در خصوص اثربخشی نسترن کوهی بر دیابت، تأثیر آن را بر روی سلول های بتای پانکراس بررسی کردند. نتیجه این تحقیق نشان داد عصاره نسترن کوهی می تواند یک عامل مؤثر جهت جهت رشد سلول های بتاپانکراس تلقی شود.
نتایج در مطالعه دیگر نشان داد مکمل عصاره گیاه نسترن کوهی در موش هایی که به صورت ژنتیکی دیابتی هستند، در مرحله پیش دیابتی اختلال تحمل گلوکز را بهبود، ترشح انسولین را افزایش، عملکرد سلول های بتای پانکراس را حفظ و سرانجام تشکیل محصولات نهایی قندی شدن (گلیکوزیلاسیون) مشتق شده از متیل گلیاکسال ۱(MG-H1) و باقی مانده کربوکسی متیل لایزین را سرکوب کرده است.
تأثیر بر دستگاه ادراری
نتایج حاصل از مطالعات انجام شده در مورد تأثیرات نسترن کوهی و کلرید منیزیم بر کلسیم اگزالات (که نوعی سنگ ادراری است) نشان داده است که هنگام تزریق عصاره گیاه هیچ اثر قابل توجهی در حجم مایعات و یا غلظت آن مشاهده نشد. تزریق گیاه هیچ اثردیورتیکی ایجاد نکرد ،اما میزان کلسیم ادرار کاهش و میزان سیترات ادرار که مهارکننده تجمع کلسیم و ایجاد سنگ است، افزایش یافت.
هنگام تزریق کلرید منیزیم برعکس همین رخداد اتفاق افتاد و همچنین میزان pH نیز کاهش یافت. اما این اثرات در هنگامی که به طور همزمان تزریق عصاره گیاهی وجود داشت از بین رفت. بنابراین اثرات مثبت گیاه نسترن کوهی در عدم تشکیل سنگ های کلسیم اگزالات ادراری به وضوح قابل تشخیص است. در مطالعه ای دیگر نتایج حاصل نشان داد نسترن کوهی افزایش کراتینین و نیتروژن اوره را تخفیف داده و از کاهش میزان گلبول های قرمز به مقدار بسیار زیادی جلوگیری کرد.
دیدگاهتان را بنویسید