تجهیزات کشت بافت گیاهی
تجهیزات کشت بافت گیاهی: یک تشکیلات آزمایشگاهی برای عملیات کشت بافت گیاهی، بایستی دارای یکسری ابزارهای ضروری باشد. طرح کلی در سازماندهی هر آزمایشگاهی باید به حفظ شرایط استریل توجه نماید. طرح اختصاصی می تواند تغییراتی داشته باشد. اما یک تشکیلات آزمایشگاهی کار آمد برای کشت بافت گیاهی، صرف نظر از اینکه توسط یک محقق مورد استفاده قرار گیرد یا توسط گروهی از محققین، بایستی دارای ابزارهای معینی باشد.
اندازه و خصوصیات قسمت های مختلف آزمایشگاه به نوع عمل، هدف و میزان فعالیت در آن بستگی دارد. اصل اساسی و ضروری در طراحی یک آزمایشگاه کار آمد و فعال، حفظ نظم و تداوم پاکیزگی است. زیرا که تمامی کارها به شرایط استریل احتیاج دارند. راهکار عمومی برای تاسیس یک آزمایشگاه، تمرکز بر طرحی است که واحدها و فعالیت های مختلف به نحوی مرتب شوند که انجام مراحل عملیاتی را با حداقل ترافیک و ازدحام امکان پذیر نمایند.
تجهیزات آزمایشگاه کشت بافت گیاهی
۱- امکانات شستشو در آزمایشگاه کشت بافت گیاهی
یک مکان با ظرفشویی های بزرگ و محلی برای خشک کردن شیشه آلات لازم است. تعدادی بایستی به اسید و قلیا مقاوم باشند. روش مرسوم برای تمیز کردن شیشه آلات آزمایشگاهی غوطه ور کردن آنها در اسید کرومیک و اسید سولفوریک و سپس شستن در زیر شیر آب معمولی و بعد آب کشیدن با آب مقطر می باشد. به دلیل خاصیت خورندگی اسیدها، توصیه می شود برای کارهای روزمره، شیشه آلات را ابتدا در وایتکس ۲ به مدت ۱۶ ساعت قرار دهید. سپس در زیر جریان آب به خوبی شستشو داده و سرانجام با آب مقطر آبکشی نمائید.
شیشه آلات تمیز بایستی بعدا در آون ۱۵۰ – ۲۰۰ سانتیگراد به مدت ۱ تا ۴ ساعت خشک شوند. فقط شیشه آلات بسیار آلوده بایستی ابتدا در حمام اسید کرومیک به مدت ۱۶ ساعت غوطه ور شوند. ظروف پلاستیکی چند بار مصرف نیز توصیه می شود که ابتدا با یک ماده پاک کننده ملایم شستشو داده شده و سپس با آب معمولی و به دنبال آن با آب مقطر آبکشی شوند.
۲- آزمایشگاه عمومی و محل تهیه محیط کشت
این قسمت بخش عمومی آزمایشگاه است. جایی که اغلب فعالیت ها در آنجا انجام می شود. بخش عمومی آزمایشگاه شامل منطقه تهیه محیط کشت و اتوکلاو کردن آن است. همچنین بسیاری از فعالیت های مرتبط با گذاشت و برداشت مواد کشت بافت در این بخش صورت می گیرد. قسمت اختصاص داده شده به تهیه محیط کشت بایستی دارای قفسه ها و طبقات کافی برای ذخیره مواد شیمیایی، شیشه آلات، لوله های کشتی گیره ها و دیگر اقلام مورد نیاز برای محیط کشت باشد.
در آزمایشگاه عمومی تجهیزات زیر مورد نیاز می باشند:
- هود لامینار ایرفلو
- اتو کلاو
- یخچال
- فریزر
- ترازو (ترجیحا الکترونیکی)
- pH متر
- دستگاه آب مقطر گیری
- همزن مغناطیسی با صفحه داغ
- آون
- حمام آب با سیستم کنترل دما
- هیتر (أجاق)
- میکروویو برای گرم کردن محیط کشت آگار
- سانتریفیوژ رومیزی
- همزن (ورتکس)
- شیکر چرخشی مجهز به سکو و گیره برای ظروف در اندازه های مختلف
- میکروسکوپ تشریح
- کارت های آزمایشگاه و برچسب
۳- منطقه انتقال
تکنیک های کشت بافت را می توان با موفقیت در یک آزمایشگاه بسیار تمیز با هوای خشک و مجهز به وسایل ممانعت کننده از ورود میکروارگانیزم های هوازاد، انجام داد اما توصیه می شود که یک اتاق استریل عاری از گرد و غبار، برای عمل انتقال و دست ورزی معمول در دسترس باشد.
کابینت لامینار ایرقلو (Laminar airflow cabinet) مناسب ترین وسیله ای است که برای تست ورزی های استریل مورد استفاده قرار می گیرد. کابینت باید طوری طراحی شود که جریان هوا به صورت افقی از سمت عقب به سمت جلو جریان پیدا کند. همچنین مجهز به یک شیر گاز در صورت استفاده از چراغ گازی باشد. این وسیله نسبت به اتاق انتقال ارزانتر و نصب آن راحت تر است. در صورت کار با پاتوژن ها و یا ترانسفورماسیون توسط آگروباکتریوم، استفاده از هود استریل با جریان هوای عمودی توصیه می شود.
۴- امکانات کشت
کشت های بافت های گیاهی بایستی از نظر درجه حرارت، روشنایی، فتوپریود، رطوبت و تهویه هوا تحت شرایط کنترل شده نگهداری شوند. اتاقک های کشت و کابینت های تجاری، اتاقک های رشد بزرگ و گلخانه ها این نیازها را برآورده می سازند. این امکانات را می توان با تجهیز یک اتاق به دستگاه کنترل کننده دما، قفسه های سوراخ دار برای نگهداری لوله های کشت، لامپ های فلورسنت و دستگاه زمان سنج برای تنظیم رژیم روشنایی- تاریکی (فتوپریود) که وسایل استاندارد هستند، تدارک دید.
علاوه بر این، یک قسمت تاریک که به راحتی با کشیدن پرده های ضخیم می تواند ایجاد شود. بایستی در کنار این اتاق برای کشت هایی که به تاریکی مداوم نیاز دارند، وجود داشته باشد. این نوع اتاق کشت را همچنین می توان برای قرار دادن ابزار آلات کشت مایع از قبیل شیکرهای چرخشی، و رفت و برگشتی و انواع مختلفی از بیوراکتورهای بسته و پیوسته مورد استفاده قرار داد. برای اغلب کشت ها، کنترل دما در محدوده ۱۰- ۳۲°C یا یک درجه نوسانه مطلوب می باشد. فتوپریود ممکن است بر اساس نوع کشت تنظیم گردد.
۵- واحدهای نور
در مورد واحدهای نور، واژه های لوکس و فوت شمع به کار برده شده اند. اما سایر واحدهای قابل قبول عبارتند از: ژول بر متر مربع (J/m) برای بیان انرژی تابشی در واحد سطح. وات بر متر مربع (W/m) برای بیان تابش واژه مناسب برای بیان مقدار تابش فعال فتوسنتزی، “غلظت جریان فوتون” است که بر حسب میکرو مول فوتون بر متر مربع بر ثانیه (mol photon/m/s) تعریف می گردد. از آنجا که به طور معمول برای ذکر جریان فوتون، هر یک مول فوتون معادل با یک انیشتین تعریف می شود، یکی از واحدهای غلظت جریان فوتون، میکرواینشتین بر متر مربع بر ثانیه (E/m/s) است.
۶- گلخانه
برای رشد، پرورش و تکثیر گیاهان باززایی شده، به گلخانه نیاز می باشد. این تاسیسات به عنوان مرحله واسط انتقال مواد گیاهی از ظروف کشت موجود در اتاقک های کنترل شده به شرایط مزرعه، لازم می باشند. بنابراین، گیاهان قبل از اینکه به شرایط مزرعه منتقل شوند، در شرایط گلخانه خودهی (Acclimatization) و سازش دهی (Hardening) می شوند. گیاهان در گلخانه پرورش می یابند تا سیستم های ریشه ای و ساختارهای برگی کافی برای مقاومت در شرایط مزرعه تولید نمایند.
گلخانه به سیستم های گرمایش و سرمایش برای کنترل دما احتیاج دارد. برای استفاده حداکثر، اتاقک ها بایستی مجهز به سیستم های تولید نور مصنوعی باشند. این نور مصنوعی باید مخلوطی از نور فلورسنت و نورهای تابشی باشد و یا از لامپ های طراحی شده برای تولید امواج نوری متوازن برای رشد گیاه و فتوسنتز استفاده شود. نصب سیستم های مه پاش بر روی آن دسته از سکوهای گلخانه که برای سازش دادن اقلیمی گیاهان بکار برده می شوند، توصیه می گردد.
منبع: کتاب اصول بیوتکنولوژی گیاهی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد
دیدگاهتان را بنویسید