سیاهک برگی گندم در آمریکا، استرالیا، ژاپن، هندوستان، اروپا، مکزیک و آفریقای شمالی وجنوبی دیده می شود. در ایران اولین بار سیاهک برگی در سال ۱۳۲۸ از ورامین گزارش شد، ولی بعدا از مناطق جنوب غربی کشور (خوزستان) و آذربایجان نیز گزارش گردید که میزان خسارت آن دقیقا مشخص نیست. در سالهای اخیر بیماری در منطقه اردستان استان اصفهان نیز مشاهده شده است.
علایم و نشانه های بیماری
هاگینه ها یا سورها به صورت جوش های خطی و کشیده ، باریک و نامنظم روی برگ های بالایی بوته های آلوده ظاهر می شوند. سورها تقریبا موازی با رگبرگها و سیاه رنگ هستند که با پیشروی بیماری ممکن است تمامی برگ ها را فرا گیرند (شکل۱-۱)بر اثر این بیماری برخی برگ ها باریک و ریش ریش (تسمه ای) می شوند و قدری پیچیدگی نیز در برگ ظاهر می گردد. هاگدان ها زیر اپیدرمی بوده و حاوی تلیوسپورهای قارچ عامل بیماری هستند که سپس پاره شده و اسپورها آزاد می شوند. در موارد حمله شد قسمت های گیاه مورد حمله قرار می گیرد. گیاه کوچک مانده و ساقه لاغر و برگ ها رشد طبیعی خود را از دست می دهند و گاهی سنبله ها نیز تشکیل نمی شوند.
شکل ۱-۱ A – برگ های گندم آلوده به سیاهک برگی، B- تلیوسپورهای Urocystis agropyri که توسط تعدادی سلول های عقیم پوشانده شده اند، C – تلیوسورهای قارچ روی برگ گندم.
عامل بیماری
عامل بیماری سیاهک برگی قارچ(Urocystis agropyri(= U . tritic می باشد. اسپورها به صورت هاگ گوی بوده، اندازه این هاگ گوی ۵۰-۱۸ میکرومتر است که در مرکز آن۱ – ۴ تلیوسیور قهوه ای تیره و کروی قرار دارد و در اطراف آن یاخته های عقیم شفاف دیده می شوند (شکل ۱-۱).
شکل ۱-۲ چرخه بیماری Urocystis agropyri عامل سیاهک برگی گندم.
چرخه بیماری
تلیوسپورها در دماهای مختلفی جوانه می زنند ولی حداکثر جوانه زنی آنها در C°۲۴ – ۱۸ صورت می گیرد. در دمای زیر C°۵ و بالای C° ۳۰ جوانه زنی انجام نمی شود. تلیوسپورها به وسیله باد منتشر شده و روی دانه های گندم در هنگام خرمنکوبی قرار می گیرند و تعدادی نیز در خاک باقی می مانند. (الودگی در هنگام جوانه زنی گندم اتفاق می افتد و گیاهچه ها قبل از خروج از خاک آلوده می شوند عامل بیماری زمستان را به صورت میسلیوم در گیاهچه به سر می برد که بعدا در گیاه به صورت سیستمیک در می آید و در قسمت بالایی گیاه میزبان در بهار اسپورزایی می کند (شکل ۱-۲).
چهار نژاد فیزیولوژیکی روی گندم شناسایی شده است.(عامل سیاهک برگی گندم اختصاصی عمل می کند و عامل سیاهک برگی چاودار می تواند گونه هایی از Elymus Agropyron و Hordeum را آلوده کند ولی قادر به آلوده سازی گندم نیست.
منبع : کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده : دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید