گیاه شناسی پنبه:
پنبه گیاهی است چند ساله دائمی که به صورت یکساله کشت می شود. در مناطق گرمسیر خصوصا چند ساله است. این گیاه درختچه ای است دارای ارتفاع ۱۲۰-۶۰ سانتی متر که دارای طول دوره رشدی حدود ۲۰۰ روز است. دارای ریشه مستقیمی است که به سرعت به عمق خاک نفوذ می کند عمق نفوذ ریشه بسته به شرایط آبیاری ۲تا ۳ متر است. بیشتر ریشه های جانبی در عمق ۵۰-۳۰ سانتی متر قرار دارند.
گیاه پنبه دارای یک ساقه اصلی و شاخه های جانبی است. برگ های آن نسبتا بزرگ و پنجه ای است. در زاویه داخلی هر برگ دو جوانه دیده می شود که یکی رویشی و دیگری زایشی است که می تواند ساقه گل دهنده را تولید می نماید. طرز قرار گرفتن پایین ترین شاخه در پنبه از نظر برداشت مکانیکی بسیار مهم است. یعنی هرچه بالاتر تشکیل گردد برداشت مکانیکی راحت تر است. در آزمایشات مشخص شده با افزایش تراکم بوته اولین شاخه گیاه در ارتفاع بالاتری از سطح زمین به وجود خواهد گرفت.
پنبه گیاهی است خودگشن که البته بعضی مواقع بسته به رقم فعالیت حشرات و شرایط آب و هوایی تا ۲۰٪ دگرگشنی هم دارد. درصد دگرگشنی در شرایط دیم بیش از شرایط فاریاب است. همچنین در گل هایی که در ابتدای گلدهی به وجود می آیند هم بیشتر از گل های بعدی است.
مشخصات گل های پنبه:
گل های پنبه به طور منفرد بر روی ساقه گل دهنده دیده می شوند. اینها پس از ظاهر شدن در روز اول سفید رنگ یا کرمی هستند. پس از گرده افشانی به رنگ قرمز در آمده و روز سوم می ریزند. این گیاه دارای تخمدان ۲ تا ۶ بر چه ای است که در هر برچه ۱۲-۸ تخمک وجود دارد.
گلدهی و میوه در پنبه:
- تشکیل گل و گلدهی در این گیاه تدریجی است. بنابراین در یک زمان می توان گلدهی، بازشدن گل، میوه دهی و رسیدن محصول را با هم بر روی یک بوته دید.
- میوه به صورت کپسول یا غوزه است که در زمان رسیدگی از محل اتصال برچه ها باز شده و توده پنبه دانه ظاهر می گردد.
مشخصات دانه پنبه:
دانه پنبه تخم مرغی شکل به طول ۱۵-۷ میلی متر و به رنگ قهوه ای تا سیاه است که در سطح خارجی آن رشته هایی از سلول های فیبری دیده می شود که از تغییر شکل سلول های بشره تخمک، حاصل گشته است. وزن هزار دانه پنبه حدود ۱۶۰-۹۰ گرم است و بذر دارای ۳۰-۲۰ درصد پروتئین و ۳۰-۲۵ درصد روغن می باشد.
در سطح دانه پنبه لکه های قهوه ای به نام Gland وجود دارد. این لکه ها دارای یک ماده به نام Gossypolle هستند که سمی است و برای غیرنشخوارکنندگان مثل انسان خطرناک است. امروزه ارقام گلندلس که فاقد گوسیپول هستند توسط اصلاح نباتات تولید شده که متاسفانه حساس به آفات و بیماری ها هستند.
نحوه سازگاری گیاه پنبه:
معمولا همبستگی بین میزان تولید وش و تعداد غوزه زیاد و با اندازه غوزه کم است. این گیاه از طریق تغییر تعداد گل و غوزه، خود را با شرایط محیطی تطبیق می دهد و در صورت نامساعد بودن شرایط تعدادی از غوزه ها و گل ها ریزش می کنند. به همین دلیل ارقام دارای غوزه کوچک توانایی بیشتر در انطباق با تغییر شرایط محیطی داشته و ثبات عملکرد بیشتری دارند.
ارقام مورد کشت پنبه:
ارقام مورد کشت پنبه به دو گونه دیپلوئید Gossypium herbaceum و G. arboreum از دنیای قدیم و به دو گونه تتراپلوئید G.hirsutum و G.barbadense از دنیای جدید تعلق دارند. امروزه اکثرا از ارقام دنیای جدید خصوصا ارقام متعلق به گونه G.hirsutum استفاده می گردد.
منبع: کتاب زراعت گیاهان صنعتی وعلوفه ای، انتشارات دانشگاه پیام نور.
دیدگاهتان را بنویسید