بیماری پوسیدگی ذغالی خربزه
عامل بیماری پوسیدگی ذغالی خربزه
عامل بیماری پوسیدگی ذغالی خربزه قارچ .Macrophomina phaseolina (Taasi) Goid می باشد. سختینه ها یا اسکلروت های قارچ که کروی با بیضوی هستند، در سطح اندام میزبان و یا در عمق بافت پارانشیم مشاهده می شوند.
- سختینه ها به رنگ قهوه ای متمایل به سیاه می باشند.
- اندازه قطر آنها به یک میلی متر می رسد.
- اندازه و شکل سختینه بستگی به نوع میزبان و همچنین شرایط رشد و توسعه قارچ دارد.
- رشته های میسلیوم دارای جداره عرضی و گاهی فرورفتگی هایی در محل جداره ها می باشد.
- رشته ها بی رنگ با کمی خاکستری متمایل به قهوه ای هستند که داخل آنها قطرات فراوانی وجود دارد.
اهمیت و انتشار بیماری پوسیدگی
بیماری پوسیدگی ذغالی خربزه اولین بار در سال ۱۹۰۵ در فرانسه و در زراعت لوبیا مشاهده گردید. در دنیا شیوع وسیعی در آمریکا، اروپا، آفریقا و آسیا دارد. بیماری پوسیدگی ذغالی یا ساق سیاه خربزه، از بیماری های مهم و اقتصادی خربزه، خیار، هندوانه و طالبی است.
- اولین بار در ایران در سال ۱۳۳۲ روی ریشه در مزارع هندوانه در تایباد به عنوان بیماری ناشناخته جمع آوری شد.
- دو سال بعد از مزارع خربزه اصفهان روی ریشه، ساقه و میوه مشاهده گردید.
- در اغلب خاک های نواحی خشک ایران از جمله مشهد، ورامین، گرمسار، تبریز، اهواز، برازجان، اصفهان و ایوانکی جداسازی شده است.
- علاوه بر خربزه در محصولات بسیار متعدد و مختلف ایجاد خسارت می نماید.
علایم بیماری پوسیدگی ذغالی خربزه
بارزترین علائم بیماری این است که ابتدا به صورت لکه ای در نزدیکی طوقه گیاه یا روی ساقه ظاهر می شود. این لکه ابتدا زیتونی رنگ و سپس با گذشت زمان خاکستری و کدر شده تا بالاخره قهوه ای و سیاه می گردد و تا وقتی که تمام طوقه را فرا نگرفته است گیاه به خوبی رشد و نمو می نماید.
علایم پوسیدگی ذغالی خربزه
این بیماری براساس علائم شایع آن در میزبان های مختلف علاوه بر پوسیدگی ذغالی ساقه و ساق سیاه، بلایت خاکستری ساقه نیز نامیده می شود.
- لکه در موقعی که هنوز زیتونی است معمولا سطحی بوده و فقط نسج سطحی را خراب می کند.
- به همین جهت جالیز کاران با چاقو این سطح مبتلا را تراشیده و تا مدتی از انهدام گیاه جلوگیری می کنند.
- آوندهای گیاه برای مدت مدیدی بدون آنکه از بیماری آسیب ببینند به حال خود باقی مانده.
- فقط در دوران حاد بیماری، آوندهای چوبی به شکل الیاف مرده طوری خشک می شوند که فورا شکسته و خرد می گردند.
قبل از این حالت وقتی که لکه ها به مرحله قهوه ای رسیدند به تدریج شیره گیاه در اثر شکاف هایی در سطح پوست گیاه ایجاد می گردد، خارج شده و در مجاورت هوا به صورت صمغ تیره رنگ باقیمانده و خشک می شوند.
بارها دیده شده که یکی شاخه های گیاه در اثر این بیماری افتاده و از بین رفته ولی شاخه دیگر آن به ظاهر سالم مانده و میوه داده است گاهی اوقات قارچ عامل بیماری به دم میوه می زند و باعث خنکن تم میوه و در نتیجه افتادن آن می گردد.
از دیگر علایم
یکی دیگر از نشانه های عمده بیماری مرگ بوته ها در اواخر فصل بوده، بدون آنکه علائم خارجی روی بوته ها داشته باشد. اگر پس از مرگ بوته ها ریشه آن را از خاک خارج نمائیم به تعداد زیادی اسکلروت های قارچ را زیر پوست ریشه به صورت دانه های سیاه ریزی خواهیم دید.
زیست شناسی بیماری پوسیدگی ذغالی خربزه
تا کنون بیش از ۵۰۰ گونه گیاه میزبان برای گونه قارچ Macrophomina phaseolina شناخته شده، این قارچ ساکن خاک های مناطق وسیعی از دنیا و داخل کشور به ویژه نواحی جنوبی و گرم کشور از جمله خوزستان، بوشهر و سیستان و بلوچستان می باشد.
قارچ عامل بیماری به صورت سختینه چند سالی در زمین یا روی بقایای گیاه میزبان باقی می ماند بنابراین سختینه قارچ امکان مهار مؤثر بر ضد آن را مشکل می سازد و از طرف دیگر چون میزبان های قارچ بسیار زیاد و متنوع اند کار مهار بیماری را مشکل تر می سازد. فیزیولوژی قارچ کمی بر حسب میزبان تغییر می کند. حرارت بهینه برای رشد گیاه میزبان می باشد.
- رشد آن در داخل بافت گیاه بستگی به تأثیر شرایط داخلی گیاه دارد.
- رشد و نمو قارچ کم و بیش برحسب شرایط طبیعی در بافت ها سریع است.
- در گیاهان چندساله و چوبی کند می باشد.
- بیماری زایی قارچ عامل ساق سیاه بستگی به شرایط فیزیولوژیکی میزبان دارد.
- قارچ عامل بیماری، وابسته به تنش های محیطی است.
- تنش های خشکی و شوری باعث اختلالات فیزیولوژیک در جذب آب و مواد غذایی توسط گیاه می شود.
- در واقع موجبات حساسیت با مستعد شدن بیشتر گیاه به بیماری ساق سیاه و در نتیجه افزایش شدت بیماری می شود.
زیست شناسی پوسیدگی ذغالی
مدیریت بیماری
- عامل بیماری دامنه میزبانی بسیار وسیع دارد
- با اندام مقاومتی سختینه در خاک و بقایای آلوده گیاهی قادر به پایداری است.
- باید روش های کنترلی را در خصوص کاهش تنش های محیطی به گیاه و ایجاد شرایط مطلوب برای گیاه و تقویت میزبان متمرکز نمود.
- تنظیم آبیاری از مهمترین این اقدام ها است.
- آیش همراه با غرقاب کردن زمین آلوده.
- شخم خاک می تواند عامل مؤثری در پوساندن سختینه ها و کاهش جمعیت اینوکلوم قارچ باشد.
- انجام روش های زیستی نیز در مهار این عامل بیماری با استفاده از عوامل مهار زیستی .Trichoderma spp موفقیت هایی به دنبال داشته است.
مدیریت پوسیدگی ذغالی
منبع :
کتاب بیماری های مهم سبزی، صیفی و جالیز در ایران و مدیریت تلفیقی آنها، انتشارات سروا، ۱۳۹۴
دیدگاهتان را بنویسید