گیاه گنه گنه بیماری و خواص آن

دکتر سیده آسیه موسوی۲۲ فروردین ۱۴۰۰۰ نظر1k

گیاه گنه گنه بیماری و خواص آن

گیاه شناسی گنه گنه

گونه گنه گنه Cinchona گیاهانی درختی یا درختچه ای و همیشه سبز هستند. دارای برگ های متقابل و گل های آن به شکل خوشه ای باز است که در انتهای شاخه های گل دهنده ظاهر می شوند. از این جنس تنها چهار یا پنج گونه در سطح تجاری کشت می شود که می توان گونه های .C. officinalis L( گنه گنه خاکستری)، Cinchona ledgeriana Moens & Tremen، C. succirubra pav. Ex K1 (گنه گنه قرمز) و C. calisaya Wedd (گنه گنه زرد) را نام برد. گونه C. calisaya درخت بزرگ، گونه های C. ledgeriana و C. officinalis گیاهانی بلند و باریک و گونه C. succirubra گیاهی با رشد سریع است. گیاه گنه گنه بیماری و خواص آن بررسی شده است.

گیاه گنه گنه

خواص گیاه دارویی گنه گنه و درمان بیماری

پوست این درخت مصرف دارویی وسیعی دارد و در بازار دارویی با نام پوست گنه گنه عرضه می شود.
در پزشکی از برخی گونه های Cinchona به عنوان منبعی از چندین آلکالویید استفاده می شود.
از آن جمله می توان کوینین یا کوینیدین را نام برد. بیش از ۳۰ نوع آلکالوئید و کوینولین از پوست ساقه و ریشه گونه های گنه گنه جداسازی شده است.
آلکالوئیدهای مهم آن کوینین، کوینیدین وسینکونیدین هستند.
کوینین به فراوانی به عنوان ضد مالاریا استفاده می شود.
مهمترین استفاده این آلکالوئید در معالجه تب مالاریایی است.
کینین درجه حرارت بدن را پایین می آورد و انگل مالاریا را در خون از بین می برد.
همچنین دارای پیشگیری کننده بسیار موثری برای آنفولانزا می باشد.
قسمت عمده تولید جهانی آلکالوئید کوینین از پوست گنه گنه تهیه می شود.
در پزشکی از کوینیدین به عنوان کاهنده فشار قلب و انقباض سرخرگی استفاده می شود.

زیستگاه گیاه گنه گنه

بومی مناطق گرمسیری کشورهای آمریکای جنوبی همچون بولیوی، پرو، کاستاریکا، اکوادور، کلمبیا و همچنین تعدادی از کشورهای آسیایی و آفریقایی است. این گیاه توسط هلندی ها به اندوزی و توسط انگلیسی ها به هندوستان آورده شده است. به صورت تجاری اولین مزرعه از گونه C. ledgariana در نیلگریس تامیل نادو در بخش دارجلینگ بنگال غربی ایجاد شد. بعدها درخت گنه گنه به سریلانکا و کشورهای آفریقایی نیز معرفی شد.

زیستگاه گنه گنه

بیماری گیاه گنه گنه و خواص آن

۱. سوختگی گیاهچه

عامل بیماری Phytophthora palmivora Butl است. سوختگی گیاهچه گنه گنه به وسیله گونه های Phytophthora ایجاد می شود و در برخی نواحی کشت آن در قسمت هایی از آسیا و آفریقا بر روی این گیاه ایجاد بیماری می کنند. در آمریکای جنوبی بیماری مشابه دیگری در مزارع کشت گنه گنه مشاهده شده است. بیماری ابتدا در بنگال غربی مشاهده شد و عامل آن گونه ای از Phytophthora شناسایی شد. در چندین ناحیه گواتمالا نیز بیماری بر روی گیاهچه های گونه های C. Succirubra و C. officinalis مشاهده شده است. بیماری همچنین در قلمستان لدگر در پورتوریکو بر روی گونه C. officinalis مشاهده شده است.

علایم بیماری

بیماری در خزانه باعث نابودی گیاهچه ها می شود. شروع علائم بیماری در گیاهچه ها به صورت ایجاد نواحی بی رنگ در قسمت طوقه گیاهان بیمار قابل مشاهده است. این نواحی تغییر رنگ پیدا کرده و به تدریج توسعه می یابند، لپه ها چروکیده شده و به سمت پایین خم می شوند. برگ ها به تدریج زرد شده و در اکثر موارد ریزش پیدا می کنند. نواحی تغییر رنگ پیدا کرده بلافاصله دچار پوسیدگی می شود. آلودگی از ناحیه پوست به بافت های آوندی توسعه یافته و در ادامه گیاهچه ها به زمین افتاده و در نهایت دچار مرگ می شوند. در شرایط مرطوب رشد فراوان میسلیوم ها بر روی بافت های بیمار قابل مشاهده است. در شرایط مرطوب رشد فراوان میسلیوم ها بر روی بافت های بیمار قابل مشاهده است.

خصوصیات عامل بیماری

بر روی محیط کشت دارای رشد هوایی متوسطی هستند. اسپورانژیوم در محیط کشت به میزان کمی تشکیل می شود. اسپورانژیوم ها انتهایی و به ندرت میانی با پایه مشخص می باشند. اکثرا به شکل تخم مرغی گلابی شکل، بیضی تا کروی هستند. میسلیوم این قارچ ها اغلب در لایه پوست و چوب نواحی آلوده دیده می شود. هیف ها هم درون سلولی و بین سلولی هستند.

سلیندر در سال ۱۹۳۴ سوختگی شدیدی را از گونه های C. calisaya var. ledgeriana ،C. hybrida ،C. succirubra که عامل آن قارچP. faberi Maubl بود گزارش کرد. بیماری در تایوان و هند نیز بر روی گیاهان گنه گنه مشاهده شده است. قارچ عامل بیماری گیاهچه ها را تحت تأثیر قرار می دهد. در آمریکای مرکزی و جنوبی بیماری با علائم مشابه بر روی گیاهچه ها، قلمه، گیاهان بالغ و نیمه بالغ مشاهده شده است.

مبارزه

ظاهرا در پرو به وسیله ریشه کنی و حذف گیاهچه های پژمرده از بستر های کشت بیماری کنترل شده است.
با استفاده منظم از قارچ کش های مسی با زندگی خوب می توان بیماری به وجود آمده توسط Phytophthora را کنترل کرد.
هر چند انتخاب ارقام مقاوم با میزان آلکالوئید بالا مناسبترین روش برای کنترل بیماری است.
تلاش هایی نیز با استفاده از تدخین کننده ها یا آفتاب دهی خاک برای کنترل بیماری انجام شده است.
در اندونزی نیز به وسیله استفاده هفتگی از قارچ کش ها به صورت مؤثری بیماری کنترل شده است.
وینترس در سال ۱۹۵۱ در پیشگیری بیماری های گونه های Phytophthora با استفاده از کلرو پیکرین یا مخلوط DD به میزان ۳۳۶ کیلوگرم در هکتار
تزریق ۲ میلی لیتر مواد شیمیایی در فواصل ۲۰ روزی در عمق ۱۰ تا ۱۲ سانتی متر خاک، پاشیدن فرمالین رقیق و سمپاشی با قارچ کش های کاربامات نتایج خوبی به دست آورد.
سمپاشی شاخ و برگ و ناحیه پایه و خیساندن خاک با مخلوط بر دو ۱۰٪ یا هر قارچ کش مسی دیگری برای کنترل بیماری آزمایش شده است.

۲. سر خشکیدگی

عامل بیماری گیاه دارویی گنه گنه Phytophthora parasitica Dast است. دیده شده که گیاهچه های گونه C. officinalis و برخی از هیبریدهای Cinchona تحت تاثیر بیماری سوختگی انتهایی یا سر خشکیدگی قرار دارند. بیماری به وسیله نکروز و مرگ قسمت های انتهایی شاخه و برگ های گیاهچه های جوان قابل تشخیص است.
عامل بیماری از پهنک برگ، دمبرگ و ساقه گیاهان بیمار جداسازی شده است. این قارچ بر روی محیط کشت آرد ذرت
بعد از هشت روز تولید اسپورانژیوم پاپیل دار می کند. اولین گزارش سوختگی در نیمکره غربی است. در کاستاریکا به صورت سوختگی انتهایی گزارش شده است.

مبارزه : حذف گیاهان مرده و سمپاشی با مخلوط برد و برای کنترل بیماری سود مند گزارش شده است گواتمالا با قطع سرشاخه های آلوده تا زیر قسمت بیمار کنترل بیماری و بهبودی قابل توجه گیاهان به دست آمده است.

٣. بیماری صورتی گیاه گنه گنه و دانستن خواص

عامل بیماری گیاه دارویی گنه گنه Corticium salmonicolor Berk & Br است. اولین بار بیماری از دارجلینگ بنگال غربی گزارش شد. بیماری مدت طولانی است که در غرب هند و اندونزی حضور دارد. اعتقاد بر این است که بیماری باعث خسارت شدید به گیاهان گنه گنه می شود. گونه C. ledgeriana به خاطر ماهیت انبوهی شاخ و برگ آن بیشتر از گونه C. Succirubra تحت تأثیر بیماری قرار دارد.

علائم بیماری

معمولا بیماری بیشتر شاخه های کوچک را تحت تأثیر قرار می دهد.
رنگ برگ ها به تدریج به رنگ زرد تغییر می کند. شاخه ها نیز به سرعت پژمرده می شوند.
اغلب قسمت های آلوده با پوسته هایی به رنگ سفید یا قرمز پوشیده می شود و سطح زیرین شاخه های آلوده کمی شکاف می خورد.
پیشرفت بیماری تحت تأثیر رطوبت قرار دارد.
پوسته بیشتر در سمت سایه دار ایجاد می شود. لایه صورتی در ادامه به رنگ زرد تیره یا سفید تغییر می کند.
خسارت شدید بستگی به اندازه درخت دارد.
معمولا بافت پوسته شده از بین می رود.
قارچ عامل بیماری از یک فصل به فصل دیگر به صورت میسلیوم خفته در اطراف شانکر یا در پوست بقا می یابند.
رطوبت و شرایط سایه برای استقرار عامل بیماری ضروری است.

خصوصیات عامل بیماری گیاه گنه گنه

میسلیوم ها متشکل از هیف های نازک به رنگ سفید و دارای دیواره های عرضی کمی هستند. هیف های قارچ سطح پوست را پوشانده و تشکیل ورقه هایی به رنگ سفید می کنند. هیف ها در ادامه به یکدیگر پیوسته و به طور عمده در عدسک تشکیل حلقه های متراکم به شکل گره می کنند. در محل گره ها سلول های بافت میزبان از بین رفته و قهوه ای رنگ می شوند. این علائم ظهور مرحله اول بیماری است.
اندام های باردهی قارچ که در سطح پوست توسعه می یابند اغلب دارای ضخامت حدود ۵۰۰ میکرومتر، صاف، در ابتدا به رنگ قرمز روشن و وقتی خشک می شوند به رنگ کرم روشن یا مایل به سفید هستند. همه هیف ها بدون زائده کمانی، به رنگ روشن، صاف و مشخص هستند.
انشعابات هیمنیوم باریکتر، سلول ها کوتاهتر، دارای دیواره نازک و نسبت به هیف پایه به شدت متشعب شده هستند. بازیدیوم تازه تشکیل شده به شکل تخم مرغ وارونه تا چماقی شکل و در هنگام بلوغ به شکل چماقی تا استوانه ای است.

مبارزه

عملیات زراعی و پیشگیری از بیماری برای کاهش خسارت مفید است. نبود شرایط مناسب برای استقرار بیماری را می توان به وسیله کاهش رطوبت مربوط، تهویه مناسب، کاهش سایه اندازی، کشت کم تراکم و زهکشی خوب ایجاد کرد. قطع شاخه های بیمار و انهدام آنها به وسیله سوزاندن ممکن است به کاهش وقوع بیماری کمک کند. سمپاشی پیشگیری کننده با مخلوط بردوی یک درصد، برای پیاری صورتی توصیه شده است .

۴. شانکر

دو بیماری شانکر نواری و شانکر حلقه ای از گنه گنه گزارش شده است. این بیماری ها باعث ایجاد خسارت به مزارع گنه گنه در گواتمالا شده است. شانکر نواری تقریبا در ساقه زیر زمینی تمام ارقام گنه گنه دیدعه می شود. این در حالی است که شانکر حلقه ای به صورت موضعی در بر می ارقام انتخای از بالای دل ان ظاهر می شود.

شانکر نواری

عامل بیماری Phytophthora cinnamomi Rands است.

ظاهرا آلودگی از ریشه ها شروع شده و از محل پیوند به سمت بالای درخت گسترش می یابد. بیماری را می توان به وسیله نوارهای عمودی، کشیده و کمی فرورفته در پوست مرده و خشکیده درخت تشخیص داد. نوارها در طول و عرض متفاوت اند و در مراحل بعدی به تمام درخت گسترش می یابند. آلودگی های ریشه ممکن است به صورت چندین نوار به ساقه امتداد پیدا کند. همچنان که بیماری به سمت بالا توسعه می یابد مواد چسبناکی بر روی سطح پوست آلوده تراوش می یابد. برگ های درختان آلوده در برخی ارقام وقتی چندین نوار توسعه می یابد زرد شده و سرانجام این درختان از بین می روند. شانکرهای نواری ظاهرا
خاکزاد هستند. در گواتمالا دیده شده که آلودگی از درختی به درخت دیگر پخش می شود.

تامپسون در سال ۱۹۳۹ قارچ P. cinnamomi را از مالایا برروی گنه گنه گزارش کرد. او قارچ عامل بیماری را از بافت بیمار سیستم ریشه اصلی جداسازی کرد. در بعضی موارد زوال و شکاف پوست در بالا و پایین سطح خاک قابل مشاهده است.

کراندال در سال ۱۹۴۷، قارچ P. cinnamomi را به عنوان عامل پوسیدگی ریشه از خزانه گنه گنه در پرو گزارش کرد. تنها ریشه های کوچکتر تحت تأثیر بیماری بودند و ریشه های بزرگتر و طوقه سالم بودند. در آفریقای مرکزی مشاهده شده که بیماری پوستی به وجود آمده توسط قارچ P. cinnamomi تهدید اصلی مزارع گنه گنه ی این کشور است. در هند نیز بیماری از گونه های C. Succirubra و C. ledgeriana گزارش شده است.

جشنواره پاییزه

جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع

همین الآن خرید کنید

شانکر حلقه ای

عامل بیماری Phytophthora parasitica Dastur است.

این شانکر درخت را احاطه می کند. پوست نهال در بالای محل پیوند از بین رفته و یک نوار افقی فرورفته بر روی پوست ظاهر می شود. در محل فرورفتگی پیچیدگی بافت کالوس در بالا و پایین ناحیه مرده ایجاد برجستگی می کند. شانکر ممکن است به بالای ساقه نهال توسعه یابد ولی در زیر ناحیه پیوند در ناحیه طوقه آلودگی بارزی دیده نمی شود. رنگ برگ ها زرد شده و به تدریج سر خشکیدگی شاخه ها افزایش یافته و سرانجام باعث مرگ گیاه می شود.

مبارزه : حذف گیاهان آلوده و سمپاشی گیاهان با قارچ کش ها به عنوان تنها روش پیشگیری کننده برای کنترل هر دو نوع شانکر است.

۵. مرگ گیاهچه

عامل بیماری گیاه دارویی گنه گنه Pythium vexans De Bary است.

از نهالستان های تکثیری جنوب هند بیماری مرگ گیاهچه و پژمردگی جوانه های رویشی گنه گنه گزارش شده است.

علائم بیماری: ریشه گیاهچه های آلوده دچار پوسیدگی شده و زخم های آب سوخته در قسمت طوقه و در ناحیه زیر خاک ظاهر می شود. گیاهان یک تا سه ساله تحت تأثیر بیماری قرار می گیرند. برگ های گیاهان آلوده به رنگ قرمز تغییر کرده به سمت پایین آویزان و سرانجام ریزش می یابند. تعداد زیادی از ریشه های گیاهان بیمار سیاه شده و از بین می رود. پوست ریشه ها نیز به آسانی کنده می شود. هیف های قارچ عامل بیماری در پوست و بعضی مواقع در آوندهای چوبی وجود دارند.

خصوصیات عامل بیماری

رشته های هیف بدون دیواره عرضی است. زیوسپورانژیوم تشکیل نمی شود مگر بعد از جوانه زنی اسپورها. آگنیوم صاف، به شکل کروی، به رنگ زرد روشن تا قهوه ای، بدون پایه، دارای یک آنتریدی گرزی شکل و از همان هیف به اگونیوم نزدیک می شود.

مبارزه : برای کنترل بیماری گونه های Pythium از چندین روش استفاده می شود و مانند سایر بیماری های خاکزی است.

۶. پوسیدگی قهوه ای ریشه

عامل بیماری Fomes lamaoensis (Murr) Sacc & Trott است.

این بیماری اولین بار توسط بوتلر (۱۹۹۸) بر روی چای تشریح شده است. سوندرام در سال ۱۹۱۸ وقوع این بیماری را بر روی گنه گنه گزارش کرد. بیماری دارای پراکندگی وسیعی است ولی خسارت شدید ایجاد نمی کند.

مبارزه : حذف بوته های آلوده و تنه های مسن در پیشگیری از گسترش بیماری سود مند خواهد بود، ریختن آهک در محل بوته های بیمار و حذف بقایای ریشه های آلوده نیز ممکن است گسترش بیماری را کاهش دهد.

۷. سایر بیماری های گیاه گنه گنه و خواص

مرگ گیاهچه

عامل بیماری گیاه دارویی گنه گنه قارچ Macrophomina phaseoli ( Mauld ) Ashby گزارش شده است.

این بیماری معمولا در خزانه های متراکم مخصوصا در نواحی با ارتفاع پست مشاهده می شود. برای کنترل بیماری حذف گیاهان آلوده، کاهش سایه اندازی، محدود کردن آبیاری و کاربرد قارچکش های مسی توصیه شده است، ضد عفونی بستر بذر ها با کلروپیکرین قبل از کاشت بذر و پوشش دادن خاک با خزه در پیشگیری از بیماری مفید است.

پوسیدگی طوقه و ریشه

گزارش شده که بیماری توسط قارچ Slerotium rolfsii Sacc ایجاد می شود. در خزانه دیده شده که گیاهچه ها را تحت تأثیر پوسیدگی ریشه و پوسیدگی طوقه قرار می گیرند. در درختان جوان نیز پوسیدگی طوقه مشاهده شده است. حذف گیاهان مرده به کاهش گسترش بیماری کمک می کند.