شته مرکبات و انواع آنها (Aphidoidea)
شته مرکبات و انواع آنها: شته های مرکبات اغلب ناقل بیماری های ویروسی هستند و گاهی از این طریق خسارت شدیدتری در سایر نباتات ایجاد می کنند. تاکنون حداقل یک گونه بنام .Aphis spiraecola Patch در باغ های مرکبات ناقل بیماری ویروسی پسوروزیس (Psorosis) مرکبات شناخته شده است. این بیماری از نظر میزان خسارتی که در باغ های مرکبات ایجاد می کند فوق العاده خطرناک است و شایسته است باغداران و متخصصان کشاورزی که به نحوی از انحاء با درختان مرکبات سروکار دارند، این بیماری را بخوبی بشناسند.
انواع شته مرکبات:
۱- شته اسپیره (.Aphis spiraecola Patch)
شته اسپیره یکی از آفات مهم مرکبات در نقاط مختلف جهان می باشد. مهمترین آثار خسارت این آفت پیچیدگی برگ در سرشاخه های جوان و برگ های تازه رشد کرده می باشد. شته ها معمولا در سطح زیرین برگ مشاهده می شوند. برگ های آلوده حالت شاداب و چرب خود را از دست می دهند و شاخه های آلوده نیز اغلب کوتاه و پیچیده می شوند. درختان جوان از این آفت خسارت شدید می بینند و رشد آنها به شدت متوقف می شود. این آفت وقتی با تراکم زیاد باشد (در حالت طغیان) باعث ریزش گل و میوه های کوچک می گردد. بعلاوه باعث دفرماسیون (تغییر شکل در میوه هایی که روی درخت می مانند) می گردد.
۲- شته جالیز .Aphis gossypii Glov
گرچه خسارت این آفت به شدت شته سبز مرکبات نیست ،ولی در بعضی موارد خسارت آن قابل توجه می باشد. شته جالیز روی عده زیادی از گیاهان مختلف از جمله پنبه و جالیز مشاهده می شود. همچنین بر روی درختان مرکبات نیز به فراوانی دیده میشود. مشخصات ظاهری و زیست شناسی این حشره از کوچکترین شته های مرکبات است و طول آن بندرت از ۵/۱ میلیمتر تجاوز می کند.
بر روی مرکبات اغلب به رنگ خاکستری تیره با سیاه مات دیده می شود. ولی روی سایر میزبان ها ممکن است سیاه، خاکستری، سبز یا زرد دیده شود. به همین دلیل رنگ آن بزحمت می تواند ملاک تشخیص قرار گیرد. شته جالیز نیز در مناطق مرکبات خیز در تمام مدت سال حالت غیر جنسی دارد و در طی سال ممکن است تا ۶ نسل ایجاد کند. وضع سانسوریل ها و وضع بال بخصوص کرنیکول های نسبتا بلند و استوانه ای و زائده دم یا موهای کوتاه و کم پشت وسیله تشخیص آنها می باشد.
۳- شته سبز هلو (.Mysus persicae sulz)
شته سبز هلو بر روی گونه های متعددی از گیاهان علفی، درختان و درختچه ها دیده می شود و از نظر انتقال بیماری های ویروسی اهمیت فوق العاده دارد. این حشره در اغلب نقاط مرکبات خیز دنیا مشاهده می شود. در روی مرکبات این گونه نیز بحالت غیر جنسی در اغلب اوقات سال مشاهده می شود.
حشرات ماده بطول ۱/۲ میلیمتر، بدون بال برنگ سبز روشن می باشند ولی افراد بالدار کامل، سیاه رنگند و در سطح پشتی شکم لکه های سیاه دیده می شود که آنرا از شته اسپیره متمایز می سازد. این شته بوسیله توبرکول های کاملا برآمده در کناره های داخلی شاخک ها از گونه های دیگر متمایز است. بعلاوه در این گونه، کرنیکول ها نزدیک به انتها، متورم است.
۴- شته سیاه مرکبات Toxoptera aurantii (Fonscolombe)
شته سیاه مرکبات در اکثر نواحی مرکبات خیز جهان وجود دارد و کم و بیش در باغ های مرکبات ایجاد خسارت می کند. حشره کامل، شته هائی برنگ سیاه مات یا سیاه براق گاهی متمایل به ارغوانی است و طول آن حدود ۱ تا ۲ میلیمتر می باشد. مهمترین وسیله تشخیص آنها لکه های سیاه رنگ در لبه جلوئی بال های جلویی می باشد. بعلاوه در این بال ها رگ مدیال یکبار دو شاخه شده است.
۵- شته سیب زمینی Macrosiphum solonifolii
شته سیب زمینی اندامی نسبتا درشت (۳/۳ میلی متر) دارد. به رنگ سبز کمرنگ و یا صورتی است. بهترین وسیله تشخیص آنها رنگ و شکل کرنیکول است. بدین ترتیب که در این گونه کرنیکول بلند، در وسط و انتها کمی پهن تر و در نیمه انتهائی تیره رنگ است. زیان آن بر روی درختان مرکبات بندرت اهمیت اقتصادی پیدا می کند.
۶- شته پیچک Mysus convolvuli (Kolt)
شته پیچک گاهی روی مرکبات مشاهده می شود و بندرت اهمیت اقتصادی دارد. شته هایی کم و بیش درشت (۸/۲ میلی متر) هستند. فرم بدون بال آنها به رنگ سبز روشن و افراد بال دار کاملا سیاه رنگ می باشند.
۷ – شته سیاه شبدر .Aphis medicaginis Koch
شته سیاه شبدر، شته هایی به رنگ سیاه براق و به طول ۱/۳ میلیمتر می باشند. در این گونه پاها و نیمه اول شاخک ها سفید یا زرد روشن است.
۸- شته سیاه باقلا .Aphis fabae Scop
شته های کوچک ۱/۸ میلی متر و به رنگ سیاه تیره می باشند. و به فراوانی روی گیاهان مختلف مشاهده می گردند. شته سیاه باقلا حشره ای است دومیزبانه. زمستان را روی شمشاد Evonymus و Rumex بسر می برد و در بهار روی انواع گیاهان دیگر زندگی می کند. این شته نیز ندرتا روی درختان مرکبات دیده می شود. بهترین وسیله تشخیص این گونه نیز داشتن کرنیکول های بلند و مخروطی با دم مخروطی شکل می باشد که در دو طرف موهای بلند و پرپشت دارد.
۹- شته قهوه ای مرکبات .Aphis bidentis Theob
شته قهوه ای مرکبات گونه دیگری است که در اکثر نقاط دنیا غیر از ایالات متحده آمریکا انتشار دارد. از ناقلین عمده بیماری ویروسی Tristeza (بیماری غم) می باشد. این گونه از نظر رنگ گاهی با شته مرکبات T . aurantii اشتباه می شود. پس از مقایسه پرپاراسیون های آنها و به خصوص وضع سانسوریل های روی شاخک، وضع انشعاب رگ میانی روی بال و خصوصیات کرنیکول و زائده دمی این دو گونه را به خوبی از هم متمایز می سازد. شته قهوه ای مرکبات اخیرا از مناطق مرکبات خیز شمال گزارش شده است.
منبع: کتاب درختان میوه و مدیریت کنترل آنها، انتشارات مرکز نشر سپهر، ۱۳۹۳.
دیدگاهتان را بنویسید