تاریخ :۱۰ فروردین ۱۴۰۳
شپشک-مرکبات

شپشک مرکبات

  • فراوان ترین حشرات در باغ های مرکبات بخصوص در نواحی نیمه گرمسیری مرطوب شپشک مرکبات می باشند. نظر به اهمیت این گروه در باغات مرکبات بشرح مفصل تری درباره آنها می پردازیم:

    مورفولوژی شپشک مرکبات

    مشخصات-شپشک-مرکبات

    ۱- جنسیت

    شپشک های نباتی حشرات کوچک اندامی هستند که دارای دو شکلی جنسی می باشند. یعنی افراد نر و ماده وقتی کامل شده باشند با هم تفاوت کلی دارند. افراد نر اکثرا بالدارند. فقط یک جفت بال دارند که رگبندی آن بسیار ساده است و از یک رگ دو شاخه تجاوز نمی کند. در این حشرات نیز مانند مگس ها جفت دوم بال، به هالتریا بالا نسیه مبدل شده است. قسمت های سر، سینه و شکم کاملا از هم مشخص می باشند.

    ۲-شاخک

    شاخک ها طویل، نازک و پوشیده از موهای کم پشت است. تعداد بندهای آن بین ۱۰ تا ۳۰ عدد در گروه های مختلف متغیر است. چشم های مرکب نسبتا کوچک ولی کاملا مشخص است.

    ۳- قطعات دهانی

    قطعات دهانی در این افراد از بین رفته و فقط آثار آن در جلوی سر مشاهده می شود.

    ۴- پا

    پاها نازک و دارای موهای کوتاه و پراکنده در تمام قسمت ها می باشد. ساق پاها به یک پنجه و هر پنجه به یک ناخن ختم می شود.

    ۵- شکم و اندام تناسلی

    در ناحیه شکم، بندها تا حدودی متمایز و در انتها به یک زائده طویل و سوزنی شکل ختم می شود. اندام تناسلی در انتهای آن قرار گرفته و در سپردارها  آنها را قادر می سازد که این قسمت را در زیر سپر فرو برده و عمل جفت گیری را انجام دهند.

    حشرات نر از سن دوم پورگی از افراد ماده متمایز می شوند. پس از طی یک مرحله استراحت که شبیه به مرحله شفیرگی حشرات با استحاله کامل است به صورت افراد بالدار در می آیند. این حشرات پس از بلوغ عمر کوتاهی دارند و بعد از جفت گیری از بین می روند.

    شکم در افراد ماده از هشت حلقه تشکیل شده که در حشرات خانواده Diaspididae چهار حلقه آخر قطعه نسبتا واحدی بنام pygidium را تشکیل می دهند. در روی پیجیدیم علاوه بر مخرج در سطح پشتی (dorsal) و سوراخ جنسی در سطح شکمی (Ventral)، غده های دور فرجی، میکروپرها Micropores و ماکروپرها Macropores قرار گرفته اند که هم از لحاظ ترشح مواد مختلف و هم از نظر تشخیص گونه ها اهمیت دارند.

    جشنواره پاییزه
    جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع
    همین الآن خرید کنید

    ۶- ترشحات مومی

    عموم شپشک ها کم و بیش ترشحاتی دارند که از جنس موم و یا از ترکیب موم و شاخ می باشند. این ترشحات در مواردی بصورت پولک هایی به اشکال مختلف روی بدن آنها را فرا می گیرد. در حالاتی نیز بصورت توده های سفید رنگ و پنبه ای شکل، فقط در مرحله بلوغ ترشح می شوند و روی تخم ها را می پوشانند.

    در شپشک های آردآلود ترشحات مومی بصورت توده ای از گرد سفید رنگ سطح بدن آنها را می پوشاند. این حشرات در مسیر خود و بخصوص در محل تخم گذاری مقدار زیادی از این مواد سفید رنگ از خود بجا می گذارند. در عده ای از شپشک های نباتی مانند شپشک های نرم تن، بدن حشرات ماده در حین تخمریزی به تدریج مومیائی و سخت شده و به صورت پوشش محافظی روی توده تخم را می پوشاند.

    شپشک-مرکبات-مورفولوژی

    زیست شناسی شپشک های مرکبات

    • شپشک های نباتی روی اندام های مختلف گیاهان از جمله ریشه، ساقه، برگ و میوه مشاهده می شوند. گاهی نیز یک گونه روی تمام قسمت های گیاه دیده می شود.
    • تغذیه شپشک ها از شیره نباتی گاهی همراه با عوارض ثانوی از جمله زردی موضعی، زردی عمومی، نکروز، تغییر شکل اندام ها، ریزش برگ و میوه و خشکیدگی سرشاخه ها همراه است. این عوارض که ناشی از تزریق بزاق حشره به داخل نسج گیاه و عکس العمل فیزیولوژیک میزبان می باشد، اصطلاحا بیماری توکسیکوژنیک یا تکسمیاز Toxemiase نام گرفته است.
    • عده ای از شپشک ها، مانند شته ها و زنجره، عسلک دفع می کنند. بخصوص در نواحی گرم و مرطوب محیط مناسبی جهت قارچ مولد دوده Meliola camelliae ایجاد می کنند که بصورت لایه سیاه رنگی سطح برگ، میوه و شاخه را می پوشاند. و علاوه بر اختلالات فیزیولوژیک، موجب بدرنگ نمودن میوه های رسیده و نقصان ارزش بازاری آنها می گردد.
    • شپشک ها عموما دارای استحاله ناقص (Hemimetabola) می باشند. در دوره زندگی آنها مراحل تخم، پوره سن اول، پوره سن دوم و حشره کامل مشاهده می شود.
    • شپشک ها عموما دوستدار شرایط آب و هوائی نیمه گرمسیری و مرطوب می باشند و اکثرا چند نسلی هستند. به ندرت گونه هایی وجود دارند که با نواحی سردسیری و خشک سازش پیدا کرده اند و معدودی مانند شپشک نخودی Lepidosaphes ulmi و Eulecanium coryli در سال فقط یک نسل دارد.
    • شپشک های نباتی عمومأ تخم گذارند (Oviparus). ولی در بعضی از گونه ها تخم ها قبل از خروج از Oviduct باز می شوند و در واقع حشره ماده بچه می زاید (Ovoviviparus). این حالت کاملا با زنده زایی یا بچه زایی در پستانداران متفاوت است.

    زیست-شپشک-مرکبات

    تحرک شپشک ها

    • عموما حرکت خیلی کند دارند. در بعضی گروه ها مانند سپردارها، شپشک های نرم تن و بالشتک ها به کلی تحرک خود را از دست داده و در روی گیاه میزبان ثابت می شوند. در این حشرات برخلاف افراد نر، قطعات دهانی خوب رشد کرده و بصورت سوزن های باریک و بلندی در آمده که پس از نفوذ در نسج گیاه دیگر خارج نمی شود و مانند میخی ظریف بدن حشره را به سطح گیاه میزبان تثبیت می کند.
    • در تمام شپشک ها، پوره سن اول متحرک است. این پوره ها کوچک و بسیار سبک و با موهای پراکنده ای که در سطح بدن دارند. علاوه بر تحرک قابل ملاحظه، به سادگی بوسیله باد منتشر می شوند. پوره ها از این لحاظ عادات قابل توجهی دارند. بدین ترتیب که در اولین فرصت خود را در کناره برگ ها و انتهای شاخه ها می رسانند و طوری قرار میگیرند که با اندک نسیمی با جریان هوا از درختی به درخت دیگر نقل مکان می کنند. البته غیر از باد عوامل دیگری از جمله پرندگان، انسان و عده ای از جانوران دیگر در نقل و انتقال پوره ها از جایی به جای دیگر دخالت دارند.

    منبع: کتاب درختان میوه و مدیریت کنترل آنها، انتشارات مرکز نشر سپهر، ۱۳۹۳.

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۵ از ۵

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *