شکستن دوره کمون بذور گیاه روناس
دوره کمون یا دورمانسی (dormancy) بذور گیاهان مکانیزمی حمایتی از جانب مادر طبیعت است که بقاء گونه های گیاهی حائز آن را تضمین می نماید. بذور روناس دارای دورمانسی شدید بذور می باشند لذا کمترین جوانه زنی بذور را پدیدار می سازند. دورمانسی تأثیر گذشت زمان و تنش های محیطی را بر جوانه زنی بذور گونه های گیاهی تخفیف می بخشد. گیاه روناس (Rubia tinctorum) و روش ازدیاد آن را بخوانید. دانشمندان علل عمده پدیده دورمانسی بذور گیاهان را چنین عنوان کرده اند :
- پوسته ضخیم بذور (hard seed coat)
- جنین نابالغ (undeveloped embryo)
- نیاز به شرایط محیطی خاص (particular environmental)
- حضور ممانعت کننده های رشد (growth inhibitors)
اصولا داشتن پوسته ضخیم و جنین نابالغ از عمده ترین علل دورمانسی بذر گیاهان محسوب می شوند لذا از نیشتر زدن مکانیکی یا اسکارفیکاسیون (scarification) برای غلبه بر پوسته های ضخیم و از سرمادهی یا استراتیفیکاسیون (stratification) برای غلبه بر نابالغی جنین بذور گیاهان بهره می گیرند.
مقایسه روش ها جهت شکستن دورمانسی بذور روناس در یک آزمایش
- با کمک محلول اسید سولفوریک غلیظ برای مدت های ۱۰، ۱۵ و ۲۰ دقیقه از روش نیشتر شیمیایی (chemical scarification) استفاده کردند.
- بذور روناس را درون آب گرم با دماهای ۷۰ و ۹۰ درجه سانتی گراد به مدت ۵ و ۱۰ دقیقه قرار دادند.
- خیساندن بذور روناس در اسید جیبرلیک (GA3) با غلظت ۰/۰۵ درصد
- بذور روناس را در معرض نور ۲۴ ساعته قرار دادند.
- سرمادهی بذور روناس در دمای ۴ درجه سانتی گراد برای مدت های ۴، ۶ و ۱۰ هفته
- آزمایش عادی جوانه زنی به عنوان شاهد یا کنترل
بر طبق نتایج مکتسبه مشخص شد
روش نیشتر زدن مکانیکی بذور روناس با شن، روش نیشتر زدن شیمیائی با اسید سولفوریک به مدت ۱۵ دقیقه و قرار دادن بذور درون آب داغ در تحریک جوانه زنی به ترتیب دارای بیشترین میزان تأثیر بودند. بنابراین توصیه شده است که برای اهداف تجارتی از شیوه نیشتر زدن مکانیکی استفاده شود.
پرورش گیاه روناس
باید توجه داشت که تاکنون کاشت گیاه روناس در برخی نقاط جهان به دلایل زیر با عدم موفقیت همراه بوده است:
- نامناسب بودن شرایط محیطی برای رشد گیاه
- عدم دانش و تجربه کافی کاربران کشاورزی.
کاربرد مواد گیاهی مختلف برای ازدیاد روناس
- بذور حقیقی (seeds)
- نهال ها یا گیاهچه های نشانی (seedlings)
- قلمه های ریشه یا قطعات ریزوم (root cuttings)
ازدیاد روناس از طریق کاشت بذور با اندکی دشواری امکان پذیر است. کاشت بذور روناس را بعد از وقوع یخبندان زمستانه انجام می دهند. بذرهای گیاه روناس را در شرایط گلخانه ای می توان حدودا ۸-۶ هفته زودتر از شرایط نرمال کشت نمود. بذر روناس برای جوانه زنی به ۲-۱ هفته زمان نیاز دارد. دانه روناس را در بسترهای مسطح و در شرایط آفتابگیر می کارند زیرا کاشت بذور روناس در شرایط سایه باعث تولید گیاهچه های پا بلند (leggy) و ظریف می گردد. بذور روناس را در اوایل بهار بر اساس نوع بافت خاک در عمق ۱/۵- ۰/۵ سانتی متری می کارند و سپس آبیاری می کنند.
کشاورزان نوپا سعی می کنند بذر روناس را در خزانه ها (nurseries) بکارند و از گیاهچه ها تا رسیدن به مرحله مناسب مراقبت نمایند سپس روناس را در شرایط مطلوب به زمین اصلی انتقال دهند. کاشت غیر مستقیم بذور روناس در گلخانه ها و متعاقبا انتقال (transplanting) نهال ها به زمین اصلی نسبتا دشوار و پر هزینه است اما بدین طریق بر شانس موفقیت به شدت افزوده می گردد.
روش های ازدیاد خود به خودی گیاه روناس
- گیاه روناس بذرهای درشتی از نوع سته های سیاه آبدار دارد. این بذرها توسط پرندگان در زمین های اطراف پراکنده می شوند.
- به صورت خود به خود گیاه روناس توسط بذور ریخته شده زیاد می شود.
- اصلی ترین روش ازدیاد گیاه روناس را ساقه های زیر زمینی تشکیل می دهند که به طور افقی در زیر سطح زمین رشد می کنند و هر ساله ۳-۱ فوت گسترده می گردند. برای ممانعت از گسترش گیاه روناس ساقه های جدیدی را که از زیر خاک خارج شده اند از زمین بیرون بیاورید. به علاوه می توان در زمان شخم زمین های همجوار به جمع آوری ریشه های سرگردان گیاه روناس پرداخت.
ازدیاد زراعی گیاه روناس و روش های مختلف
۱) کاشت قلمه های ریشه در پائیز (autumn root transplanting)
۲) کاشت قلمه های ریشه در بهار (spring root transplanting)
۳) کاشت بذور در پائیز (autumn seed sowing)
۴) کاشت بذور در بهار (spring seed sowing)
۵) انتقال نهال ها در بهار (spring seedling transplanting)
در خزانه ها نشاء یا نهال های seedlings روناس را کشت می کنند و در فصل بهار پس از رشد گیاه نشاها را به بسترهای پشته ای raised bed که در زمین اصلی آماده شده است انتقال می دهند. فاصله کاشت نهال های روناس را بر بسترهای پشته ای حدود ۲۰ سانتی متر در نظر می گیرند. کاشت نهال های روناس با فاصله زمانی در قطعات مجزا می تواند موجب شود که کشاورزان هر ساله قادر به برداشت و فروش بخشی از محصول خود جهت گذران معاش باشند.
منبع : کتاب روناس گیاه رنگزا، تالیف اسماعیل پور کاظم، زمستان ۱۳۹۷
دیدگاهتان را بنویسید