خواص گیاه انگشتانه و بیماری آن

خواص گیاه انگشتانه و بیماری آن

گیاه شناسی گیاه انگشتانه

گونه های Digitalis گل انگشتانه در نیلگیری هیلز، دره کشمیر، دارجلینگ و تپه های التراپرادش هند کشت می شوند. گونه D. lanata بومی اروپای مرکزی و جنوب است. گیاه دارویی انگشتانه بومی جزیره بریتانیا و اروپای غربی است. در انگلستان، آلمان، هلند، مجارستان، آمریکا، روسیه و سوئیس برای مقاصد دارویی کشت می شود. دو گونه D. nerosa و D. lanata در مناطق وسیعی از نواحی شمالی، غرب و مرکز ایران به صورت خودرو می روید. از خواص گیاه انگشتانه و بیماری آن چه می دانید؟

• گونه .Digitalis purpurea L

1. گونه .Digitalis purpurea L (گل انگشتانه سرخ) گیاهی علفی و دوساله (در نواحی غیر گرمسیری یک ساله) و به ارتفاع نیم تا ۱/۶۰ متر است که به صورت خودرو در غالب نقاط اروپا می روید.
2. برگ این گیاه کشیده و نوک تیز است و دمبرگ آن، که در واقع امتداد رگبرگ میانی است، از دو طرف دارای حاشیه باریکی از امتداد پهنک برگ است.
3. سطح فوقانی پهنک فاقد کرک و یا به تعداد کمی است در حالی که سطح تحتانی پهنک پوشیده از کرک های فراوان و به رنگ نسبتا روشن است.
4. ریشه ای راست، دوکی شکل و ساقه ای استوانه ای شکل و پوشیده از تار دارد.
5. رنگ ساقه در قسمت های تحتانی سبز ولی در قسمت های انتهایی به رنگ سبز مات است و پوشیده از غبار به نظر می رسد.
6. گل ها به رنگ قرمز ارغوانی و به ندرت سفید هستند.
7. میوه اش پوشینه و محتوی دانه های کوچک و فراوان به رنگ قهوه ای است.

گیاه انگشتانه

• گونه D. lanata

1. گونه D. lanata گیاهی علفی یک ساله، دوساله یا دائمی است.
2. گونه D. lanata است نسبت به گونه D. purpurea ساقه اش عاری از تار و پوشیده از کرک های پنبه ای می باشد.
3. گیاه دارویی انگشتانه دارای برگ های کامل، بیضوی دراز، نوک تیز و به رنگ سبز تیره است.
4. گل های آن پوشیده از کرک های پنبه ای بوده و به رنگ سفید مایل به خاکستری می باشند.

خواص گیاه دارویی انگشتانه و درمان بیماری

گیاه دارویی انگشتانه در انگلستان در اوایل قرن دهم در بیماری های قلبی استفاده می شده است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ های آن است. در پزشکی عصاره پودر شده برگ به خوبی گلیکوزیدهای جداسازی شده از گیاه D. purpurea برای درمان بیماری های مختلف استفاده می شود.

• مصرف این گیاه دارویی و فراورده های آن در بیماری هایی که احتیاج به تقویت قلب باشد مانند ذات الریه، رماتیسم حاد، سل و غیره معمول است.
• تأثیر اصلی آن بر روی سیستم قلبی عروقی است.
• از تولیدات گل انگشتانه کاردیوتونیک ها را می توان نام برد که افزایش دهنده توانایی انقباض قلب و بهبود دهنده ضربان ماهیچه های قلب است.
• گیاه دارویی انگشتانه ازجمله گیاهان مقوی قلب است و عمل ملایم کننده، تقویت و تنظیم کننده انقباضات قلب را دارد.
•  تنگ کننده مجاری عروقی می باشد و باعث بالا رفتن فشار شریانی می شود.
• در پزشکی دو گلیکوزید اصلی گل انگشتانه به نام های دیجیتوکسین و جیتالین مصرف می شود. دیجیتوکسین در بهبود ضربان ماهیچه های قلب و جیتالین برای گرفتگی قلب به کار می رود.
• گونه Digitalis lanata Ehrh مرتبط با گونه D. purpurea است. در ۲۰ سال گذشته گلیکوزیدهایی از گونه D. lanata استفاده شده است.
• از برگ های گونه D. lanata تقریبا ۷۰ نوع گلیکوزید گزارش شده است که از بین آنها لاناتوسید C و دیجوکسین دارای اهمیت بیشتری هستند و در پزشکی مصرف دارویی دارند. هر دو لاناتوسیدو دیجوکسین معمولا به عنوان داروی گرفتگی قلب و سایر بیماری های مزمن قلب استفاده می شوند.

خواص انگشتانه

نکته قابل توجه از خواص گیاه انگشتانه و بیماری

باید توجه داشت این گیاه دارویی و فراورده های آن باید حتما با نظر پزشک معالج مصرف شود. چون مواد مؤثره برگ گیاه دارویی انگشتانه در بدن جمع می شود از این جهت نباید مصرف مقادیر درمانی این گیاه دارویی ادامه یابد. یعنی پس از مصرف این گیاه دارویی و یا مواد مؤثره آن به مدت سه تا پنج روز باید ۱۵ تا ۲۰ روز از به کار بردن آن خودداری کرد و از داروهای دیگری که عمل مشابه دارند استفاده نمود.

اهمیت گیاه انگشتانه

گل انگشتانه در شرایط مساعد از نظر نوع خاک، درجه حرارت و میزان رطوبت کشت شود اثر درمانی آن کمتر از نوع خودرو و وحشی آن نخواهد بود. به خاطر مصارف زیادی که گل انگشتانه به ویژه در سال های اخیر پیدا کرده است به بهره برداری تنها از انواع وحشی و خودروی آن اکتفا نشده و اقدام به پرورش آن در غالب نواحی مخصوصا در آمریکا، انگلستان و ایتالیا شده است.

بیماری های گل گیاه انگشتانه و خواص دانستن آن

 ۱. آنتراکنوز

عامل بیماری Colletotrichuni fuscum Laub است. بیماری آنتراکنوز از آمریکا، انگلستان، ژاپن، چکسلواکی سابق و سایر کشورهای اروپایی و آسیایی گزارش شده است. گیاه Digitalis purpurea از گونه های مهم آمریکاست که زیاد تحت تأثیر این بیماری قرار نمی گیرد. ولی گونه D. lanata در آمریکا تحت تأثیر بیماری آنتراکنوز قرار دارد. در برخی نواحی بیماری تقریبا باعث نابودی کامل محصول شده است.

علائم بیماری

علائم بر روی سطح برگ شامل لکه هایی به رنگ قهوه ای مایل به ارغوانی، دایره ای شکل و یا زاویه دار است. زخم های کوچک، فرورفته و دوکی شکل بر روی رگبرگ ها و دمبرگ ها ظاهر می شود. تعداد زیادی زائده مو مانند به رنگ قهوه ای تیره در بالشتک آسروول سیاه رنگ تولید می شود. در مراحل بعدی تعداد زیادی لکه های نکروتیک ظاهر می شود که در ادامه به یکدیگر پیوسته و منجر به مرگ برگ ها می شود.

بیماری از طریق کنیدی ها گسترش می یابد. عامل بیماری بذرزاد است. اغلب زخم ها تا زمانی که گیاهچه ها از خانه های کشت به مزرعه منتقل نشوند بر روی برگ های اولیه گیاهچه ها ظاهر نمی شود. آلودگی در اواخر تابستان یا اوایل پائیز شایع می شود. گیاهان به شدت آلوده قبل از اینکه آماده برداشت شوند از بین می روند. باعث خسارت قابل توجه به مزارع تجاری گونه D. lanata می شود.

نتایج یک آزمایش نشان داد که گونه های D.sibirica Lindl ،D. ferruginea L . ،D. ambigua Murr ،D. purpurea و D. lanata حساس به بیماری هستند که در بین آنها گونه های D. ferruginea و D. lanata حساس تر بودند.

مبارزه

استفاده از بذرهای سالم، ضد عفونی بذرها با آب ۵۵ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه باعت کنترل بیماری خواهد شد. ضد عفونی های بیش از ۱۵ دقیقه باعث کاهش قابلیت جوانه زنی می شود. سمپاشی محصول با مخلوط بردو ۰/۵ ٪ ، تناوب کشت و آفتاب دهی مزرعه نیز به منظور پیشگیری بیماری مفید است.

۲. لکه برگی

عامل بیماری Septoria digitalis Pass است و بیماری به میزان زیادی بذرزاد است.
گزارش شده که دو گونه D. purpurea و D. lanata توسط چندین لکه برگی تحت تأثیر قرار می گیرند. بیماری بر روی برگ ها لکه های دایره ای با حاشیه ارغوانی رنگ ایجاد می کند که در ادامه لکه ها نامنظم و نکروتیک شده و تعداد زیادی پیکنید در داخل استروما تشکیل می شود. قارچ عامل بیماری به گیاهچه و گیاهان جوان خسارت بیشتری وارد می کند. بیماری را می توان به وسیله حضور پیکنید، استروما و میسلیوم در بافت نکروز شده شناسایی کرد. وقوع بیماری از یوگسلاوی سابق، انگلستان و ژاپن گزارش شده است.
شش فرم مورفولوژیکی Septoria digitalis از گیاه D. lanata جداسازی شده است. احتمالا تفاوت بیماری زایی جدایه ها بستگی به وجود نژاد های فیزیولوژیک دارد. از بین گونه های Digitalis آزمایش شده گونه D. lamata حساس تر و گونه D. purpurea به بیماری مقاوم تر است. آلودگی باعث کاهش فعالیت اصلی برگ ها نیز می شود.

جشنواره پاییزه

جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع

همین الآن خرید کنید

مبارزه

استفاده از بذرهای ضد عفونی شده و بذرهای مرغوب از توسعه این بیماری می کاهد. توصیه می شود بذرهای این گیاه با تی. ام. تی. دی ضد عفونی شود.

استفاده از قارچ کش های مناسب مانند تیلت در اواخر خرداد نقش عمده ای در کنترل این بیماری دارد. جهت مقابله با بیماری های قارچی این گیاه می توان از قارچ کش های آگری مایسین، مانب و دیتان ام. (هکتاری ۲۰۰ گرم در ۱۶۰۰ لیتر آب) استفاده نمود. از بین پنج قارچ کش آزمایش شده برای کنترل بیماری، تیلت (پروپی کونازول) به میزان نیم لیتر در هکتار بهترین محافظت را در مقابل بیماری ایجاد می کند.

از کانادا، بلژیک، آمریکا و انگلستان یک بیماری لکه برگی با علائم مشابه Septoria گزارش شده است. بیماری به وسیله Phyllosticta digitalis Bill ایجاد می شود. استفاده از بذرهای عاری از بیماری، سمپاشی با قارچ کش ها مانند مخلوط بردو (۰/۵ تا ۲ ٪)، کاپتان (۰/۲ ٪) و زینب (۰/۲ ٪) برای کنترل بیماری توصیه شده است.

۳. بیماری های ویروسی گیاه انگشتانه

ویروس موزائیک توتون (TMV) ویروس موزائیک خیار (CMV) و ویروس لکه حلقوی توتون (TRSV) از گونه های Digitalis گزارش ساده است. وقوع ویروس کرلی تاپ چغندرقند (BCTV) و ویروس پژمردگی باقلا (BWV) نیز گهگاه گزارش شده است.  نژادهایی از ویروس موزائیک خیار (CMV) و ویروس کرده است.
در آلمان دیده شده که ویروس موزائیک کاردی  Ribgrass mosaic virus از خانواد توباموویروس ها باعث ایجاد علائم موزائیک بر روی گونه D. lanata می شود. بیماری باعث علائم سیستمیک کلروتیک، موزائیک پیسک، لکه حلقوی، کلروتیک نواری در امتداد رگبرگ ها و کمی پیچیدگی دمبرگ ها می شود.

خصوصیات ویروس

ژنوم ویروس از نوع RNA، ویروس میله ای شکل، دارای عرض ۱۸ نانومتر و طول ۳۰۰ نانومتر است. این ویروس در چندین گونه گیاهی دیده شده است. وجود ویروس با غلظت بالا در شیره گیاهی انتقال آن را از طریق مایه زنی شیره گیاهی به آسانی امکان پذیر می سازد و هیچ ناقلی برای آن شناسایی نشده است. ویروسی است با پراکنش وسیع و از آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و شوروی سابق گزارش شده است.

انواع مختلفی از اجسام درون سلولی در برش های بسیار ریز گیاه D. purpurea که به صورت سیستمیک آلوده به سه نژاد مختلف RMV بودند مشاهده شده است. در حالی است که در بافت گیاهان سالم هیچ گونه اجسام درون سلولی مشاهده نشده است. ورقه های شفاف شامل لایه های ردیفی از ذرات ویروس به طول ۳۰۰ نانو متر بسیار متداول است.

یک نوع جدید از ذرات درون سلولی مارپیچی به هم پیوسته به تعداد فراوان در گونه D. purpurea که به صورت سیستمیک به نژاد RMV آلوده بودند، دیده شده است. ذرات ویروس به صورت دایره ای اطراف یک مرکز مرتب می شوند.

مبارزه

• کنترل  با آفات ناقل و استفاده از آفت کش های مناسب مانند بی. آی ۵۸ و یا اولتراسید.
• با تناوب صحیح کشت می توان تا حدود زیادی مانع از ابتلای گیاهان به بیماری های ویروسی شد.

انگشتانه

منبع :

کتاب بیماری های مهم گیاهان دارویی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۸۹

دکتر سیده آسیه موسوی