تاریخ :۹ فروردین ۱۴۰۳
تخمین میزان تنش آب در گیاه

اثرات تنش آب بر ساختمان گیاه

  • تنش آبی گیاهان:

    گیاهانی که در معرض تنش آب قرار دارند نه تنها اندازه شان کاهش می یابد بلکه خصوصیات ساختمانی و بخصوص برگ های آنها نیز تغییر می کند. سطح برگ، اندازه سلول ها، و حجم منافذ بین سلولی معمولا کاهش پیدا می کند، ولی مقدار کوتین کرک ها، تعداد رگبرگ ها، روزنه ها و ضخامت لایه های پارانشیمی برگ ها افزایش می یابد. نتیجه این وضعیت ضخامت نسبتا زیاد، چرمی شدن، و کوتینی شدن شاخ و برگ است که از خصایص گیاهان مقاوم به خشکی می باشد.

    تقریبا هر گیاهی که با تنش آب مواجه گردد یکی از این علائم در آن مشاهده خواهد شد. یکی از مثال های مربوط به کاهش تنش آب برای کسب ساختمان موردنظر سایه دادن برگ های توتون است تا بتوان برگ های نازک و بزرگی جهت ساختن سیگار برگ تولید گردد، رشد برگها به حدی نسبت به تنش آب حساس است که می توان از آن به عنوان شاخص نیاز به آبیاری استفاده نمود.

    اثر تنش آب در ساختمان برگ:

    تفاوت های بین ساختمان برگ های قسمت های بالا و پایین درخت و نیز برگ هایی که در سایه قرار دارند با برگ هایی که در معرض آفتاب می باشند، ناشی از اختلاف تنش آب در آنها است. البته تمام برگ های نوع زیرومورف در محیط های خشک بوجود نمی آیند. مثلا افزایش رطوبت خاک موجب تغییرات ریزومورفی در ساختمان برگ می شود. این وضعیت ممکن است به این دلیل باشد که با افزایش رطوبت خاک میزان جذب آب کم شده و ایجاد تنش آب در برگ ها می نماید. ساختمان ریزومورفی برگ های گیاهانی که در باتلاق ها می رویند ناشی از خشکی فیزیولوژیکی است. پیدایش این نوع ساختمان ریزومورفی احتمالا مربوط به کمبود ازت یا دیگر عناصر غذایی است.

    تنش آب در سطح سلولی:

    بطور کلی وضعیت آب در گیاه بوسیله تنش آب سلول کنترل می گردد. مهمترین اثرات کمبود آب در بافت های مریستمی بر روی فعالیت های سازندگی از قبیل ساختن DNA و RNA و مواد جدار سلول می باشد. البته برای بزرگ شدن سلول وجود حداقل آماسی مورد نیاز است. حساسیت منطقه مریستمی نسبت به تنش آب بین گونه های مختلف متفاوت است. بنظر می رسد که اثر تنش آب بر تقسیم سلولی کمتر از اثر آن بر نمونه سلول است.

    برای مثال اگر پتانسیل آب برگ ها در گیاهی مانند تربچه به ۲- بار برسد، مقدار DNA در برگ های کوتیلودونی آن به ۴۰ درصد و اگر پتانسیل آب به ۸- بار برسد مقدار DNA به ۲۰ درصد تقلیل پیدا می کند و اگر پتانسیل آب برگ بیشتر کاهش یابد مقدار DNA را کاهش نمی دهد. به دلیل اینکه مقدار DNA مربوط به تعداد سلول ها است، به همین دلیل است که حتی در مواقعی که آماس سلول کمتر از صفر بوده است نیز تقسیم سلولی متوقف نمی شود.

    • اثرات کاهش آماس بر گیاه:

    کاهش آماس باعث تقلیل نمو سلول می شود که به نوبه خود موجب کاهش نمو برگ، شاخه و ریشه ها می گردد. کاهش آماس همچنین بر دیگر فرآیندهای وابسته به آماس سلول از قبیل باز شدن روزنه ها نیز موثر است. احتمالا می توان گفت که اغلب اثرات تنش آب، بجز آنهایی که مستقیما از طریق کاهش آماس وارد عمل می شود، بستگی به از دست دادن آب پروتوپلاسم دارد.

    خارج ساختن قسمتی از آب اطراف مولکول های پروتئینی باعث تغییر ترکیب آن می شود، که بر نفوذ پذیری، درجه آبکی بودن، لزوجت و فعالیت های آنزیمی آن موثر می باشد. از دست دادن آب در مولکول های پروتئین برگ ها باعث تغییر ترکیب آن و در نتیجه تغییر مقدار سولفیدریل می شود. بطور کلی تغییرات نسبتا ناچیز پتانسیل اسمتیک باعث تغییرات زیاد ساختمان پروتئین و فعالیتهای آنزیمی می گردد.

    فروش ویژه به مدت محدود
    فروش ویژه بیش از ۳۰۰۰ رقم محصولات کشاورزی، انواع بذر با بسته بندی اورجینال و خانگی، انواع کودهای وارداتی اصل، ادوات و ابزارآلات با ضمانت اصالت کالا
    همین الآن خرید کنید
    • در ارتباط با این موضوع و تبیین از دست دادن آب دو مرحله را می توان مجزا ساخت:

    مرحله اول، برخورد گیاه با تنش آب است و مرحله دوم جبران یا سخت شدن می باشد که در صورتی اتفاق می افتد که طول مدت تنش آب از چندین روز تجاوز نماید. گفته می شود که این دو مرحله از طریق ساختمان پروتوپلاسم و فرآیندهای فیزیولوژیکی مثل تنفس قابل تشخیص می باشند.

    از خصوصیات مرحله اول می توان کاهش لزوجت پروتوپلاسم، افزایش نفوذپذیری نسبت به آب، اوره و گلیسیرین تجزیه پروتئین ها و افزایش تنفس را نام برد. اگر تنش آب ادامه یابد مرحله جبران بروز می کند که از خصوصیات آن افزایش لزوجت به مقدار بیش از حد اولیه، کاهش نفوذپذیری نسبت به آب و اوره و کاهش فرآیندهای فیزیولوژیکی از قبیل تنفس می باشد. اگر گیاه قبل از صدمات حاصله از پژمردگی دائم آبیاری شود، این فرآیندها برگشت نموده و شرایط گیاه به وضعیت طبیعی خود میرسد. ولی در بعضی موارد رسیدن شرایط اولیه امکان پذیر نمی باشد و گیاه از بین می رود.

    مقاومت گیاه در برابر گرما و سرما:

    مقاومت در مقابل گرما، سرما و از دست دادن آن مربوط به مقاومت در برابر اکسیدشدن سولفیدریل (SH-) به دی سولفید (SS-) است. همچنین در زمانی که گیاه در اثر خشکی از بین می رود، مقدار قابل توجهی از SH- به SS- تبدیل می گردد. پژوهشگران روسی نیز مقاومت در مقابل خشکی و گرما را با یکدیگر مرتبط دانسته و اظهار داشته اند که صدمات حاصله از درجه حرارت زیاد بر روی گیاهان خشک به علت کاهش تعرق آنهاست. این محققین مقاومت گیاه را به خواص پروتوپلاسم از قبیل لزوجت، مقدار آب، و نفوذپذیری آن نیز مرتبط نموده و تاکید نموده اند که خیساندن بذرها با محلول های نمک غلیظ مقاومت پروتوپلاسم را در مقابل از دست دادن آب افزایش می دهد.

    منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۵ از ۵

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *