کلیات کشت هیدروپونیک
قبل از آشنایی با انواع روش های کشت هیدروپونیک، لازم است توضیحاتی در خصوص مشترکات این روش ها داده شود. بستر کشت، محلول غذایی و محفظه کشت از وجوه مشترک آنها است که به شرح زیر می باشند: (هر آنچه که از کشت هیدروپونیک لازم است بدانید)
۱- بستر کشت:
این بستر نقش لنگرگاه ریشه را بازی می کند و آن را از نور محافظت می نماید . بستر کشت امکان جذب آب، مواد غذایی و نیز تنفس را برای ریشه فراهم می سازد.
از نظر کلی مواد بستر کشت را می توان به دو دسته جامد و مایع تقسیم کرد.
در صورت استفاده از مواد مایع، باید هوای مورد نیاز برای تنفس ریشه را از طریق هوادهی به داخل مایع تأمین کرد. برای این منظور می توان از پمپ هوا و سنگ هوا استفاده کرد.
هنگام استفاده از بستر کشت مایع باید به نکات زیر توجه کرد:
- اسیدیته مایع
- هدایت الکتریکی مایع
- ترکیبات غذایی مورد نیاز
- تهویه مناسب
- ضدعفونی
معمولا در بسترهای جامد از مواد زیر استفاده می شود:
پشم سنگ، اسکوریا، سنگریزه، رس منبسط شده (لیکا)، خرده شیشه، سنگ پا، زغال، ورمی کولیت، شن، پرلیت، پیت و یا ترکیبی از آن ها.
در صورت استفاده از مواد جامد باید به نکات زیر توجه کرد:
الف – واکنش ناپذیر بودن مواد:
بهتر است که این مواد در مجاورت آب، محلول غذایی و ترشحات ریشه واکنش شیمیایی نشان نداده و یا در صورت انجام واکنش باید بسیار جزیی و در حد قابل قبول باشد.
ب- قابلیت نگهداری آب:
به منظور تأمین آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه باید قابلیت نگهداری آب در این مواد در حد خوبی باشد. از بین مواد مذکور، پرلیت، اسکوریا و ورمیکولیت این خاصیت را در حد مناسبی دارند.
ج- قابلیت نگهداری هوا و تهویه مناسب :
وجود هوا در بستر کشت برای تنفس ریشه لازم است و به همین علت مواد جامد باید متناسب با نوع محصول و حساسیت ریشه گیاه درصد قابل توجهی از هوا را در خود نگه دارد.
د- اسیدیته (PH):
هر یک از محصولات زراعی و باغی برای رشد مطلوب و ایده آل به اسیدیته مشخصی در محیط کشت ریشه نیاز دارند. لذا بستر کشت باید پس از محلول دهی و آبیاری، دارای اسیدیته مناسب باشد.
ه – ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC):
بطور کلی هرچه ظرفیت تبادل کاتیونی محیط کشت پایین تر و به صفر نزدیکتر باشد ، کنترل تغذیه گیاه آسان تر است. چنانچه ظرفیت تبادل کاتیونی محیط کشت زیاد باشد، می توان میزان مواد غذایی محلول را کمتر در نظر گرفت.
و – عاری بودن از عوامل بیماریزا و آفات:
در کشت هیدروپونیک به دلیل عدم وجود خاک ، مسائل و مشکلات آفات و بیماری ها کمتر می باشد؛ اما به منظور تولید محصول با کیفیت مناسب، بهتر است قبل از کشت، مواد بستر را با روش های معمول ضد عفونی کرد. همچنین در پایان هر دوره تولید، باید گیاهان را از بستر کشت خارج نموده و بقایای گیاهی باقیمانده را جدا نمود.
۲- تغذیه گیاه و محلول غذایی :
در اکثر روش های کشت هیدروپونیک به دلیل عدم وجود خاک ، مواد غذایی مورد نیاز گیاه از طریق بستر کشت قابل تأمین نبوده و این مواد باید بصورت محلول وارد بستر شده و جذب ریشه شوند.
به منظور دستیابی به حداکثر راندمان تولید باید در تهیه و مصرف محلول غذایی به موارد زیر توجه داشت :
الف – محلول غذایی را باید بر اساس فرمول های غذایی معتبر و با دقت زیاد تهیه کرد و یا آنرا بصورت آماده از شرکتهای معتبر خریداری نمود.
ب – برای تأمین عناصر غذایی، باید از نمک های شیمیایی یا کودهای شیمیایی با درصد خلوص زیاد استفاده کرد.
ج – قبل از محلول دهی باید متناسب با نوع محصول و مرحله رشد آن ،هدایت الکتریکی محلول را با دستگاه مخصوص ای. سی. متر ، تعیین و در صورت نیاز ، آن را اصلاح نمود.
د- قبل از محلول دهی باید متناسب با نوع محلول ، اسیدیته محلول را با دستگاه پی . هاش متر ، تعیین و در صورت نیاز با اضافه کردن اسید معمولا اسید نیتریک و باز که معمولا هیدروکسید پتاسیم است، آنرا اصلاح نمود.
ه – مخازن محلول دهی و بازیافت باید واکنش ناپذیر بوده و نسبت به نور غیر قابل نفوذ باشند، تا از رشد جلبک در آنها جلوگیری شود؛ که بدین منظور می توان آنها را رنگ کرد.
و- ثابت بودن دمای محلول در هر نوبت اندازه گیری هدایت الکتریکی بسیار مهم و ضروری است. معمولا دمای ۲۵ درجه سانتیگراد برای تعیین هدایت الکتریکی مناسب است. در صورت کشت زمستانه و پایین بودن دمای محلول، باید آنرا گرم کرد.
ز- معمولا هدایت الکتریکی محلول را در کشت های زمستانه بیشتر از کشتهای تابستانه در نظر می گیرند.
٣- محفظه کشت:
ظرفی است که مواد بستر کشت و گیاه در آن قرار گرفته و محلول غذایی در آن ریخته می شود. این محفظه میتواند از جنس بتون ، بلوک ، آجر ، فلز ، چوب ، پی.وی.سی، پلی اتیلن و … باشد.
در صورت کاربرد پلی اتیلن و پی . وی . سی ، نیازی به آب بندی و روکش نایلونی نمی باشد. اما چنانچه از سایر مواد استفاده می شود ، باید به منظور زهکش محلول غذایی و نیز جلوگیری از واکنش این مواد ، از روکش نایلونی استفاده شود.
ابعاد محفظه کشت باید متناسب با نوع محصول و با در نظر گرفتن حجم ریشه و شاخ و برگ گیاه انتخاب شود.
(هر آنچه که از کشت هیدروپونیک لازم است بدانید)
منبع: کتاب آموزشی آشنایی با سیستم های کشت هیدروپونیک، انتشارات جهاد کشاورزی.
دیدگاهتان را بنویسید