این بیماری در استان های اصفهان، خراسان و فارس وجود دارد . احتمالا در سایر نقاط پنبه کاری کشور هم هست. در گرگان که پژمردگی ورتیسلیومی وجود دارد، پژمردگی فوزاریومی مهم نمی باشد. این بیماری در خاک های شنی و خشک که درآن ها نماتود مولد گره ریشه نیز فعال است شدیدتر است.
علایم بیماری
برگ های گیاهان جوان زرد شده و دچار پژمردگی می شوند و بر اثر ریزش برگ ها، شاخه لخت می شود. گاهی نیز مانند مرگ گیاهچه گیاه جوان می افتد. به طورکلی فوزاریوم، تولید پژمردگی آوندی در گیاه جوان و گیاهچه نمی کند بلکه اغلب در سنین بالای گیاه به خصوص در هنگام گلدهی که حالت فشار و تنش ناگهانی بر گیاه وارد می شود (حالت فیزیولوژیکی است) رایج می باشد.
بر خلاف پژمردگی ورتیسلیومی که در پنبه علایم زردی تولید نمی کند یا کمتر است، در اثر فوزاریوم زردی زیاد است و به خصوص حاشیه برگ ها حالت پژمردگی به خود می گیرد و بعد به تمام برگ می رسد و احتمالا ریزش برگ نیز ظاهر خواهد شد. البته بر خلاف ورتیسلیوم در اینجا علامت « شکل تشکیل نخواهد شد. کمرشدی و کوتولگی هم گاهی مشاهده می شود. قهوه ای شدن آوند چوبی محدود است. حالت حلقوی دارد ولی در ورتیسلیوم به مغز ساقه هم می رسد و حالت توپر دارد (شکل ۱-۱ ).
عامل بیماری
عامل بیماری Fusarium oxysporum f.sp. vasinfectumاست. بهترین و آسانترین راه جداسازی، کشت مغز ساقه و آوند چوبی آلوده است. فوزاریوم یک بیماری اپیدمیک یا طغیانی نیست بلکه به تدریج آلوده می کند. عامل بیماری پنج نژاد فیزیولوژیک دارد که هر نژاد به یک گونه خاص پنبه حمله می کند.
شکل ۱-۱ A پژمردگی آوندی در ساقه پنبه، B- پژمردگی ناشی از Fusarium oxysporum f.sp. vasinfectum.
در ایران رقم Acala بیشتر کاشت می شود. هم به سویه یک و هم سویه دو حساس است.به بقیه سویه ها مقاوم می باشد. برای اینکه مشخص شود که واقعا کدام سویه عامل بیماری است از دو گیاه سویا و توتون به عنوان گیاه محک استفاده می شود.
سویه یک در خاک های شنی و اسیدی که نماتود گره ریشه هم وجود دارد خسارت بیشتری می زند ولی سویه دو در خاک های رسی و کمی قلیایی که نماتود مولد گره ریشه در تشدید بیماری اثری ندارد مهم می باشد.F. oxysporumگرما دوست است.
مدیریت بیماری
مدیریت بیماری های ناشی از فوزاریوم به دلیل خاکزی بودن عامل بیماری مشکل است. مدیریت دقیق بیماری نیازمند شناخت گونه، پراکنش و نحوه بقای عامل و اپیدمیولوژی عامل بیماری می باشد. استفاده بهینه از کودهای شیمیایی مناسب، رعایت تناوب زراعی، کاهش فاصله آبیاری، جلوگیری از تنش های آبی و بهداشت زراعی نیز مؤثر است. عامل بیماری به صورت کلامیداسپور در بافت گیاه پایدار می ماند همان طور که اسکلروت در اورتیسیلیوم در بافت گیاه تشکیل می شود. کلامیدوسپورها هم درون بافت گیاه وجود دارند و تا وقتی که بافت از بین نرود و کلامیدوسپورها، رها نشوند، به بقاء ادامه می دهند و آنتاگونیست های خاک نمی توانند آن ها را از بین ببرند. در اثر تناوب زراعی این عمل انجام می شود. چون فوزاریوم یک قارچ اختصاصی است، در اثر تناوب کلامیدوسپورها غیر فعال شده می میرند و یا جمعیت آنها کم خواهد شد.
کاشت ارقام مقاوم در کنترل بیماری مؤثر است. آیش و تناوب با غلات که میزبان قارچ نیستند، باعث می شود پس از دو تا سه سال تناوب، کلامید وسپورها، از بافت گیاهی رها شده و بیرون بریزند. به حد قابل تحملی برسند ولی جمعیت آن هرگز تمام شدنی نیست. مبارزه با نماتود مولد گره ریشه با استفاده از نماتودکش فنامیفوس یا استفاده از ارقام مقاوم به نماتود مولد گره ریشه برای جلوگیری از خسارت شدید توسط فوزاریوم نیز مؤثر است.
منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده : دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید