تاریخ :۱۰ فروردین ۱۴۰۳
روناس گیاهی رنگزا

روناس گیاهی رنگزا

  • روناس (madder) از قدیمی ترین رنگ هایی است که توسط مردمان قدیم از جمله: مصریان، یونانی ها، رومی ها و عبرانی ها استفاده می شده است. گیاه روناس در سراسر قاره کهن به ویژه جزیره جاوه رشد می کند. گیاه روناس از محصولات زراعی بسیار با ارزش مولد رنگ در جهان محسوب می گردد. روناس طی قرون اخیر به عنوان گیاهی غیر بومی در اروپا (هلند، فرانسه، ایتالیا)، خاور میانه، آسیای مرکزی و شمال آفریقا نیز پرورش یافت. گیاه روناس گیاهی رنگزا می باشد.

    روناس توانست صنعت رنگرزی گیاهی منسوجات را در اروپا تا قبل از تولید رنگ های صنعتی رونق بخشیده و متحول سازد. ریشه های گیاه روناس سرشار از رنگدانه های آنتراکوئینون (anthraquinone) از جمله آلیزارین (alizarine) می باشند. تدریجا با تولید صنعتی (سنتزی) ماده رنگی آلیزارین از تقاضا برای روناس کاسته گردید اما همچنان طرفداران بسیار زیادی در رنگرزی های سنتی و خانگی دارد.

    تاریخچه مصرف روناس

    نکات مسیر تاریخی مصارف گیاه روناس

    1.  اولین نشانه های به کارگیری روناس در رنگرزی مربوط به کشور هند است به طوری که اخیرا قماش پنبه ای که با روناس رنگ آمیزی شده اند، در آثار باستانی منطقه موهنجودارو مربوط به سه هزار سال قبل از میلاد کشف گردیده اند.
    2.  رومیان از اقوامی بوده اند که از گیاه روناس در رنگ آمیزی الیاف و پارچه ها بهره می گرفتند.
    3.  اروپائیان قدیم از جمله وایکینگ ها برای رنگ آمیزی البسه از روناس سود می جستند.
    4.  کت های قرمز سنتی که در بریتانیای قدیم مرسوم بوده اند، با روناس رنگ آمیزی می شدند.
    5.  رنگ آمیزی با ریشه های روناس بر خلاف سایر مواد رنگ آمیزی مرسوم در سنه های پیشین نظیر سماق، گال های بلوط، خون گوساله، ادرار گوسفندان و زاج بسیار ساده و سریع است.
    6. استفاده از روناس در رنگ آمیزی از کشور هند آغاز شد و به مرور به ترکیه و یونان گسترش یافت سپس به فرانسه، آلمان و انگلیس نفوذ کرد به طوری که پارچه های رنگ آمیزی شده با روناس طی سال های ۱۸۲۰- ۱۷۸۴ بسیار محبوب و مد روز اروپا شده بودند.

    گیاه شناسی روناس

    • روناس زراعی madder
    •  گیاهی علفى herbaceous
    • چند ساله perennial
    • با نام علمیRubia tinctorum
    • از خانواده روبیاسه Robiaceae

    جنس روناس دارای خویشاوندان نزدیک بسیار زیادی در سراسر جهان استگیاهانی نظیر قهوه (coffee) و کاه تشک bedstraw با نام علمی Galium verum جزو خانواده روبیاسه هستند.

    اسامی عمومی گیاه رنگزا

    • بوته های روناس تا ارتفاع ۱/۵متر رشد می کند.
    • برگ های همیشه سبز (evergreen) روناس به طول ۱۰-۵ سانتی متر و عرض ۳-۲ سانتی متر می رسند.
    • این برگ ها به شکل ستاره های ۷-۴ پر و به حالت افقی در گرداگرد ساقه های گیاه استقرار می یابند.
    • گیاه روناس با کمک چنگک های hooks زبر و ریزی که در حاشیه برگ ها و سطح ساقه هایش دارد.
    • از تکیه گاه های زنده و غیر زنده صعود می کند.
    • روناس دارای گل های کوچکی به طول ۵-۳ میلی متر و با ۵ گلبرگ زرد روشن است که به حالت متراکم در قالب خوشه هایى (racemes) شکل می گیرند.

    گل های روناس طی ژوئن تا آگوست ظاهر می شوند که متعاقبا به سته های (berries) قرمز تا سیاه رنگی به قطر ۶-۴ میلی متر تبدیل می گردند. ریشه های روناس به ضخامت ۱۵-۱۲ میلی متر، چوبی و دارای اندرون قرمز رنگی هستند. این ریشه ها تا یک متر طویل می گردند. ریشه های روناس سرشار از رنگدانه های قرمز رنگی هستند که رنگ های سنتی موسوم به روناس گل سرخی (rose madder) و قرمز بوقلمونی (Turkey red) را می سازند.

    روناس وحشی (Rubia peregrine) گیاهی بوته ای (bushy) و چند ساله نیمه خشبی است. این نوع روناس حاوی ترکیبات پورپورین می باشد اما فاقد و یا به میزان جزئی از رنگدانه آلیزارین به عنوان ماده اصلی تولید رنگ قرمز روناس ها برخوردار است. پورپورین برای تهیه طیفی از رنگ های صورتی پر رنگ تا بنفش به کار می رود.

    جشنواره پاییزه
    جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع
    همین الآن خرید کنید

    خاک مناسب کشت گیاه روناس

    گیاه روناس خاک های لومی و رسی-شنی را در صورت تأمین رطوبت کافی می پسندد. به طور سنتی گیاه روناس را در منطقه خاور میانه در اراضی حاوی آهک و با PH قلیایی پرورش می دهند. زیرا این موضوع باعث تولید بیشتر ماده رنگی آلیزارین در ریشه های روناس می گردد. خاک های اسیدی را می توان با افزودن آهک هیدراته اصلاح نمود.

    نتایج پژوهشی حاکی از آن هستند که تولید رنگدانه های قرمز در ریشه های روناس تحت شرایط خاک های قلیانی افزایش می پذیرد، لذا افزودن آهک کافی (یک مشت به ازای هر بوته) به خاک بستر رشد گیاه روناس توصیه شده است. دانشمندان هندی دریافته اند که اصلاح خاک های اسیدی از طریق افزودن آهک کافی می تواند بر کمیت و کیفیت عملکرد محصول ریشه ای روناس بیفزاید.

    منبع : کتاب روناس گیاه رنگزا، تالیف اسماعیل پور کاظم، زمستان ۱۳۹۷

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۴ از ۵

    اشتراک‌گذاری

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *