جذب نمک توسط ریشه های گیاه
بعقیده برخی از متخصصان بنظر می رسد جذب نمک در گیاهان فقط شامل تجمع نمک در سلول های ریشه باشد، اما به دلایل زیادی این موضوع نمی تواند صحت یا عمومیت داشته باشد. بر جذب یون ها در فرآیندی که تواما عمل می نمایند، حکمفرماست:
- تجمع یون ها در سلول های ریشه
- حرکت شعاعی یون ها از داخل سلول های زنده به طرف آوندهای داخلی.
مرحله اول مستقل از حرکت آب است، ولی مرحله دوم کاملا با میزان جذب آب بستگی دارد. علاوه بر این، حداقل در برخی از شرایط، یون های معدنی مثل نیترات به ترکیبات آلی تبدیل شده و سپس وارد آوندها می گردد.
حرکت یون ها از خاک به سطوح ریشه
معمولا غلظت یون های آزاد در محلول خاک کم است و بیشتر کاتیون ها به درجات مختلف بر روی ذرات باردار منفی رس و مواد آلی خاک تثبیت شده اند. آنیون های غذائی مثل نیترات و سولفات غالبا در محلول خاک وجود داشته و بجز فسفات که به سختی به اجزاء جامد خاک پیوند شده است، نسبتا قابلیت تحرک دارند. یون های متحرک مثل نیترات و پتاسیم می توانند در تمام منطقه توسعه ریشه ها مورد استفاده قرار گیرند حال آنکه یون های غیر متحرک مثل فسفات فقط از لایه خاکی که چسیده به ریشه ها است می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
انتشار ریشه ها یکی از عوامل مهم جذب یون ها بخصوص آنهایی که تحرک زیاد ندارند بشمار می رود. یون ها بدون این که از داخل محلول خاک عبور نمایند مستقیما از سطوح خاکی که با ریشه مجاور است جذب ریشه های گیاه می گردند. این نظریه بر مبنای مشاهداتی است که نشان داده است در غلظت های مشابه، جذب یون هایی که بصورت تعلیق می باشند، سریعتر از جذب یون های محلول صورت می گیرد. چنین مکانیسمی فقط در مورد فواصل بسیار کوتاه صادق می باشد. بنابراین بنظر می رسد کاربرد نظریه «تبادل در اثر تماس»، محدود بوده و بیشتر در مورد یون های غیر متحرک صادق است.
نمک زدائی
بعضی گیاهان مقدار قابل توجهی نمک را از برگ ها بیرون می رانند. قبلا وجود اجسام حل شدنی را در ترشحات برگ ها متذکر شدیم، ولی در بعضی از گونه ها خروج نمک از سلول های اپیدرمی یا مجموعه سلول های تخصصی یافته ای به اسم غده نمک که در برگ ها قرار گرفته اند انجام می شود. این روش خروج نمک اضافی در گیاهان مناطق شور (هالوفیت ها) معمول است.
برگ های تاماریکس و آتریپلکس غالبا پوشیده از قشری نمک می باشند. حتی برگ های پنبه نیز مقداری نمک را خارج می سازند بطوریکه اندازه گیری تنش آب در برگ های آنها با مشکلاتی روبرو است. تراوش نمک به خارج یکی از روش های مقاومت گیاه نسبت به شوری است که در گیاهان مختلف با مکانیسم های گوناگون انجام می شود.
غدد نمک از ساختمان های دو سلولی ساده گرفته تا ساختمان های پیچیده چند سلولی متغیر است. تعداد غدد موجود در سطح برگ حدود ۷۰۰ غده در هر میلی متر مربع تخمین زده شده است که از این غده ها در هر ساعت یک میلی لیتر مایع ترشح می شود که محتوی ۰/۰۵ میلی گرم کلرور سدیم می باشد. غلظت نمک در مایع مترشحه بیش از غلظت نمک در بافت برگ نیست. همچنین بنظر می رسد که هیچ گونه فرآیندی در ترشح نمک وجود نداشته و فقط محلول نمک در اثر فشار بخارج تراوش میکند.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید