خواص سیاه دانه و بیماری آن
گیاه شناسی سیاه دانه
سیاه دانه Black Cumin با نام علمی Nigella sativa از نظر زراعی گیاهی یک ساله به ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر با ساقه ای راست و منشعب است. پوشیده از کرک های ظریف و دارایی برگ های تقسیم شده و باریک است. در انتهای ساقه گل های منفرد با گلبرگ های سفید و آبی می روید میوه آن کپسول است که در آن دانه های سیاه و معطری قرار دارد. خواص سیاه دانه و بیماری آن را مورد بررسی قرار می دهیم.
خواص دارویی گیاه سیاه دانه
بقراط در آثار خود از این گیاه نام برده و دیسکورید که یک پزشک یونانی بود مصرف آن را به صورت پاشیدن بر روی نان و مداوای بسیاری از بیماری ها توصیه نموده است. دانه این گیاه دارویی مسهل است. از دانه های آن هنوز هم برای مصارف مذکور استفاده می شود. برای درد سینه، تنگی نفس، سرفه، استفراغ مفید است. ماده تیموکیتون دارد که ضد تشنج است.
این گیاه دارای چهار آلکالولید مهم به نام های دکلوئیدین، کانسولیدین، دکلوسین و دکلویین است. آلکالوئیدهای نام برده شده به مقدار زیاد برای معالجه ورم معده و ورم کبد و کمبود شیره معده برای کسانی که معده آنها کم ترشح می کند تجویز می شود.
ترکیبات شیمیایی
از نظر ترکیبات شیمیایی در دانه های این گیاه گلوکوزید سمی به نام ملانتین و اسانس وجود دارد. ملانتین یک ساپونین گلوکوزیدی بی شکل است. دانه های این گیاه حاوی ساپونین، اسانس، روغن، نوعی عصاره تلخ به نام نیژلین و تانن است. این گیاه دارویی مسهل صفرا، مدر و تحریک کننده غدد شیری است. دانه های این گیاه نسبتا سمی است.
در هند سیاه دانه به عنوان محرک، قاعده آور و زیاد کننده ترشح شیر تجویز می شود. در استعمال خارجی برای فرو کش کردن تاول های پوست استفاده می شود. در موارد نیش عقرب نیز مفید است، زیاد خوردن آن موجب سقط جنین می شود. برای تسکین درد سینه ناراحتی تنفسی، آشفتگی، ناراحتی طحال به صورت خوردن یا ضماد مفید است.
گیاه سیاه دانه
خوردن آن با سرکه موجب دفع اقسام کرم معده و گوارش می شود. ضماد کوبیده آن با گلاب برای زخم سوداوی ساق پا مفید است. خشک کننده رطوبت بدن است. غرغره کردن جوشانده سیاه دانه در سرکه باعث تسکین درد دندان و محکم شدن دندان می شود. سیاه دانه آسیاب شده با عسل برای تسکین درد رحم و درد پس از زایمان مفید است.
زیستگاه
این گیاه بومی جنوب اروپا و آسیای غربی است. کشت این محصول در اروپا و آسیا به ویژه هند رایج است. قسمت اعظم سطح زیر کشت این محصول در کشور هندوستان می باشد. این گیاه دارویی در اغلب مناطق ایران از جمله اراک می روید و در اصفهان و سایر مناطق به صورت زراعی کشت می شود.
بیماری های گیاه دارویی سیاه دانه
۱. فیلودی
این بیماری از مهمترین بیماری های این گیاه دارویی در منطقه سمیرم در ایران است. این بیماری همچنین از مجارستان گزارش شده است و زنجرک Circutier Fethus به عنوان ناقل آن معرفی شده است.
علائم بیماری
علائم شامل رشد جوانه های جانبی فراوان در روی ساقه، جارویی شدن و کوتولگی گیاه، رنگ پریدگی برگ ها و تغییر شکل اجزای گل به شکل برگ (فیلودی) و تبدیل تخمدان به جسمی بزرگ و کشیده شده است. میزان آلودگی مزارع به این بیماری در منطقه سمیرم بین ۱۲ تا ۴۷% تعیین شده است.
میزان آلودگی در مزارع دیر کاشت (اول تیر) نسبت به مزارع زود کاشت اواسط ارد یبهشت بیشتر دیده شده است که می توان آن را به افزایش جمعیت زنجرک های ناقل با گرم شدن هوا نسبت داد. با توجه به اینکه بیماری موجب بدشکلی و عقیم شدن مادگی می شود خسارت ناشی از آن قابل توجه می باشد.
عامل بیماری
در رنگ آمیزی مقاطع نازک تهیه شده از دمگل بوته های آلوده وجود اجسام آبی رنگ در آوندهای آبکش مشاهده شده است. عامل بیماری از طریق پیوند و زنجرک C. haematoceps به بوته های سالم منتقل می شود. بر اساس نتایج به دست آمده بیماری گل سبزی سیاه دانه در شهرستان سمیرم ماهیت فیتوپلاسمایی دارد.
مبارزه: زود کاشتن گیاه و انجام یک سمپاشی بر علیه زنجرک های ناقل می تواند در کاهش بیماری مؤثر باشد.
۲. پژمردگی فوزاریومی
این بیماری از بیماری های مهم این گیاه دارویی در منطقه سمیرم است.
عامل بیماری: Fusarium oxysporum f.sp. cumini می باشد.
٣. پوسیدگی سیاه
ریشه این بیماری از تمامی مناطق زیر کشت این محصول در سمیرم جداسازی شده است.
عامل بیماری: Macrophomina phaseolina می باشد.
منبع :
کتاب بیماری های مهم گیاهان دارویی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۸۹
دیدگاهتان را بنویسید