اندازه گیری تنش آبی گیاه: مفید ترین خاصیت واحدی که بتوان از روی آن تنش آب را اندازه گیری نمود، پتانسیل آب است. قدیمی ترین روش اندازه گیری تنش آب این است که بافت ها را در محلول هایی که پتانسیل اسمتیک مختلف دارند، فرو برده و پتانسیل اسمتیک محلولی که بافت گیاه در آن کاهش وزنی پیدا نموده است، تعیین گردد. گاهی اوقات این کار با اندازه گیری تغییرات اندازه سلول ها صورت می گیرد. ولی غالبا تغییرات طول قطعات بافت تعیین می شود.
۱- اندازه گیری تنش آبی گیاه با روش وزنی
این روش در بافت هایی که جدار سلول های آن نازک بوده و فاقد آوندهای بزرگ باشند، بخوبی کار می کند. در طریقه وزنی، قطعاتی از بافت را وزن نموده و سپس آنها را برای مدتی در داخل محلول هایی فرو می بریم. در نهایت قطعات بافت را خارج ساخته و پس از خشک کردن مجددا وزن می شوند.
اشتباهاتی که ممکن است به وقوع پیوندد، عدم خشک کردن یکنواخت سطح و کاهش وزن در حین جابجایی و اندازه گیری وزن سرچشمه می گیرد. اندازه گیری در بافت هایی که تا حد پلاسمولیز آب خود را از دست داده اند، غیر ممکن است. روش وزنی فقط در مورد بافت های گوشتی مناسب است. زیرا تهیه تعداد زیادی نمونه قابل مقایسه از برگ های نازک با دیگر قسمت های گیاه عملی نیست.
۲- اندازه گیری تغییرات غلظت محلولی
روش مفید دیگر در طریقه تعادل مایع، که در آن می توان برخی از اشکالات ذاتی روش توزین را برطرف نمود، اندازه گیری تغییرات غلظت محلولی است. در این روش نمونه هایی از بافت متشابه را در داخل محلول های ساکارز قرار می گیرند. دامنه تغییرات پتانسیل اسمتیک محلول های ساکارز، در حد تغییرات پتانسیل بافت تحت آزمایش می باشد.
اندازه گیری رفراکتومی (انکسار سنجی) هر کدام از این محلول ها قبل و پس از قرار گرفتن نمونه در محلول به مدت چند ساعت اندازه گیری می شود. بافت ها در محلول هایی که پتانسیل آنها کمتر است، آب خود را از دست می دهند. همچنین از محلول هایی که پتانسیل آنها زیادتر است، آب دریافت می کنند. از این رو تخمین پتانسیل آب ساده می شود.
۳- استفاده از مواد رنگی متیلن آبی یا متیلن نارنجی
روش دیگر تخمین تنش آبی گیاه، استفاده از مواد رنگی متیلن آبی یا متیلن نارنجی است.این روش همچنین به روش شارداکوف، اولین فرد روسی که آن را ابداع نموده است، نامیده می شود. در این روش به وجود رفراکتومتر های گران قیمت نیازی نیست. لوله های آزمایش را در سری های دوگانه از محلول های ساکارز، پر می نمایند. نمونه هایی از بافت برگ را در داخل هر محلول قرار داده و یک سری از لوله ها به عنوان شاهد باقی می مانند.
پس از مدتی، معمولا بین ۲ تا ۸ ساعت، بافت ها را خارج نموده. سپس به هر کدام از لوله ها مقداری ماده رنگی از قبیل متیلن آبی یا متیلن نارنجی اضافه می شود تا اندکی رنگین شوند. قطره ای از محلول رنگین را با قطره چکان طبی برداشته و به لوله شاهد مربوطه منتقل می سازند. اگر محلول رنگین بوسیله بافت گیاهی رقیق شده باشد، قطره رنگی صعود میکند. اگر چنانچه محلول با بافت گیاه غلیظ شده باشد، قطره به پایین سقوط می نماید. پتانسیل محلولی که در آن قطره تحت آزمایش صعود نموده و به پایین کشیده نشود، برابر پتانسیل آب برگ است.
۴- اندازه گیری تنش آبی به روش تعادل بخار
با اندازه گیری تنش آب به روش تعادل بخار می توان اشتباهات روش های تعادل مایع جلوگیری نمود. قدیمی ترین روش این است که ابتدا نمونه هایی از بافت را وزن می کنیم. سپس داخل ظروف سربسته که محتوی محلول های با پتانسیل اسمتیک مختلف می باشند، قرار می گیرند. این ظروف به مدت چند ساعتی داخل حمام آب گذاشته شده. سپس از داخل حمام آب برداشته شده و دوباره وزن می شوند. در محلولی که وزن آن تغییر نکرده است دارای پتانسیل معادل پتانسیل بافت است.
۵- روش رطوبت سنجی با استفاده از رطوبت سنج های ترموکوپل
در سال های اخیر استفاده از رطوبت سنج های ترموکوپل در اندازه گیری پتانسیل آب خاک و بافت های گیاهی زیاد رواج یافته است. در روش رطوبت سنجی، مقدار فشار بخار هوایی که در اطراف بافت به حالت تعادل قرار دارد، اندازه گیری می شود. فشار بخار نسبی با پتانسیل آب مرتبط است. بافت در داخل محفظه کوچکی که داخل حمام آب قرار گرفته، واقع شده و درجه حرارت آن تا ۰/۰۰۱ +- درجه سانتی گراد ثابت است. وقتی جریان برقرار گردد، آب شروع به تبخیر نموده و محل اتصال ترموکوپل سرد می شود. مقدار جریان را می توان با یک گالوانومتر (برق سنج) اندازه گیری نمود.
رطوبت سنج های ترموکوپل در اندازه گیری پتانسیل اسمتیک نیز بکار برده می شوند. پس از اندازه گیری پتانسیل آب محفظه را در داخل حمام یخ قرار می دهند تا بافت ها از بین بروند و سپس برای اندازه گیری دوم به حمام آب برگردانده می شوند. چون با مرگ بافت ها فشار آماس از بین می رود، اندازه گیری جدید فقط شامل پتانسیل اسمتیک است.
۶- اندازه گیری تنش آبی گیاه با روش محفظه فشاری
روش دیگر تعادل فشار است که در آن یک شاخه برگ دار را گرفته و به نحوی داخل محفظه فشار گذاشته می شود که قسمت بریده آن بیرون قرار گرفته باشد. سپس به محفظه که محتوی شاخه است، فشار وارد می شود تا شیره آوندی در سطح بریدگی ظاهر شود. مقدار فشاری که لازم است از سطح برگ به سلول ها وارد آید تا آب را به آوندها برگرداند، معادل پتانسیل آب سلول های برگ است. اندازه گیری ها در روش محفظه فشاری به سرعت انجام شده و می تواند در مزرعه نیز بکار برده شود.
این روش را می توان به منظورهای مختلف مورد استفاده قرار داد. با روش محفظه فشاری می توان مقدار پتانسیل آب را تخمین زد. اما دامنه تغییرات در آن بیش از روش رطوبت سنجی است. در اندازه گیری هر نوع بافت جدیدی، لازم است که قابلیت اطمینان دستگاه را با مقایسه روش رطوبت سنجی مقایسه نمود. در این روش لازم است که ساقه ها با دمبرگ هایی انتخاب گردند که با تنش آب بطور مستقیم و با تنش آب اتمسفر فقط بطور غیر مستقیم کنترل شود.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید