خشخاش و کاربرد آن در داروسازی
گیاه شناسی خشخاش
خشخاش Opium poppy با نام علمی .Pappayer somniferum L، گیاهی علفی، مستقیم و بلند به ارتفاع یک تا دو متر است. خشخاش و کاربرد آن در داروسازی را فرا می گیریم.
- ساقه قائم، منشعب، بی کرک و برگ های متناوب با رنگ سبز غبار آلود است.
- برگ های قسمت فوقانی ساقه آن پهنکی با بریدگی های نامنظم و نسبتا عمیق دارد.
- قسمت قاعده برگ ها ساقه را دربر می گیرد. گل ها در انتهای ساقه و به رنگ های مختلف ظاهر می شود.
- میوه اش کپسول، ناشکوفا و محتوی دانه های فراوان است.
گیاه خشخاش
ترکیبات و خواص درمانی خشخاش در داروسازی
خشخاش یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که از قدیم توسط بشر استفاده می شده است. خصوصیات دارویی این گیاه از هزاران سال قبل کشف شده است. قدیمی ترین منبعی که در آن به خشخاش به عنوان یک گیاه دارویی اشاره شده در بین النهرین پیدا شده است. در کتاب های گیاهی آشوریان در حدود چهار هزار سال قبل نیز از خشخاش نام برده شده است.
در مصر خشخاش یک گیاه دارویی مهم بوده است. یونانیان باستان نیز با خشخاش و خواص دارویی آن آشنا بوده اند. یونانیان دم کرده کپسول خشخاش را برای رفع درد استفاده می کرده اند. روش استخراج شیره و تریاک از خشخاش توسط یونانیان توسعه یافته است. یونانیان کاربرد دارویی تریاک و اعراب دانش نحوه کشت خشخاش را توسعه داده اند.
تریاک دارای ترکیبات شیمیایی و مواد مختلفی است که بعضی از آنها به روش تهیه آن در نواحی مختلف بستگی دارد. تعداد آلکالوئیدهای تریاک که تاکنون از خشخاش استخراج شده شامل ۲۵ نوع است.
شیره تریاک محتوی بیش از ۱۰ تا ۲۰ ٪ آلکالوئید است. شیره تریاک به طور وسیع در پزشکی نوین همانند طب سنتی مورداستفاده قرار می گیرد. تریاک به عنوان مسکن، آرام بخش، بی حس کننده، ضد تشنج و خواب آور استفاده می شود. آلکالوئیدهای اصلی تریاک به طور همزمان تأثیرات هیجانی و روانی بر روی سیستم عصبی مرکزی دارند.
خشخاش و کاربرد آن در داروسازی
از آلکالوئیدهای مهمی که در پزشکی نوین استفاده می شود می توان به مورفین، کدئین، نسکوپین و پاپاورین اشاره کرد. مورفین یک بی حس کننده و مسکن قوی است. مورفین برای کاهش درد در مواردی چون نارسایی های قلبی و سرطان ها استفاده می شود. همچنین به صورت مخلوط با آتروپین برای درمان دردهای کلیوی و گرفتگی رگ ها نیز استفاده می شود. کدئین نیز به عنوان یک بی حس کننده و همچنین ضدسرفه برای برطرف کردن سرفه مداوم استفاده می شود.
پاپاورین به عنوان سست کننده ماهیچه ها در تنگی نفس، انقباض عضلانی روده ی شکمی و ناراحتی های انسداد سرخرگ های قلب استفاده می شود.
ناسکوپین نیز به عنوان رفع سرفه، تنگی نفس و سردرد استفاده می شود. مصرف تریاک دردهای سرطانی را کاهش می دهد. تریاک در تنگی نفس های منشأ قلبی مانند گشاد شدن سرخرگ آئورت و نارسایی عمل آن مصرف دارد.
با مصرف تریاک احساس تشنگی و گرسنگی در بیماران مبتلا به مرض قند کاهش می یابد. در نتیجه مقدار دفع ادرار و وجود قند در آن کم می شود.
خشخاش در داروسازی
زیستگاه خشخاش
اعتقاد بر این است که خشخاش بومی ناحیه مدیترانه ای اروپاست. در حال حاضر خشخاش در مصر، روسیه، هند، ترکیه، یوگسلاوی سابق سابق، استرالیا، هلند و فرانسه و همچنین به صورت غیرقانونی در کشورهای پاکستان، افغانستان، لائوس و تایلند نیز کاشته می شود. در ایران نیز در استان های آذربایجان، خوزستان، فارس، خراسان و یزد رشد و پرورش می یابد. ولی در حال حاضر کشت آن ممنوع شده است.
منبع :
کتاب بیماری های مهم گیاهان دارویی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۸۹
دیدگاهتان را بنویسید