شپشک های درختان پسته و راه های کنترل

شپشک های پسته (Coccoidae)

از این گروه چندین گونه در باغ های پسته دیده می شوند که مهمترین آنها عبارتند از:

۱- سپردار بنفش زیتون .Parlatoria oleae Coly

این حشره بسیار پلی فاژ است و در مهمان دوست دامغان روی برگ پسته مشاهده شده است. این حشره بطور اتفاقی روی پسته راه یافته است، ولی بدلیل پلی فازی، استقرار این آفت روی پسته غیر ممکن نیست.

 ۲- سپردار واوی پسته .Lepidosaphes pistaciae Arch

نام جنس سپردار پسته اخیرا به Pistaciaspis تغییر یافته است. این گونه در مناطق خراسان، زاهدان، قزوین، قم، ساوه، شهریار و کرمان روی سرشاخه میوه و برگ پسته مشاهده می شود و در بعضی سال ها خسارت قابل توجه دارد. این حشره دارای دو فرم بیولوژیک بنام P. Pistaciae و F. pistacicola Borkh که بیشتر روی تنه و شاخه های کلفت مشاهده می شود و دیگری بنام P. Pistaciae  و F. typicus Arch که بیشتر روی برگ، میوه و سرشاخه های جوان ایجاد خسارت می کنند.

• مشخصات ظاهری:

سپر حشرات ماده بطول حدود سه میلیمتر و به رنگ قهوه ای متمایل به خاکستری می باشد. سپر حشرات تر کوچک، باریک و نسبتا مستقیم است و رنگ روشن دارد. بدن حشرات کامل شکری رنگ، گلابی شکل و کشیده است و قسمت عقبی آن که پهن تر است تیره تر به نظر می رسد. خصوصیات میکرومورفولوژیک آن بخصوص از نظر وضعیت لب ها، خارهای بین بندهای شکم و غده شاخکی کاملا با گونه های مشابه متفاوت است ولی باید توجه داشت که چون روی تنه فقط این گونه دیده می شود، شناختن آن بسیار ساده است.

• بیولوژی آفت:

این حشره از نظر بیولوژی بسیار شبیه سپردار واوی سیب است. زمستان را بصورت تخم در زیر سپرهای حشره ماده بسر میبرد. تخم ها بیضی شکل و سفید رنگ هستند. این تخم ها در بهار باز می شوند و پوره های سن اول یا لارو، در سطح شاخه، برگ و مانند اکثر شپشک ها انتشار آفت بوسیله باد و عوامل دیگر از جمله میوه پراکنده می شوند. پوره های حشرات نسل دوم در اواخر مرداد و اوایل شهریور ظاهر می شوند و بیشتر روی درختان متمرکز هستند. شپشک هایی که روی برگ و میوه می روند قادر نیستند که دوره زندگی خود را کامل کنند و اغلب با ریزش برگ ها و برداشت میوه از بین می روند.

• نحوه مبارزه:

این آفت اغلب در نقاط پسته خیز کشور از نظر انبوهی جمعیت در حال تعادل بیولوژیک و تحت تأثیر عوامل طبیعی کنترل کننده جمعیت آن پائین تر از سطح زیان اقتصادی می باشد. تنها در باغ هایی که برای مبارزه با زنجره پسته از ترکیبات کلره بخصوص D.D.T استفاده می شد، حالت طغیانی پیدا کرد، ولی با محدود شدن ورود و مصرف D.D.T از شدت تراکم این آفت این کاسته شده است.

• کنترل بیولوژیک:

با توجه به تعداد سپرهای سوراخ شده که نشان دهنده وجود دانه های پارازیت جنس Aphytis روی این آفت می باشد، باید نسبت به اهمیت این عوامل کنترل کننده طبیعی مطالعات بیشتری صورت گیرد. طبق مطالعات انجام شده درباره اثر کفشدوزک نقاب دار دو لکه .Chilocorus bipustulatus L روی جمعیت سپردار واوی سیب او سپردار بنفش زیتون، به نظر می رسد که این کفشدوزک در کنترل انبوهی سپردارهای پسته نیز اثر قابل توجه داشته باشد.

۳- گونه  Melanaspis inopinatus leon

این گونه برخلاف سپردار واوی پسته، پلی فاژ است و روی عده زیادی از درختان از جمله سیب، گلابی، گردو و پسته حمله می کند. این آفت در نواحی کرمان و فارس روی تنه و شاخه های اصلی پسته مشاهده شده و تراکم قابل توجه دارد. روی پسته علاوه بر گونه P. vera روی درختان بنه P. mutica  نیز دیده می شود.

• مشخصات ظاهری و زیست شناسی:

این گونه از قبیله Aspidiotini می باشد و سپر در آن گرد و پولک مانند است، رنگ آن قهوهای متمایل به خاکستری می باشد. جلد لاروی در وسط قرار دارد، رنگ آن سیاه است و بسادگی از گونه های دیگری که روی پسته وجود دارد متمایز است. این حشره چند نسلی است و اغلب روی درختان مسن که روی آنها اقدامات به زراعی انجام نمی گیرد دیده می شود. در شرایط موجود این آفت از نظر اقتصادی اهمیت ندارد و ظاهرا جمعیت آن توسط دشمنان طبیعی کنترل می شود.

جشنواره پاییزه

جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع

همین الآن خرید کنید

۴- بالشتک پسته .Anapulvinaria pistaciae Bod

این گونه از شهرستان های تهران، قزوین، خراسان، کرمان و زاهدان گزارش شده است و به تعداد کم روی تنه شاخه و نیز برگهای پسته مشاهده می شوند.

• مشخصات ظاهری و زیست شناسی:

این حشره زمستان را بصورت پوره سن ۲ روی سرشاخه های درختان پسته بسر می برد. این پوره ها در بهار از روی شاخه ها بر روی برگ های پسته تغییر مکان می دهند و با فرو کردن خرطوم در نسج برگ ها در سطح میزبان ثابت شده و شروع به تغذیه می کند. شپشک ها در این حالت یکبار پوست عوض کرده و تبدیل به حشرات کامل می شوند. حشرات کامل در مرحله بلوغ کیسه سفید رنگ و نسبتا پهن ترشح می کنند که در انتهای بدن قرار گرفته است.

این کیسه به تدریج پر از تخم می شود و به اندازه نهایی خود میرسد. معمولا این شپشک ها در سطح زیرین برگ ها بصورت توده های سفید رنگ مشاهده می شوند، ولی در شرایط طغیانی در سطح بالایی برگ ها و روی شاخه های جوان هم دیده میشوند. این آفت بیشتر روی بسته های معمولی P. Vera مشاهده شده ولی روی چاتلانقوش دیده نشده است. بالشتک پسته در سال فقط یک نسل دارد و به ندرت حالت طغیانی پیدا کرده است.

۵- شپشک نرم تن پسته. Eulecanium rugulosum Arch

این گونه در جنگل های پسته و انجیر فارس و بلوچستان و نیز در باغ های پسته و انجیر نواحی جنوبی کشور مشاهده می شود. اگرچه بعنوان آفت خیلی مهم و زیان آور در هیچ یک از باغ های پسته کشور گزارش نشده است ولی شکل ظاهری و تراکم آن روی بعضی درختان پسته و انجیر جالب توجه است. فعالیت این حشره روی درختان میوه با ترشح عسلک همراه است و به همین لحاظ فعالیت آنها با تراکم زنبورها vespidae مورچه ها و حشرات دیگر در اطراف درخت همراه است.

• مشخصات ظاهری و زیست شناسی:

این آفت زمستان را روی تنه و سرشاخه درختان بصورت پوره های سن دو می گذراند. پوره ها بیضی شکل، پولک مانند و برنگ خاکستری متمایل به سبز می باشند. و از این لحاظ به پوره های شپشک نرم تن مشابهت دارد. با این تفاوت که گونه اخیر به ندرت روی پسته دیده شده است. این پوره ها در بهار، به تغذیه و رشد خود ادامه داده و در اوایل خرداد بصورت حشرات کامل در می آیند. اگرچه پوره ها ممکن است روی برگ یا میوه مشاهده شوند ولی در پائیز به روی شاخه و تنه درختان مهاجرت کرده و در این قسمت ها ثابت می شوند بهمین لحاظ حشرات کامل منحصرا روی شاخه و تنه درختان مشاهده می شوند.

حشرات کامل ماده، بدنی نیم کروی دارند و قطر آنها تا ۴ میلیمتر هم می رسد. رنگ عمومی بدن کرم با لکه های پراکنده قهوه ای یا سیاه می باشند. بعلاوه در سطح پشتی چین خوردگی های نامنظمی نیز دیده می شود. حشرات کامل از اواسط خرداد شروع به تخم ریزی می کنند و مانند اغلب گونه های این جنس زیر بدن انباشته از تخم های بیضوی و زرد رنگ می گردد. این تخم ها در اوایل تابستان باز می شوند و پوره ها در سطح شاخه ها، برگ ها و میوه ها پراکنده می شوند. همین پوره ها هستند که در پائیز روی تنه و سرشاخه متمرکز شده و زمستان را بحالت دیاپوز می گذرانند.

۶- شپشک روسی .Ceroplastes rusci L

این حشره بیشتر روی درختان انار و انجیر زندگی می کند و اخیرا روی درختان سیب و بعضی هسته دارها نیز مشاهده شده است. این آفت در شیراز روی درختان پسته معمولی نیز گاهی دیده می شود و از اطراف شیراز گزارش شده است.

منبع: کتاب آفات درختان میوه و مدیریت کنترل آنها، انتشارات مرکز نشر سپهر، ۱۳۹۳.

دکتر فاطمه سکه چی