یکی از پیشرفت های مهمی که در سال های اخیر در زمینه روابط آب و گیاه انجام شده قبولی همگانی این نظریه است که در داخل گیاه جریان پیوسته ای از آب وجود دارد که به آن زنجیره خاک – گیاه اتمسفر گویند. این اصل با تاکید بر تشابه بین جریان برق از داخل سیم های هادی و جریان آب از داخل سیستم خاک – گیاه اتمسفر پایه گذاری شده است. در این اصل فرض می شود حرکت آب از داخل گیاه به هوا متناسب با اختلاف پتانسیل آب و بطور معکوس متناسب با مقاومت مسیر است.
مقاومت ریشه:
به مقاومت ریشه ها در مقابل جریان آب توجه زیادی مبذول شده است. زیرا معمولا این مقاومت، یکی از دلایل مهم تاخیر بین زمان جذب و تعرق گیاه است که به نوبه خود عامل کمبود آب گیاهان معرق در اواسط روز می باشد. هم چنین کاهش درجه حرارت و کمبود تهویه با افزایش مقاومت ریشه موجب کاهش مقدار جذب آب می گردند. اهمیت نسبی مقاومت ریشه ها به مقاومت خاک به مقدار سطوح ریشهای موجود در خاک بستگی دارد.
اثر افزایش مقاومت خاک یا کاهش هدایت هیدرولیکی، در مواردی که مقدار سطوح ریشه ای در هر واحد خاک زیاد باشد کمتر از زمانی است که مقدار این سطوح کم بوده و خاک برای رسیدن به سطوح ریشه ها ملزم به پیمودن مسیر طولانی تری است. کمبودهای آب در برگ گاهی اوقات در گیاهانی که در محل های کشت و یا خاک هایی که رطوبت آنها در حد ظرفیت زراعی بوده و مقاومت آنها در مقابل حرکت آب کم می باشد نیز بروز می کند و این می رساند که مقدار مقاومت ریشه نیز بحدی که بتواند بر تامین آب برای برگ ها موثر واقع گردد، بالا است.
مقاومت ساقه:
مطالعه دقیق روی روابط بین فشار و مقدار جریان آب در دستجات آوندی نشان داده است که مقاومت دستجات بزرگ در مقابل جریان آب نسبتا اندک می باشد و نیز سیستم انتقال آب بقدری مشبک است که انسداد لوله ها در دستجات کوچک موجود در دمبرگ برگهای تحتانی بیش از فشار لازم برای انتقال آب از ساقه به دمبرگ است. همچنین مقدار فشار لازم برای حرکت آب در برگ های وسط بیش از مقدار آن در برگ های بالایی است. این وضعیت نشانه این است که مقاومت در سرتاسر سیستم هادی یکسان نیست. مقدار افت فشار در درختان برگ و تاک های انگور متناسب با ارتفاع درخت است. یعنی مقاومت سیستم در برابر جریان آن در تمام نقاط یکنواخت می باشد.
مقاومت برگ:
معمولا فرض بر این است که مقاومت برگ ها در مقابل جریان آب بسیار کم است. با قطع رگبرگ اصلی جریان آب از داخل رگهای کوچک ادامه یافته و قسمت قطع شده به حیات خود ادامه می دهد.
نتیجه گیری
بطور کلی می توان گفت که حرکت آب در داخل گیاهان در جهت شیب نزولی پتانسیل آب است. البته غیر ممکن است که بتوان خلاصه مفیدی از مقدار نسبی نیروهای محرک و مقاومت ها را در مراحل مختلف ذکر نمود. زیرا، حالت آب از مایع به بخار تغییر نموده و با تغییر سرعت جریان مقدار مقاومت ها نیز عوض می شود. با این عوامل فرض این مطلب که حرکت آب در داخل سیستم متناسب با اختلاف پتانسیل آب است غیر ممکن می باشد. با در نظر گرفتن این موضوع، ابتدا حرکت آب را مرحله به مرحله مورد رسیدگی قرار داده و سپس نظریه کاربرد توام این مرحله مورد گفتگو قرار می گیرد.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید