بیماری ریشه ریشی یا ریشه گنایی چغندرقند (Rhizomania) گسترش جهانی دارد. در چند سال اخیر از مناطق مختلف خراسان، لرستان، اردبیل، چهار محال و بختیاری، سمنان، اصفهان، قزوین، کهکیلویه و بویر احمد و فارس گزارش شده است . ریزومانیا یکی از عوامل مهم ایجاد خسارت در مزارع آلوده چغندرقند می باشد. میزان خسارت آن بیش از ۳۰٪ و تا ٪۱۰۰ نیز می رسد .
علایم بیماری
چغندرقندهای مبتلا به بیماری ریزومانیا مجموعه ای از علایم را در مزرعه نشان می دهند. علایم در بالای سطح خاک اغلب عبارت از رنگ پریدگی بوته و پژمردگی برگ های خارجی و گاه تمام بوته می باشد. در بعضی موارد مقدار بیشتری برگ در مرکز بوته تشکیل می شود. به ندرت زردی رگبرگ ها در برگ های قرمز بوته چغندرقند مشاهده می گردند. علایم روی ریشه عبارت است از افزایش ریشه های ظریف (حالت ریشکی)، نکروزه شدن بعضی از این ریشه ها و باریک شدن ناگهانی ریشه اصلی در مقطع ریشه های مبتلا اغلب دوایر متحدالمرکز قهوه ای شبیه آنچه در بیماری پیچیدگی برگ چغندر قند یا کرلی تاپ وجود دارد، دیده می شود. ریشه های آلوده ممکن است مورد حمله عوامل قارچی یا باکتریایی دیگر قرار گرفته و دچار پوسیدگی کامل شوند. شدت بیماری ممکن است منجر به تنک شدن مزرعه گردد (شکل ۱-۱)
عامل بیماری
عامل بیماری ویروس زردی نکروتیک رگبرگ چغندر BNY۷۷) Bect necrotic yellow vein virus) از جنس Benyvirus می باشد . ابتدا در ژاپن توصیف شده است. این ویروس به صورت میله های خمش ناپذیر و دارای چهار قطعه sRNA به قطر حدود ۲۰ نانومتر و به چند طول مختلف می باشد. این ویروس سال ها می تواند در خاک پایدار باقی بماند و سه پاتو تیپ A و B و P دارد. پاتو تیپ های B و A چهار قطعه RNA تک لای مثبت و پاتو تیپ P علاوه بر این دارای یک قطعه RNA پنجم نیز می باشد. در استان خراسان رضوی پاتو تیپ های A و B ویروس BNYVV شناسایی شده است. وجود ویروس با روشDAS-ELISAنیز تأیید شده است .
ویروس در طبیعت توسط قارچ Polymyxa betae انتقال می یابد. سال های زیاد می تواند در خاک پایدار باشد. قارچ ناقل P. betae به صورت انگل اجباری روی ریشه های چغندرقند و دیگر گیاهان خانواده Chenopodiaceae زندگی می کند.با تولید اسپورهای مقاوم به راحتی توسط خاک، اندام های گیاهی، کود حیوانی و ماشین آلات منتقل می شود (شکل ۱-۲)
شکل۱-۱ -A – ریشه های اصلی باریک شده. B – تورم ریشه ای و ریشه کنایی شدن. C- مقطع عرضی از ریشه گیاه آلوده
شکل۱-۲ چرخه زندگی Polymyxa betae
کنترل
کشت پی در پی چغندرقند در مزارع و بالا بودن میزان رطوبت خاک به علت بارندگی یا آبیاری ممکن است موجب بالا رفتن میزان آلودگی و چشمگیر شدن بیماری شود. در عین حال انتشارسریع قارچ و ویروس در مزارع اکثراً از طریق شخم و آبیاری و یا انتقال خاک امکان پذیر است.
منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده: دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید