بیماری لکه نواری جو بیشتر روی جوهای زمستانه اهمیت دارد . در مناطق مختلف ایران از جمله استان های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، تهران، خوزستان، مازندران، همدان و لرستان گزارش شده است .
علایم بیماری
اولین علایم بیماری معمولا در اواخر مرحله پنجه زنی به صورت لکه های زرد کوچک روی برگ های گیاهچه دیده می شود . همراه با رشد جو توسعه می یابد و در بعضی مزارع آلودگی تا ۱۰۰٪ برآورد شده است. علایم بارز بیماری در هفته های آخر رشد گیاه به صورت نوارهای باریک زرد تا قهوه ای روشن روی پهنک و غلاف برگ ظاهر می شود. این نوارها موازی یکدیگر بوده و تمام طول پهنک برگ را می پوشاند.
حاشیه نوارها مایل به قرمز تا قهوه ای بامرکزی روشن می باشد. گیاهان آلوده کوتوله مانده و خوشه ممکن است خارج نشود و در صورت خروج خوشه، خوشه پوک شده و بر خلاف خوشه های طبیعی مستقیم می ایستد. مزرعه آلوده زودتر از موعد خزان کرده و لکه ها در تمام طول برگ گسترش می یابد. در این حالت نوک برگ ها از محل لکه ها پاره شده و در تمام طول برگ، پارگی امتداد می یابد.
عامل بیماری
قارچ عامل بیماری در فرم غیر جنسی Drechslera graminea می باشد. در مازندران D . sorokiniana بیشترین پراکندگی را دارد. اسپورزایی در این قارچ بعد از مرحله خوشه دهی روی جو انجام می گیرد. کنیدیوفورها خاکستری تا قهوه ای تیره در دستجات دو تا شش تایی تشکیل می شود که حاوی کنیدیوم های خاکستری روشن هستند. به تدریج قهوه ای تیره می شوند. کنیدیوم ها، راست، استوانه ای، در قسمت نوک دارای مقداری انحنا و به اندازه۹۰ – ۶۰ × ۱۸ – ۱۵ میکرومتر و دارای سه تا شش دیواره عرضی هستند (شکل ۱-۱).
شکل۱-۱ A — نوارهای باریک زرد تا قهوه ای روشن روی پهنک برگ جو ناشی از D . graminea .
B-کنیدیوم های چند سلولی Drechslera.
نشانه های بیماری
علایم بیماری در اثر این دو عامل تا حدودی متفاوت است. در D. graminea روی جو رقم حساس ریحانه، علایم به صورت سبز زرد نواری از قاعده برگ شروع و در طول برگ امتداد می باید. با پیشرفت بیماری بافت مرده تمام برگ را می گیرد . سرانجام با پاره شدن این لکه ها، برگ ها رشته رشته می شوند . در آلودگی شدید خوشه ها نیز مورد حمله قرار می گیرند . منجر به عدم تلقیح، پوکی و چروکیدگی دانه ها می شود. در D. Sorokiniana روی جو بومی رقم گرگان ۴ که در سطح وسیع کشت می شود و حساس به بیماری می باشد. علایم در تمامی مراحل رشد روی ریشه به صورت پوسیدگی ریشه و روی برگ ها به صورت لکه هایی به یک تا سه میلی متر قهوه ای رنگ که توسط هاله ای زرد رنگ احاطه می شود، ظاهر می گردد.
این گونه به عنوان عامل پوسیدگی ریشه جو جداسازی شده و بذور حاصل ازبوته های آلوده دارای رنگ تیره در ناحیه جنین می باشند. علایم لکه قهوه ای ناشی از D. teres مشابه D. graminea است. علایم فقط روی برگ ها است، اما هرگز لکه ها به طرف غلاف پیشروی نمی کنند و علایم روی خوشه ها نیز مشاهده نمی شود. علایم لکه قهوه ای ناشی ازD . specifera به صورت لکه های قهوه ای تیره و به اشکال نامنظم است . روی ریشه و طوقه نیزعلایم به صورت بافت های قهوه ای آب سوخته به وجود می آید. با پیشرفت بیماری پوسیدگی آن ها را موجب می شود (شکل۱-۲ و۱-۳) .
تمامی چهار گونه توسط بذر قابل انتقال هستند. اما بقایای گیاهی در انتقال D.graminea نقشی ندارد. عامل بیماری در بذر به صورت میسلیوم بقاء طولانی دارد. فرم جنسی Pyrenophora grannined می باشد. لوکول ها ندرتا تشکیل می شوند و ممکن است در کاه و کلش جو در پاییز تولید شوند. کنیدیوم ها در نوارهای روی برگ تشکیل می شوند. با باد منتشرمی شوند و اسپورهایی که نزدیک نوک گلوم ها مستقر می شوند،در شرایط مطلوب جوانه زده می زنند . ریسه ها بین پوست و دانه ها و یا در پوسته بذر رشد می کنند ولی جنین آلوده نمی شود. آلودگی در هر مرحله ای از رشد (قبل از خروج از خوشه ها تا مرحله شیری) و در طیف وسیعی از دما و رطوبت اتفاق می افتد.
مدیریت بیماری
از آنجایی که تمامی چهار گونه فوق با بذر قابل انتقال هستند، ضدعفونی بذر می تواند در جلوگیری از گسترش بیماری مؤثر باشد. در صورتی که در مورد سایر گونه ها به علت وجود سایر منابع آلودگی ضدعفونی بذر کافی نیست. ضد عفونی بذر با ایپرودین + کاربندازیم (رورال TS) بیماری را ۱۰۰٪مدیریت کرده است. مدیریت بیماری با استفاده از ارقام مقاوم نیز امکان پذیر است.
شکل۱-۲ (سمت راست)علایم لکه قهوه ای توری برگ جو(Pyrenophora teres) Net Blotch .
شکل ۱-۳ (سمت چپ) علایم لکه قهوه ای معمولی جو،(Cochliobolus sativus) Spot Blotch.
سوختگی برگ جو یا اسکالد یکی از بیماری های متداول جودر اکثر نقاط دنیا بخصوص مناطق خنک ونیمه مرطوب است (شکل۱-۴). در اپیدمی های شدید ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش محصول برآورد شده است . بیشتر به صورت کاهش وزن هزار دانه می باشد. عامل بیماری قارچ Rhynchosporium secalis یک قارچ آنامورفیک هاپلوئید از آسکو میست ها است. و با وجود نداشتن فرم جنسی شناخته شده، قارچی بسیار تغییر پذیر است. این بیمارگر در طبیعت علاوه بر بیماری در جو و چاودار، قادر است تعداد دیگری از گیاهان مانند جووحشی، یولاف و بروموس را نیز آلوده کند.
شکل ۱-۴ علایم سوختگی یا کچلی برگ جو، (Rhynchosporium secalis)Scald
گزارش هایی مبنی بر تخصص یافتگی قارچ روی میزبان های مختلف در بعضی نواحی دنیا وجود دارد. جمعیت های R . secalis قادرند به سرعت در واکنش انتخاب القاء شده توسط یک دسته ژن مقاومت اصلی درجو تغییر کنند.باعث شکسته شدن مقاومت در ارقام تجاری در سطح وسیع شوند. ارقام جو والفجر و سرارود و جو WI بیشترین حساسیت دارند. ارقام جو ایذه و جو محلی ایلام کمترین حساسیت را نشان داده اند .
منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده : دکتربهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید