بیماری های گیاه دارویی توتون
۱. سفیدک کرکی گیاه دارویی توتون
در ایران این بیماری گیاه دارویی توتون اولین بار در احمد گوراب رشت مشاهده شد. در ایران در استان های گیلان، مازندران، آذربایجان و کردستان انتشار دارد. اولین نشانه های بیماری بر حسب سن گیاه و زمان آلودگی متفاوت است. موقعی که آلودگی روی گیاهچه انجام گیرد لکه هایی روی برگ ها ظاهر می شود. در گیاهان مسن تر لکه های گرد و زرد رنگی به پشت برگ و در محل تغییر رنگ پوشش خاکستری و یا آبی رنگی از قارچ شامل اسپورانژیوفور و اسپورانژهای قارچ عامل بیماری است.
برگ های مبتلا تا یک روز به حالت طبیعی باقی مانده و سپس مرده و به رنگ قهوه ای روشن در آمده و برگ لوله ای می شود. در بعضی از کشورها و در شرایط آب و هوایی معینی بیماری سفیدک کرکی به صورت سیستمیک به داخل ساقه و حتی ریشه نیز راه می یابد و رشد گیاه متوقف می گردد. گاهی بیماری روی جوانه ها، گل ها و کپسول های بذر شیوع یافته و این اندام ها را نیز مورد حمله قرار می دهد.
عامل بیماری
Peronospora tabacina می باشد. اسپورانژیوفور شاخه ای و انتهای هر شاخه نیز دو شاخه خمیده وجود دارد که نوک هر شاخه فقط یک اسپورانژ قرار دارد. اسپورها در بافت مزوفیل برگ های مرده تشکیل می گردند و با بررسی های انجام شده اسپورها در دمبرگ، ساقه، کپسول بذر، در پوشش بذر و روی گیاهچه ها نیز ممکن است به وجود آیند. اگونیوم های جوان بی رنگ، کروی و از دانه های روغنی پر شده اند.
مبارزه
- بهترین راه مبارزه، کشت ارقام مقاوم توتون است.
- برای سمپاشی مزرعه اخیرا از پودر ۲۵٪ قارچ کش ریدومیل مانکوزب به نسبت یک در هزار استفاده می شود.
- در خزانه روش مؤثر عملی مبارزه سمپاشی به صورت گرد پاشی با دی تیوکاربامات هایی مانند زینب، مانب و فربام بوده است که به طور معمول دوبار در هفته تا انتقال به زمین انجام می شود و در صورت بارندگی سمپاشی تکرار می شود.
- این قارچ کش ها معالج نبوده و حفاظتی هستند و غلظت آنها بستگی به شرایط محیطی دارد.
- از مصرف زیاد آنها باید خودداری کرد زیرا به گیاه زیان وارد کرده و بقایایی بر جای می گذارند.
- برای رقیق کردن قارچ کش ها از پودر تالک استفاده شده و از مصرف خاک رس که اثر سوء دارد باید اجتناب کرد.
- کاربرد متالاکسیل در بسیاری از کشورها به منظور کاهش خطر ایجاد استرین های مقاوم به آن همراه با سموم حفاظتی دی تیوکاربامات است.
- قارچ کش های مانب، د یتان ام ۴۵ و آنتراکول بهترین اثر را روی بیماری سفیدک داخلی توتون داشته و قارچ کش زینب در گروه دوم بوده است.
۲. سفیدک پودری گیاه دارویی توتون
علایم بیماری
بارزترین علائم بیماری ظهور پوشش آردی یا عنکبوتی سفید رنگ مایل به خاکستری در برگ و روی ساقه است. پوشش سفید رنگ قارچ ابتدا به شکل لکه های کوچک و پراکنده در سطح ها بوده که به تدریج پیشروی و توسعه پیدا می کند و دو سطح برگ را فرا می گیرد. در سطح فوقانی برگ لکه های قهوه ای ظاهر می شود.
عامل بیماری
قارچ Erysiphe cichoracearum می باشد و ایجاد کنیدی های شفاف یک سلولی بیضی شکل می کند که به صورت زنجیری (۸-۴ عدد) روی غیر منشعب کوتاه قرار می گیرند. مرحله کنیدی زای فرم غیر جنسی Oidiuant tabaci نامیده می شود.
مبارزه
- مخلوط ۰/۱ درصد ریدومیل و زینب و یا از محلول ۰/۱ تا ۰/۵ فوندازول به فاصله هر ده روز
- کاربرد کاراتان ( دینوکارپ)در شرایط خیلی گرم ممکن است زیان آور باشد.
- در برخی کشورها قارچ کش سیستمیک بنومیل به میزان وسیع مصرف شده و مؤثر بوده است هر چند استرین های مقاوم ایجاد شده است.
- استفاده از بذرهای سالم
- تیمار بذرها با قارچ کش و نگهداری
- استفاده از زمان کاشت مناسب
- ضد عفونی کردن بستر خاک خزانه
- جمع آوری و خارج کردن اندام های آلوده
- آبیاری مناسب
- استفاده از ارقام مناسب
توتون در طول رویش ممکن است به بیماری هایی مانند سفیدک پودری و سفیدک کرکی مبتلا شود. در این صورت، می توان هر ۱۴ تا ۱۶ روز یک بار از قارچ کش های مناسب مانند مخلوط ریدومیل و زینب به مقدار دو کیلوگرم در هکتار استفاده کرد استفاده از عملیات به زراعی مناسب نقش عمده ای در عدم ابتلای گیاهان به این بیماری دارد.
سفیدک پودری توتون
٣. ساق سیاه توتون
علائم بیماری
نشانه های اولیه این بیماری گیاه دارویی توتون ایجاد آلودگی روی ریشه و قاعده ساقه هاست که بستگی به سن بوته و شرایط آب و هوایی دارد. گیاهچه ها حساسیت شدیدی به بیماری داشته و ناحیه ساقه نزدیک خاک قهوه ای تیره و سیاه می شود و ممکن است کمی بالاتر هم مورد حمله قرار گیرد که پژمردگی ناگهانی رخ می دهد و برگ ها می ریزد. پژمردگی و ریزش برگ ها از برگ های پایین شروع شده و به سمت برگ های جوان تر پیشروی می کند.
- ریشه های گیاه آلوده شده و حتی محل طوقه سیاه و پوسیده می شود.
- قسمتی از پایه ساقه سیاه رنگ شده
- برگ ها زرد رنگ و سپس قهوه ای و چروکیده شوند و در مدت کمی گیاه خشک شود.
- مغز ساقه خشک و به رنگ قهوه ای سیاه در آمده و به صورت صفحاتی در می آید.
در موقع بارندگی روی برگ های پایینی مورد حمله، تعدادی لکه گرد به قطر بیش از ۸ سانتی متر ایجاد می شود که در اثر آلودگی به زئوسپورهایی است که در اثر قطرات باران روی برگ افتاده اند. لکه های جوان رنگ پریده بوده و در هوای گرم و مرطوب لکه ها وسیع شده و مرکز آنها قهوه ای و نکروز می شود و حاشیه لکه ها زرد رنگ است.
عامل بیماری
Phytophthora parasitica var. nicotianae می باشد. کلنی آن روی محیط کشت تقریبا یکنواخت و سفید رنگ و دارای حاشیه کم و بیش دندانه دار است.
مبارزه
- کنترل مؤثر بیماری با استفاده از ارقام مقاوم همراه با اجرای تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان و در بعضی مزارع مبارزه شیمیایی مقدور است.
- بهداد مصرف قارچ کش های پرویکور و ریدومیل را که علیه بوته میری خیار نتیجه بسیار مؤثری داشت برای رفع بیماری ساق سیاه توتون
میزان مصرف برویکور ۲۵ گرم در متر مربع و پودر ریدومیل یک گرم در متر مربع بوده که زمان مصرف سه بعد از رشد گیاهچه ها و به محض مشاهده اولین علائم بیماری می باشد که روی خاک و تا حد امکان در اطراف بوته به صورت محلول استفاده می شوند.
۴. پژمردگی فوزاریومی
علائم بیماری
بارزترین علائم بیماری، زردی خفیف و خشکی برگ ها در یک طرف گیاه است. گیاه پژمرده شده و بوته های جوان ممکن است سفید یا زرد رنگ شوند. برگ ها در سمت آلوده کوچک می ماند و در اثر رشد نابرابر پیچیده و نوک بوته به سمت قسمت آلوده متمایل می شود. چنانچه ساقه در سمت آلوده بریده شود چوب آن قهوه ای یا سیاه خواهد شد. اندام آوندی رگبرگ و ریشه ها نیز تغییر رنگ می دهند.
عامل بیماری: Fusarium oxysporum f.sp. nicotianae است و میکرو کنیدی ها یک سلولی و کلامیدوسپورها دو سلولی که در وسط یا بین سلولی بوده و به طول ۸ میکرومتر است.
مبارزه
استفاده از ارقام مقاوم، ضد عفونی خاک با قارچ کش ها و اجرای تناوب زراعی با غلات توصیه می شود.
۵. موزائیک توتون
مناطق انتشار بیماری در ایران عبارت اند از: مازندران، گیلان، گرگان، آذربایجان غربی، اصفهان و خوزستان.
علائم بیماری
معمول ترین علائم بیماری گیاه دارویی توتون تشکیل نواحی ابری کوچک سبز تیره و سبز روش روی برگ هایی است که بعد از مایه کوبی ویروس تشکیل می شود. نواحی سبز تیره ضخیم تر بوده و کمی تاول زده و برجسته تر از نقاط کلروزه و کمرنگ به نظر می رسند. کوتاه ماندن گیاهان جوان نیز معمول است پیچیدگی به طرف پایین و ناقص شدن برگ ها که اغلب زرد و باریک می شوند نیز اتفاق می افتد.
عامل بیماری
Tobacco Mosaic Virus این ویروس میله ای شکل است. ویروس موزائیک توتون یکی از مقاوم ترین ویروس ها نسبت به حرارت بوده و نقطه حرارت خنثی سازی آن در شیره گیاهی رقیق نشده ۹۳ درجه است.
انتقال از طریق عصاره، پیوند یا به وسیله سس و در بعضی میزبان ها توسط بذر. توسط حشرات منتقل نمی شود. در داخل برگ و ساقه های آلوده توتون در خاک، در برگ های طبیعی و در داخل سیگار و سایر محصولات دخانیات بقا می یابد.
مبارزه
- رعایت بهداشت
- استفاده از ارقام مقاوم
- حداقل برای مدت دو سال از کاشت توتون در خزانه یا مزرعه ای که قبلا گیاه آلوده رشد کرده باید خودداری کرد.
- جمع آوری گیاهان آلوده و انهدام گیاهان هرز خانواده سولاناسه که پناهگاه خوبی برای ویروس در اوائل فصل هستند .
بیماری موزاییک توتون
منبع :
کتاب بیماری های مهم گیاهان دارویی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۸۹
دیدگاهتان را بنویسید