سیاهک پاکوتاه در بسیاری از مناطق سردسیر و برف گیر دنیا خسارت می زند. درایران در مناطق مختلف غرب،شمال غرب و مناطق سردسیر مرکزی وجود دارد و خسارت می زنند. این بیماری در آمریکا، کانادا و اروپا و مناطقی که گندم مدتی زیر پوشش برف باقی می ماند و یخ می زند ، شیوع بیشتری دارد.
در مناطق سردسیر استان اصفهان (فریدن و فریدون شهر) ، استان لرستان (نورآباد ، علی گودرز و بروجرد) و استان مرکزی(سربند اراک) و استان چهار محال و بختیاری (سامان ،شهر کرد و بروجن) مشاده شده است. در استان های اصفهان ،چهار محال و بختیاری ، مرکزی(اراک) و لرستان دو گونه T. laveis و T.controversa شناسایی شده اند . در مناطق غرب و شمال غرب کشور شامل استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی ،کردستان ، زنجان و همدان پنچ گونه Tillata شامل:
T.caries ، T.laevis ، T.controversa ، T.triticoides ،T. .intermedia شناسایی شده است. فراوانی گونه T.laevis عامل بیماری سیاهک پنهان معمولی گندم بیشتر از سایر گونه ها بوده است . بیماری سیاهک پاکوتاه کندم در مناطق سردسیر برف گیر غرب و شمال عرب به وفور دیده می شود .
علایم و نشانه های بیماری
بوته های آلوده به سیاهک پاکوتاه یا کوتوله ممکن است ارتفاعی فقط در حدود ۱ / ۴ گیاهان سالم داشته باشند و تعداد پنجه ها نیز افزایش می یابد ولی سایر علایم بیماری مشابه علایم ناشی از سیاهک پنهان معمولی گندم است (شکل۱-۱).
عامل بیماری
عامل سیاهک پاکوتاه گندم قارچ Tilletia controversa می باشد که تلیوسپورهای آن مشبک و تا حدودی مشابه تلیوسپورهای T. caries است ولی یک غلاف ژلاتینی شفاف و ضخیم به ضخامت ۲-۵ میکرومتر در اطراف تلیوسپورها وجود دارد (شکل ۱-۱). بیولوژی عامل بیماری با T.caries متفاوت می باشد، تلیوسپورهای T . controversa برای جوانه زنی به دمای پایین ۳-۸°C و نور دائمی نیاز دارند. تلیوسپورهای T . controversa نسبت به سایر گونه های Tilletia دوام بیشتری در خاک دارند و زنده می مانند،عامل بیماری زمستان را به صورت تلیوسپور در سطح خاک به سر می برند.
این تلیوسپورها در شرایط مساعد حرارت دمایی ( ۳ -۸°C) و وجود اکسیژن و رطوبت کافی به آهستگی پس از ۳ – ۱۰ هفته جوانه زده و گیاهچه های سر از خاک بیرون آمده را آلوده می کنند. ادامه چرخه زندگی عامل بیماری مشابه چرخه زندگی عوامل سیاهک پنهان معمولی گندم است T . controversa علاوه بر گندم می تواند جو، چاودار و Agropyron و سایر گندمیان دیگر رانیز آلوده کند. گندم های بهاره به ندرت به بیماری سیاهک پاکوتاه آلوده می شوند.
شکل ۱-۱ A- گیاه سالم (راست) و گیاه آلوده به سیاهک پاکوتاه (چپ)، B- تلیوسپورها، C- تصویر میکروسکوپ الکترونی نگاره تلیوسپور و سلول های عقیم Tilletia controversa
منبع :کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده : دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید