ارگوت در ایران روی گندم، Lolium و Agropyron در آذربایجان شرقی دیده شده است ولی از نظر اقتصادی بیماری مهمی نیست و میزان خسارت آن نیز به درستی مشخص نمی باشد. اسکلروت های ارگوت دارای آلکالوئیدهای ارگوتامین ، ارگومترین و ارگونووین هستند که برای انسان و دام سمی می باشند، در صورت مصرف ارگوت حالت تهوع و در مقدار بالا حالت کشندگی ایجاد می کند. ارگوت در صنایع داروسازی امروزه استفاده می شود.
علایم و نشانه های بیماری
در خوشه گندم به جای یک یا چند دانه، ناخنک های قهوه ای تیره که اسکلروت های موزی شکل عامل بیماری هستند، خارج می شود، قبل از تشکیل اسکلروت یک ماده شیرین چسبنده بیرون می ریزد که روی بذر را می گیرد و به آسانی دیده نمی شود، روی این عسلک قارچ ساپروفیت Cerebellal می نشیند که از روی رنگ سیاه آن می توان پی به وجود ارگوت برد. ارگوت در میزبان سه مرحله عسلکی (کنیدیوم)، مرحله شاخی (اسکلروت) و مرحله پریتسیومی دارد (شکل۱-۱).
شکل۱-۱ چرخه زندگی Claviceps purpurea عامل بیماری ارگوت غلات .
عامل بیماری
در فرم جنسی Claviceps purpurea از آسکو میست های پریتسیوم دار است و در فرم غیر جنسی Sphacelia segeturn می باشد. اسکلروت های تشکیل شده، روی خاک می ریزند و پس از زمستانگذرانی در بهار پایه ای از آن خارج می شود که روی آن یک ساختمان کروی (استروما) به وجود می آید که شبیه توپ گلف است که در اثر وجود روزنه های پریتسیوم روی آن فرورفتگی هایی دیده می شود.
درون قسمت متورم استروما تعداد زیادی پریتسیوم وجود دارد. آسکها و آسکوسپورها با فشار آزاد شده و با جریان باد روی گل آذین رفته و آلودگی اولیه را ایجاد می کنند. کمی بعد از آلودگی تخمدان، کنیدیوم های نازکی روی تخمدان ظاهر می شود و ماده چسبناکی ترشح می شود که کنیدیوم ها در آن قرار می گیرد. حشرات با انتقال کنیدیوم ها آلودگی ثانویه را ایجاد کرده و دانه های آلوده به اسکلروت تبدیل می شوند (شکل ۱-۲)
مدیریت بیماری
استفاده از بذر سالم، تناوب زراعی و شخم عمیق در مدیریت بیماری ارگوت مؤثر می باشد.
شکل۱-۲ a Claviceps purpurea- اسکلروت های سیاه، قارچ روی خوشه گندم – استرومای جوانه زده از اسکلروت، c- مقطع عرضی استروما حاوی پریتسیوم ها، d – اسک و e- اسکوسپورهای بالغ .
منبع : کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران
نویسنده : دکتر بهرام شریف نبی
دیدگاهتان را بنویسید