تاریخ :۹ فروردین ۱۴۰۳
  • مدیریت بیماری زنگ در غلات از مجموعه ای از عوامل تشکیل می شود (جدول ۱-۱). درک اپیدمیولوژی بیماری قبل از آغاز عملیات مختلف مدیریت بیماری، خصوصا در مواقعی که اقدامات شیمیایی و زراعی مطرح می باشند، بسیار ضروری است. بدون شک تلفیق عملیات زراعی با استفاده از ارقام مقاوم و احتمالا کاربرد قارچ کش ها مؤثرترین راه مدیریت زنگ های غلات است.

    به علت طبیعت هوازاد بودن مایه اولیه زنگ های غلات، قرنطینه بر علیه بیمارگر مؤثر نیست و فقط می تواند ورود آن ها را به تأخیر اندازد، ولی از ورود بیماری جلوگیری نمی کند، هر چند که اختلاف اساسی میزان بیماری زایی و سازگاری در جمعیت های مختلف بیمارگر در مناطق مختلف دنیا وجود دارد.

    جدول ۱-۱ روش های کنترل و مدیریت زنگ های گندم

    استفاده از ارقام مقاوم

    اساسی ترین راه مدیریت زنگ های غلات استفاده از ارقام مقاوم می باشد. با توجه به تخصصی بودن نژادهای فیزیولوژیک زنگ به میزبان خود؛ یافتن ارقامی از گندمیان که در مقابل نژاد غالب منطقه مقاوم باشد، امکان پذیر است. معمولا پس از چند سال کشت متوالی، مقاومت ارقام مقاوم به نژادهای جدید شکسته می شود و نژادهایی که به صورت مغلوب بوده اند و امکان رشد و نمو روی ارقام قبلی را نداشتند، با تعویض ارقام فرصت خواهند یافت پس از چند سال به صورت غالب درآیند. بنابراین کار انتخاب یا تولید ارقام مقاوم کاری است طولانی و مستمر و استفاده از این ارقام نیاز به پیش بینی و برنامه ریزی قبلی و شناخت نژاد غالب منطقه دارد. رقم پاکوتاه مکزیکی گندم ۶۴Sonara نسبت به بسیاری از نژادهای هر سه زنگ غلات مقاوم است، ولی در مقابل چند نژاد نیز حساسیت نشان داده است.

    ارقام زراعی اندکی مانند Thatcher و Hope برای زنگ سیاه،  Surpreza ،۴۴d Americano 25Frontana و Fronteira برای زنگ قهوه ای، Manella Cappelle- Desprez (Wilhelmina Juliana و Carsten ‘ sVL برای زنگ زرد، مقاومت خود را برای سالیان دراز حفظ کرده اند ولی بیشتر ارقام مقاومت خود را برای پنج سال یا بیشتر حفظ می کنند. رقم قدس دارای بیشترین و رقم آزادی دارای کمترین میزان تحمل نسبی به زنگ زرد می باشد.

    مزایا و معایب استفاده از ارقام مقاوم
    مزایا

    – ممکن است باعث کاهش یا حذف کنترل شیمیایی شود.

    – پس از انتخاب رقم مقاوم، کشاورز هیچ اقدام کنترلی دیگری انجام نمی دهد.

    – هزینه توسط تمامی استفاده کننده گان سرشکن می شود.

    – کنترل می تواند از طریق تأمیں بذر، حفظ گردد.

    – تاثیر سوء روی محیط زیست ندارد.

    معایب

    -مقاومت ممکن است پس از دوره ای، بی اثر شود.

    -نیاز به تلاش فراوان برای افزایش عملکرد توسط به نژادگر دارد.

    – امکان تغییر پس از کاشت وجود ندارد.

    – نیاز به آگاهی از وضعیت بیماری زایی و تکاملی بیمارگر دارد.

    حذف میزبان های تناوبی

    هدف از حذف میزبان های تناوبی، شکستن دوره زندگی بیمارگر و در نتیجه از بین بردن منابع آلودگی برای میزبان های اولیه است ولی مسائل و مشکلات مربوط به حذف میزبان تناوبی، موفقیت این شیوه را کاهش می دهد. عدم دسترسی به میزبان های تناوبی، که معمولا در ارتفاعات کوهستانی و یا اعماق جنگل ها هستند، از مشکلات اساسی این روش کنترل محسوب می گردد، به علاوه احتمال زمستانگذرانی بیمارگر به صورت های مختلف مانند اوردیوسپور و ریسه و بالاخره انتقال اسپورهای زنگ از نقاط دور، مانع از آن می شود که این نوع مدیریت بیماری را قطعی به حساب آورد، ولی حذف میزبان تناوبی احتمال بروز نژادهای جدید را از طریق هیبریداسیون محدود می کند.

    مزایا و معایب حذف میزبان های تناوبی
    مزایا

    – باعث افزایش دوام ژنهای مقاوم می شود.

    – می تواند منجر به تأخیر بروز بیماری و کاهش شدت آن شود.

    – ممکن است باعث کاهش استفاده از مواد شیمیایی و یا اقدامات کنترل زراعی شود.

    معایب

    – از نظر اقتصادی معمولا حذف میزبان های تناوبی امکان پذیر نمی باشد.

    فروش ویژه به مدت محدود
    فروش ویژه بیش از ۳۰۰۰ رقم محصولات کشاورزی، انواع بذر با بسته بندی اورجینال و خانگی، انواع کودهای وارداتی اصل، ادوات و ابزارآلات با ضمانت اصالت کالا
    همین الآن خرید کنید
    اقدامات زراعی

    با توجه به دوره زندگی قارچ های عامل زنگ و عوامل مؤثر در شدت و ضعف بیماری، برخی اقدامات زراعی می تواند میزان خسارت را کاهش دهد. مثلا استفاده از کود نیتروژنه بیش از اندازه باعث حساسیت غلات می شود و برعکس کود پتاسه مقاومت گیاه را تقویت می کند. به هر حال استفاده از کودهای شیمیایی باید متعارف و به اندازه باشد. تنظیم تاریخ کشت متناسب با مرحله حساس گیاه به زنگ، که مصادف با زمان شیوع زنگ نباشد، نیز می تواند خسارت بیماری را کم کند. توصیه می شود گندم های بهاره زودتر کاشته شوند تا در موقع شیوع بیماری، گیاه رشد کافی کرده باشد.

    هیپرپارازایت ها: قارچ پیکنیدیوم دار Sphaerellopsis filu (=Darluca filum) یکی از قارچ های انگل زنگها است که در آب و هوای گرم معمولا شایع است، ولی کند رشد می باشد. این قارچ پیکنیدیوم های سیاه رنگ خود را داخل هاگدان های زنگ تشکیل می دهد. پیکنیدیوسپورها دو حجره ای، بی رنگ و بیضوی هستند.

    مزایا و معایب استفاده از اقدامات زراعی
    مزایا

    -باعث کاهش آلودگی محیط زیست می شود.

    – در صورت استفاده درست، می تواند باعث افزایش تاثیر مواد شیمیایی شود.

    -افزایش تأثیر مقاومت باعث کاهش وقوع بیماری و در نتیجه کاهش شدت بیماری می شود.

    معایب

    -ناآگاهی کشاورزان از به کارگیری درست این روش ها

    – نیاز به همکاری همگانی کشاورزان یک منطقه

    – در صورت وجود مایه تلقیح خارجی فراوان، کاربرد این روش ها می تواند غیر مفید باشد.

    با وقوع بارندگی های متناوب، شرایط مساعد (رطوبت کافی و آب آزاد) جهت رشد و گسترش بیماری زنگ فراهم می شود.      این افزایش رطوبت و به دنبال آن کاهش مختصر دما، میزان آلودگی به زنگ زرد را به نحو چشمگیری افزایش می دهد.   استفاده از قارچکش ها در سال های اپیدمی زنگ زرد ضروری است. روغن های امولسیون شونده سیتویت و ولک به میزان ۱٫۵ درصد و قارچکش پروپیکونازول به میزان ۱٫۴ لیتر در هکتار باعث کاهش آلودگی به زنگ زرد و افزایش عملکرد شده است. قارچکش سیپروکونازول” با نام تجاری آلتو به صورت ضدعفونی بذر همراه با یکبار سمپاشی در مرحله ظهور ساقه به میزان ۰٫۵ لیتر در هکتار بهترین تأثیر را در کنترل زنگ زرد و در نتیجه، افزایش محصول داشته است .

    مزایا و معایب استفاده از کنترل شیمیایی
    مزایا

    -قارچ کش ها در صورت لزوم می توانند به کار برده شوند.

    -به جز برای تعیین زمان ظهور اولین علایم بیماری، نیازی به رصد کردن بیمارگر وجود ندارد.

    -تلاش های به نژادگران و هزینه ها می تواند صرف افزایش عملکرد و بهبود کیفیت گندم شود.

    معایب

    -کشاورز مواد شیمیایی را مستقیما استفاده می کند و هزینه آن را می پردازد.

    – نگهداری مقدار زیاد مواد شیمیایی در شرایط مناسب و کاربرد این مقدار در یک دوره محدود زمانی و در سطح وسیع مشکل است.

    – بروز پدیده مقاومت بیمارگر در برابر مواد شیمیایی همانند سایر بیماری ها امکان پذیر است.

    – بسیاری از قارچ کش ها روی ارقام حساس و در شرایط مناسب برای بیمارگر، کنترل کافی ندارند.

    منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران

    نویسنده: دکتر بهرام شریف نبی

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۵ از ۵

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *