تاریخ :۱۰ فروردین ۱۴۰۳
مصرف-بهینه-آبیاری

مصرف بهینه آبیاری

  • مصرف بهینه آبیاری

    راه های مصرف بهینه آبیاری در باغات

    ۱) تغییر سیستم سنتی به مدرن (قطره ای)

     آبیاری قطره ای مصرف بهینه آبیاری را در باغات سبب می شود.

    ۲) احداث استخر ذخیره آب، جهت ذخیره آب و نزولات آسمانی

    استخرهای ذخیره آب را با استفاده از پلی پوش ها، به منظور ذخیره آب در کمترین زمان ممکن، با هزینه کمتر نسبت به استخر بتنی، به یک سوم تا یک چهارم کاهش می یابد و نیز به سرعت و آسانی نصب می شود. جهت ذخیره آب و نزولات آسمانی، با توجه به محاسبه سطح باغ احداث می نمایند.

    ۳) اصلاح شیوه های کشت

    مثل کاشت و تکثیر گیاه کم مصرف زعفران و یا استفاده از پایه کم توقع مثل آلبالو روی پایه محلب و پایه های مالینگ.

    ۴) جمع آوری آب های حاصل از برف از طریق روش های گوناگون
    نوارهای کنتوری

    نوارهای کنتوری عبارت اند از خاک ریزی های کوچکی که بر روی خطوط هم ترازو عمود بر امتداد شیب ایجاد می شوند و کشت در امتداد این خاک ریزها انجام می شود.

    تراس های کنتوری

    در این روش روی خطوط هم تراز، تراس احداث می نمایند که عرض این تراس ها بسته به زاویه شیب از ۱ الی ۱۰ متر متفاوت خواهد بود، این روش روی اراضی با شیب ۲۰ الی ۵۰ درصد و با بارندگی ۲۰۰ الی ۶۰۰ میلی متر به کار می رود.

    تراس های آبرویی

    تراسه ای آبروی، در اراضی با شیب زیاد احداث می شود و در درون آنها درختان کاشته می شوند.

    بانکت هلالی 

    با ایجاد چاله های هلالی به شعاع ۲ الی ۴ مترو در امتداد عمود برجهت شیب اصلی دامنه ها می توان بانکت هلالی را به وجود آورد.

    ۵) انتخاب گیاهان برای استفاده بهتر از آب گیاهانی که در فصل سرد رشد می کنند، یعنی حداقل تبخیر وجود دارد.

    ۶) مدیریت از طریق کاهش تعرق

    خارج شدن آب از گیاه به صورت بخار آب را تعرق گویند. ازجمله راه های کاهش تعرق را می توان به مواردی از جمله تولید واریته هایی که تعرق کمتر می کنند، کاشت گیاهان بلندتر در بین ردیف ها به عنوان بادشکن، کندن برگ هایی که در تولید محصول اثری ندارد (با استفاده از مواد برگ ریز یا با دست با استفاده از مواد شیمیایی برای کاهش محدود کرد.

    ۷) مدیریت از طریق کاهش تبخیر

    انتقال آب از سطح خاک به هوا را تبخیر گویند. از کل مقدار نزولات آسمانی کشور حدود ۷۰ درصد آن به وسیله تبخیر و تعرق به هدر می رود. مقدار عمده تبخیر از سطح خاک انجام می شود. حدود یک میلیارد مترمکعب نیز از آب سطح دریاچه های آزاد به هدر می رود.

    • امروزه در جهان، با استفاده گسترده از انواع مالچ ها مانند مالچ کاه و کلش، مالچ های نفتی، مالچ الکلی، مالچ پلاستیکی plastic mulch، مقدار تبخیر و تعرق را ۱۰ درصد بکاهیم.
    • مقدار آب استحصالی برای کشاورزی جهت اضافه کردن ۵ میلیون هکتار سطح زیر کشت آبی کافی خواهد بود.
    • مصرف بهینه آبیاری را موجب می شود.

    مصرف بهینه آبیاری ۳

    تبخیر آب آبیاری

    ۸) افزایش مواد آلی خاک

    استفاده از کود دامی پوسیده به مقدار ۲۰ الی ۳۰ تن در هکتار ضمن افزایش هموس و افزایش ظرفیت نگهداری و حاصلخیزی خاک، باعث بهتر شدن تبادلات گازی زمین، حفظ آب و مواد غذایی، سبک نمودن خاک های سنگین و بالا بردن خاصیت چسبندگی زمین های شنی می گردد. سبب مصرف بهینه آبیاری می شود.

    ۹) استفاده از دور آبیاری کوتاه تر به ویژه در خاک های سبک

    این عمل جهت جلوگیری از هدر رفت آب یعنی باعث می شود که آب از دسترس گیاه خارج نشود و تدریجا در اختیار گیاه قرار گیرد.

    ۱۰) استفاده از پلیمرهای مصنوعی

    پلیمرهای سوپر جاذب (SAP) ژل های پلیمری آب دوست یا هیدرو ژل هایی هستند که می توانند مقادیر زیادی آب، سالین (آب نمک ٪ ۰/۹ ) یا محلول های فیزیولوژیکی را جذب کنند. از لحاظ عملی، یک سوپر جاذب به صورت ماده خشکی توصیف می شود که چندین برابر وزن خود محلول آبی جذب کند. ماده متورم شده تغییری نمی کند و از این رو سوپر جاذب به هر شکلی که باشد (دانه، لیف، فیلم،…) به همان شکل باقی می ماند. هیدرو ژل به دست آمده از تبدیل سوپر جاذب خشک، باید از نظر فیزیکی به میزان کافی بی نقص باشد تا وقتی در آب قرار می گیرد در برابر جاری شدن و حل شدن مقاومت کند.

    فروش ویژه به مدت محدود
    فروش ویژه بیش از ۳۰۰۰ رقم محصولات کشاورزی، انواع بذر با بسته بندی اورجینال و خانگی، انواع کودهای وارداتی اصل، ادوات و ابزارآلات با ضمانت اصالت کالا
    همین الآن خرید کنید
    • سوپر جاذب یک ماده افزودنی خاک است که آب و مواد غذایی را جذب و حفظ می کنند.
    • با خاک کشت همراه گشته و به رشد مطلوب گیاه، کاهش اتلاف آب و هزینه های آبیاری کمک می نماید.
    • اساس ساخت این پلیمرها آلی بوده و به صورت مصنوعی تولید میگردند.
    • از پلی اکریلات پتاسیم و کوپلمیرهای پلی اکریل آمید ساخته شده
    • ویژگی منحصربه فرد آن بالا بودن ظرفیت جذب آب و حفظ آن است.
    • این مواد پس از استفاده مستمر، در خاک کشت هیچگونه تغییری ایجاد نمی نماید.
    • گیاهان، ارگانیسم های زنده خاک یا آب سطحی را آلوده نمی سازند.

    مصرف بهینه آبیاری۱

    آبیاری با پلیمرمصنوعی

    مطالعات توسط سازمان محیط آلمان و سایر کشورها

    نشان داده که استفاده از این ماده هیچ گونه عوارضی برای انسان، گیاه و خاک و محیط زیست ندارد. این مواد تقریبا ۵۰۰ الی ۲۰۰۰ برابر وزن خود آب جذب می کنند، در این حال پس از آبگیری دانه های خشک، مواد سوپر جاذب ژل دانه به وجود می آورند. با استفاده از این پلیمر می توان دور آبیاری را افزایش داد. این مواد شامل سه نوع کاتیونی، آنیونی و خنثی می باشد که در کشاورزی نوع آنیونی آن با داشتن بار منفی مورد توجه می باشد.

    سوپر جاذب های آنیونی

    با دارا بودن قابلیت بالای ظرفیت کاتیونی قادرند علاوه برجذب مقادیر قابل توجهی آب ، کاتیون های مؤثر و مفید در رشد گیاه را در خود جذب کنند وضمن جلوگیری از هدر رفتن آنها در موقع لزوم آن ها را در اختیار گیاه قرار دهند.  این مواد بی بو، بی رنگ و بدون خاصیت آلایندگی خاک، آب و بافت گیاهی می باشند. سوپر جاذب ها، جایگزین کودهای شیمیایی و آبیاری نمی باشند. این مواد تنها قابلیت نگهداری آب و برخی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را در خاک افزایش می دهند و از آبشویی و هدر رفتن عناصر غذای مانند روی، پتاسیم، ازت، فسفر، آهن خاک، جلوگیری به عمل می آورند.

    • سوپر جاذب ها می توانند با کود شیمیائی، علف کش ها و آفت کش ها مخلوط شده.
    • بدون هیچگونه اثر متقابل با یکدیگر به کار برده شوند.
    • این مواد پس از ۵ الی ۱۲ سال در اثر تجزیه میکروبی و تأثیر نور خورشید به تدریج از بین می روند.
    • به موادی همچون آب و دی اکسید کربن و آمونیوم تبدیل می شوند.
    • هیچ آسیبی به طبیعت وارد نمی کنند.
    ۱۱) جلوگیری از تبدیل اراضی : به منظور استفاده از سیستم های مدرن آبیاری

    ۱۲) استفاده از تانسیومتر در باغ

    لازمه برنامه ریزی آبیاری درختان میوه، اطلاع از وضعیت رطوبتی خاک می باشد. ابزارهای مختلفی جهت تعیین میزان رطوبت موجود در خاک وجود دارد. از جمله تانسیومتر، بلوک گچی، TDR اما برای تعیین آب مورداستفاده جهت آبیاری درختان میوه توصیه شده تا بر اساس محاسبه ET crop ( تبخیر و تعرق میوه) انجام پذیرد.

    مصرف بهینه آبیاری۲

    تانسیومتر در باغات

    ۱۳) استفاده از کودهای پتاسه

    پتاس در ساختمان اندام گیاهان وجود داشته و بیش از سایر مواد اصلی غذائی به وسیله گیاهان جذب می شود. به همین دلیل دادن کود پتاسه به خصوص به زمین هایی که با کمبود پتاس روبه رو هستند، باعث افزایش محصول می گردد. ضمنا پتاس بر روی ازدیاد نشاسته و مواد ذخیره مقاومت به امراض، قابلیت جذب سایر املاح، ازدیاد هیدروکربن ها، تولید رنگ و استحکام دم میوه و بالاخره مقاومت در مقابل رطوبت مؤثر است.

    همچنین در میان کودها، کودهای پتاسیمی مخصوصا سولفات پتاسیم و سولفات روی نقش مهم تری در تنظیم روزنه ها و تعادل یونی در سیستم گیاهی به منظور کاهش تنش های حاصل از کم آبی ایفا می نماید؛ بنابراین در کم آبیاری مصرف کودها باید متعادل و بهینه بوده و به مصرف کودهای پتاسیمی نیز توجه ویژه ای گردد. مخصوصا سولفات پتاسیم و سولفات روی نقش مهم تری در تنظیم روزنه ها و تعادل یونی در سیستم گیاهی به منظور کاهش تنش های حاصل از کم آبی ایفا می نماید؛ بنابراین در کم آبی مصرف کودها باید متعادل و بهینه بوده و به مصرف کودهای پتاسیمی نیز توجه ویژه ای گردد.

    ۱۴) زمان آبیاری

    گیاهان در مراحل مختلف رشد واکنش های مختلفی به کم آبی دارند. لذا لازم است با شناخت کامل رفتار گیاه، به گونه ای که تأثیرات منفی به حداقل برسد زمان آبیاری تنظیم گردد. تلفات آب از بخش های مختلف گیاه، باعث می شود که ایجاد شیب نزولی پتانسیل آب بین ریشه و برگ، عامل اصلی رقابت برای آب بین اندام های مختلف گیاهی باشد. 

    • البته این شیب نزولی متغیر است.
    • چون تلفات آب از بخش های مختلف گیاه متفاوت است.
    • به همین دلیل، کمبود آب در بخش های مختلف گیاه، متفاوت است.
    • برای مثال آب مورد نیاز برگ های جوان و میوه ها از برگ های مسن تأمین می شود.
    • به همین دلیل وقتی گیاه در معرض تنش قرار می گیرد، در ابتدا برگ های مسن از بین می روند.
    • یا اینکه در گیاهی مانند گوجه فرنگی، حتی زمانی که برگ ها پژمرده شده اند، به رشد و نمو خود ادامه می دهد.
    • بین برگ و میوه از نظر جذب آب رقابت شدید وجود دارد.
    • به همین دلیل بزرگ شدن میوه ها در ساعاتی که تعرق شدید است، شدیدا کاهش می یابد.
    • برعکس، رشد میوه ها در شب بیشتر از روز است.
    • به همین دلیل توصیه کارشناسان این است که آبیاری درختان میوه و گل های زینتی در شب و یا صبح زود صورت پذیرد.

    منبع :

    مدیریت آبیاری در باغات، نویسنده اصغر نقشی،  نشریه ترویجی سازمان جهاد کشاورزی، ۱۳۹۵

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۵ از ۵

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *