شیره خام در گیاهان
شیره خام در گیاهان یک محلول آبی با قوام غلیظ است که از طریق سیستم عروقی گیاه گردش می کند. شیره صعودی، شیره خام است که جذب آن در برگ صورت می گیرد. این ماده، از تنظیم کننده های گیاهی شامل هورمون هایی از نوع گیاهی که رشد گیاه را تنظیم می کنند، مواد معدنی و آب بدست آمده از خاک تشکیل شده است. که در برگ ها پردازش و به صورت شیره فرآوری شده در سراسر گیاه توزیع می شود.
عوامل صعود شیره خام
۱- خاصیت مویینگی
تجربیاتی که بر روی درختان بی برگ انجام شده، نشان می‌دهد که خاصیت مویینگی فقط بالارفتن آب را در گیاهان بسیار کوتاه مانند خزه می‌تواند تفسیر کند. در حالیکه ارتفاع برخی درختان به بیش از ۱۰۰ متر می‌رسد و نیروی بالا برنده قوی‌تری نیاز دارند.
۲- فشار ریشه‌ای
اگر ساقه گیاه را کمی بالاتر از سطح آن قطع کنیم و پایه گیاه را به یک فشار سنج متصل کنیم، مایعی از سطح مقطع خارج می‌شود. فشار نشان داده شده توسط فشارسنج همان فشار ریشه‌ای است. در بسیاری از موارد، فشار ریشه‌ای تا حدود ۰/۱ تا ۰/۲ مگاپاسکال گزارش شده است. در ریشه‌های بریده شده گوجه فرنگی فشار ریشه‌ای تا حدود ۰/۷ تا ۰/۸ مگاپاسکال هم وجود دارد.
ایجاد این فشار به شرایط مناسب متابولیسمی ریشه‌ها وابسته است. بطوریکه در ریشه‌های تحت اثر بازدارنده‌های متابولیسمی، دمای پایین، کمبود اکسیژن، فشار ریشه‌ای مثبتی دیده نمی‌شود. فشار ریشه‌ای در بعضی از موارد می‌تواند صعود شیره خام را تا ارتفاع چندین متر به خوبی تفسیر کند.
نظریه چسبندگی صعود شیره در گیاهان
۱- نیروی چسبندگی بین مولکول های آب زیاد بوده. اگر آب در لوله کوچکی قرار گیرد که بتواند جدار آن را خیس نماید، قبل از شکسته شدن ستون آبی که با جدار لوله تشکیل می گردد، می تواند نیروی کششی زیادی را تولید نماید. ۳۰ تا احتمالا ۳۰۰ بار یا بیشتر.
۲- پیوندهای بین آب و جدار سلول ها مثل سلول های مزوفیل برگ ها، که از آنها آب تبخیر می گردد، بسیار زیاد است.
۳- آب موجود در گیاه از جدار اشباع شده سلول ها به همدیگر مرتبط بوده و سیستم پیوسته ای را تشکیل می دهد.
۴- وقتی که آب از هر قسمتی از گیاه مثل سلول های برگ تبخیر می شود، کاهش پتانسیل سطوح تبخیر کننده موجب حرکت آب از آوندها بطرف سطوح تبخیر می گردد. این امر باعث کاهش فشار آوندها شده. اگر تلفات آب از میزان جذب تجاوز کند، فشار آب داخل آوندها ممکن است از صفر پایین تر رفته و تبدیل به کشش گردد.
۵- فشار یا کشش تقلیل یافته از طریق سیستم هیدرودینامیک به سطوح ریشه ها منتقل گشته. و یا کاهش پتانسیل حرکت آب از خاک بطرف ریشه ها صورت می گیرد. تحت این شرایط، در گیاهان معرق، آب از خاک به ریشه ها و سپس ساقه ها و از آنجا از طریق سطوح تبخیر کننده برگ ها به خارج انتقال می یابد.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید