تاریخ :۹ فروردین ۱۴۰۳

ویروس کوتولگی زرد جو (Barley yellow dwarf virus)

  • این بیماری احتمالا بیشترین گسترش جهانی را دارد و از مخرب ترین و متداول ترین بیماری های ویروسی غلات در دنیا است. کوتولگی زرد غلات توسط چند ویروس از جمله Barley yellowdwarf virus – MAVdwarf virus – PAV ، Barley yellowو Cereal yellow dwarf virus -RPv ایجاد می شود. این ویروس ها در ایران گسترش وسیعی دارند .در بعضی از مناطق به ویژه در نواحی معتدل تر، میزان کاهش محصول قابل توجه است .

    علایم مشکوک به بیماری از سال ها پیش در مزارع غلات اصفهان، چهارمحال و بختیاری، فارس و کلاردشت مازندران مشاهده و گزارش شده است. لیکن وجود ویروس های عامل بیماری در مزارع در سال ۱۳۷۰ به اثبات رسید. جو، گندم، ذرت، برنج، یولاف، مرغ، قیاق و لولیوم از میزبان های شناخته شده ویروس در ایران می باشند. میزان آلودگی گندم و جو به این ویروس در استان چهار محال و بختیاری بین ۱۰ تا ۱۰۰٪ گزارش شده است .

    عوامل متعددی از جمله رقم، زمان آلودگی، نوع ویروس، جمعیت ناقل و شرایط محیطی در میزان خسارت مؤثرند. خسارت بیماری تا حدودی بستگی به تاریخ کشت محصول در پاییز دارد. به طوری که هر چه تاریخ کشت زودتر باشد، شرایط برای فعالیت شته های ناقل مساعدتر می گردد.  بیماری از منابع پایداری ویروس به مزارع منتقل می شود. با شروع یخبندان فعالیت شته ها به تدریج متوقف می شود. تاکنون سروتیپ هایRPV ، MAV PAV و RM به ترتیب غالبیت از مناطق مختلف ایران گزار شده اند. لیکن در اکثر مناطق سروتیپ PAV (ویروس کوتولگی زرد جو) غالب تشخیص داده شده است. بر اساس هشتمین گزارش کمیته بین المللی بسته بندی ویروس ها (ICTV) سروتیپ های MAV PAV و RPV به عنوان گونه های جدید  به ترتیب به صورت  yellow dwarf virus-PAV Barley Barley yellow dwarf virus-MAV es guber welو Cereal yellow dwarf virus-RPV نامگذاری شده اند .

    علایم بیماری

    علایم بیماری از نوک برگ ها شروع شده و به طرف پایین برگ گسترش پیدا می کند. زردی و رنگ پریدگی از نوک و حاشیه برگ ها شروع و کم کم تمامی برگ را فرا می گیرد. اخرین قسمتی از برگ که زرد می شود قاعده برگ است که تا آخر سبز می ماند که این رنگ ممکن است زرد ارغوانی و یا قرمز باشد. علایم بیشتر در برگ های خارجی بوته ظاهر می شود و حتی رگبرگ ها نیز زرد می شوند. بوته های آلوده کوتوله می مانند و پس از مدتی حالت سبزردی به بافت مردگی تبدیل می شود و نهایتا خوشه ها بدون ثمر تشکیل می شوند. پنجه زنی بوته های بیمار کاهش می یابد و سنبله های سفید و عقیم ایجاد می شوند (شکل ۱-۱).

    عامل بیماری

    ویروس های عامل بیماری متعلق به Luteovirideae می باشند که به وسیله شته های غلات منتقل می شود (شکل ۱-۱). ویروس بیشتر در آوندهای آبکشی فعالیت می کند.  از طریق بذر، خاک و عصاره و سایر حشرات منتقل نمی شود. رابطه ویروس و شته از نوع پایا است. بیش از ۲۰ گونه شته ناقل برای این ویروس گزارش شده است.  مهم ترین شته های ناقل Diuraphis noxia Rhopalosiphumpadi R. maidis ، Schizaphis graminis و Macrosiphum avenge هستند. ویروس در گیاهان هرز گندمیان زمستان گذرانی می کند. در بهار به وسیله شته های بالغ روی غلات منتقل می شود.

    شکل ۱-۱ A – علایم ناشی از ویروس کوتولگی زرد جو، B – شته ناقل ویروس .

    جشنواره پاییزه
    جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع
    همین الآن خرید کنید
    مدیریت بیماری

    کنترل و پیشگیری بیماری به دلیل پاتوسیستم پیچیده بیماری، ارتباط ویروس های عامل بیماری با شته های ناقل و وجود منابع پایداری ویروس در گندمیان چند ساله بسیار مشکل است. استفاده از ارقام مقاوم و تنظیم تاریخ کاشت در کاهش بیماری مؤثر هستند. گیاهانی که در مرحله گیاهچه آلوده می شوند، حدود دو برابر نسبت به گیاهانی که در مرحله پنجه زنی آلوده می شوند خسارت بیشتری می بینند . گیاهانی که در مرحله پنجه زنی الوده می شوند نسبت به مرحله طویل شدن ساقه و قبل از به خوشه رفتن حدود دو برابر حساس تر هستند.

    کشت در هنگام پاییزه و کشت زود هنگام بهاره باعث می شود این مرحله گیاه مصادف با اوج فعالیت شته ها نشده و میزان بیماری کاهش یابد. تیمار بذر غلات با سموم جذبی مانند ایمیداکلوپرید در کنترل بیماری مؤثر است . آلودگی بوته ها را در مراحل اولیه رشد کاهش می دهد. سمپاشی علیه شته ها در صورت صرفه اقتصادی مفید است زیرا رابطه از نوع پایا است.

    بررسی ها روی اثر تاریخ کاشت و تیمار بذر با حشره کش نشان می دهد که میزان بیماری های ویروسی در شهرستان های شهرکرد، بروجن و لردگان در تاریخ کاشت نیمه اول مهر ماه بالا و باعث کاهش عملکرد دانه شده است . بیشترین عملکرد و اجزاء عملکرد مربوط به تاریخ کاشت نیمه اول آبان بوده است. تیمار بذر گندم با حشره کش جذبی ایمیداکلوپرید Imidacloprid با نام تجاری گاچو (%۷۰Guacho) به میزان ۰ /۷ در هزار تاثیری در کنتل بیماری نداشته است .

    منبع: کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران

    نویسنده: دکتر بهرام شریف نبی

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۵ از ۵

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *