پتانسیل آب سلول های گیاهی
آماس سلولی
پتانسیل آب سلول های گیاهی: بالا بودن غلظت محتویات داخل سلولی، باعث وارد شدن آب به داخل سلول و ایجاد آماس در آن می شود. غشاء سلولی در مقابل آماس قادر به مقاومت نیست. به همین دلیل سلول در هنگام کم آبی چروکیده و در زمان پرآبی متورم به نظر می رسد. هنگامی که غلظت محلول خارج سلولی زیاد بوده و یا هنگامی که تبخیر وجود داشته باشد، آب از سلول خارج شده و باعث چروکیده شدن آن می شود.
-
در غشاء سلول ها دو نوع منفذ وجود دارد
۱- یکی منافذ بزرگ که تعداد آنها اندک بوده و پروتوپلاست سلول ها را به هم مرتبط می سازند
۲- منافذ کوچک با تعداد بیشتر که قسمت های خارجی سلول ها را از طریق محتویات خود به هم متصل می کنند. آب و محلول های غذایی از طریق این منافذ به سرعت سطوح خارجی سلول ها را آغشته می سازند.
اسمز (Osmosis)
در سلول های گیاهی، اسمز عامل اصلی جریان ورودی و خروجی آب به داخل گیاه است. این امر به دلیل خاصیت غشاء سلولی و اختلاف غلظت مولکولی بین محلول های طرف غشاء سلول است. چنانچه غلظت محلول داخل سلول یک حلال و خارج از آن صفر باشد، بر اساس قانون وانت هوف، اختلاف فشاری معادل ۴۷/۲ مگاپاسکال بوجود خواهد آمد. که جریان آب را به داخل سلول برقرار می سازد.
اهمیت این فشار زمانی مشخص خواهد شد که بدانیم این مقدار ۱۰ برابر فشار معمول در تایرهای اتومبیل است. گرچه این فشار زیاد به نظر می رسد. اما در عمل اختلاف فشار در خارج و داخل سلول های گیاهی در این حد نخواهد بود. زیرا اولا آب خارج سلولی آب خالص نبوده و محتوی نمک های مختلف است. ثانیاً با رشد سلول اندازه آن بزرگ شده و از فشار داخلی آن کاسته می شود.
پتانسیل اسمزی
معمولا پتانسیل اسمزی در داخل سلول در تمام قسمت های آن یکنواخت است. زیرا غشاء ارگان های داخل آن بسیار نازک بوده و در صورت افزایش غلظت بلافاصله آب جذب کرده و بزرگ می شوند. مانند واکوئل ها که گاهی اوقات به قدری بزرگ می شوند که تمام محفظه سلول را دربر می گیرند. با این وجود توازن اسمزی در صورتی که گیاه خشک شده و یا در معرض شوری زیاد قرار گیرد، قادر نخواهد بود سلول را محافظت نماید. اگرچه آب از سلول خارج می شود، اما نمک در آن باقی مانده و سرانجام غلظت آن به حدی می رسد که باعث پاره شدن غشاء سلولی می گردد.
از نظر اسمزی، سلول های گیاهی به نحوی عمل می کنند که گویی بافت گیاهی فقط دارای یک غشاء پیوسته بوده و پروتوپلاست ها نیز به هم متصل اند. بدین ترتیب آب همراه با مولکول های مختلف موجود در آن ابتدا از منافذ خارجی پوسته سلول که قطر آنها بین ۴ تا ۵/۶ نانومتر می باشد، گذشته و خود را به اولین مانع که پلاسمالما می باشد، می رسانند. آب که قطر مولکول های آن حدود ۰/۴ نانومتر است، و قند و اسیدهای آمینه که قطرشان ۱ تا ۱/۵ نانومتر می باشد، بخوبی از این منافذ می گذرند، درصورتیکه عبور مولکول های بزرگتر مانند برخی پروتئین ها که قطر آنها به ۵/۸ نانومتر می رسد، توسط این منافذ امکان پذیر نبوده و ورود آنها به داخل سلول سد می شود.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید