صفر تا صد عملیات قبل از احداث باغ مرکبات
اولین مرحله در احداث باغ مرکبات، بررسی شرایط آب و هوایی و توپوگرافی زمین مورد نظر است. مرحله دوم برای احداث باغ مرکبات بررسی دقیق بستر کشت است. از آنجایی که یکی از مهمترین علل پایین بودن عملکرد مرکبات مناسب نبودن بستر است. لذا انجام آزمایش خاکشناسی قبل از کشت قویاً توصیه میشود. در این مقاله از دی مگ صفر تا صد عملیات قبل از احداث باغ مرکبات را بخوانید.
مهمترین عواملی کهم در رابطه با بستر کاشت دارای اهمیت هستند به شرح زیر میباشد:
۱- بافت خاک
به دلیل درشت بودن ریشه های مویین مرکبات نفوذ این ریشه ها در خاک های سنگین و رسی به سختی صورت می پذیرد. بنابراین بافت سبک برای مرکبات ایده آل خواهد بود زمینهایی که قبلاً شالیزار بودند اغلب رسی بوده و برای کشت مرکبات چندان مناسب نیستند. اگر اصرار به احداث باغ در خاک سنگین وجود داشته باشد حتماً باید تا جای ممکن به اصلاح بافت خاک اقدام نمود. برای این کار، کود حیوانی پوسیده + ماسه شسته شده که میزان آهک آن از خاک اصلی بیشتر نیست میتواند به اصلاح بافت خاک کمک نماید.
۲- سطح آب زیرزمینی
بسیاری از کارشناسان معتقدند که نوسانات سطح آب زیرزمینی از بالا بودن سطح آب خطرناکتر و مضرتر است. در این حالت ریشه های مویین تولید شده در فصل تابستان در زمستان که سطح آب بالا می آید از بین میروند و درختانی کوتاه با برگهای تیره و باریک که عمود بر شاخه هستند را موجب میشوند. حداقل سطح آب زیرزمینی مناسب ۵/ ۱-۱ متر است که از روی سطح آب چاه ها قابل اندازه گیری است.
جمع شدن آب سطح زمین نیز مشکل دیگری است که با شیب دار کردن زمین و یا احداث سیستم مناسب زهکشی قابل حل است. یکی از مشخص ترین علائم عدم زهکشی مناسب ریزش گل و میوه های ریز به دلیل کمبود اکسیژن است. توسعه و گسترش بیماری های قارچی نیز یکی از مشکلات چنین باغاتی است. برای مقابله با معضل ماندآبی دو راهکار مرسوم وجود دارد:
- کاشت نهال ها روی پشته. این روش کاشت نتایج مثبت زیادی نشان داده است. لذا توصیه بر این است که نهال ها روی پشته ۲۰-۳۰ سانتی متری کاشته شوند.
- احداث زهکش استفاده از زهکش برای خروج آب از محدوده ریشه روش بسیار مؤثری است. به طور متوسط هر ۶۰-۵۰ متر باید یک کانال زهکش تعبیه نمود.
عمق مناسب سطح آب زیرزمینی برای مرکبات ۵/ ۱-۱ متر است. اگر سطح آب در زمستان برای مثال ۲۰ سانتیمتر باشد عمق زهکش باید ۸۰ سانتیمتر باشد تا به حداقل سطح آب زیرزمینی ۱ متر برسیم. بنابراین، تعیین عمق مناسب برای زهکشها نیز مهم است و بستگی به سطح آب زیرزمینی دارد.
۳- آهک
اکثر زمین های جنوب کشور و حتی شرق مازندران دارای آهک زیاد هستند. برای مقابله با این مشکل دو راهبرد پیشنهاد میشود:
- استفاده از پایه های مقاوم نارنج مقاومترین پایه به آهک در شمال کشور است. ولی در مناطقی که بیماری تریستزا شیوع دارد توصیه نمیشود. از پایه های سه برگچه ای سیترنج بهتر است. چون نسبت به آهک نیمه حساس است، ولی پونسیروس حساس است.
- کود گوگردی: استفاده از کود گوگرد ۱/۵-۲۱ کیلوگرم همراه با کود حیوانی و باکتری های تیوباسیلوس برای پایین آوردن pH خاک راهکاری مناسب است. موارد فوق در ابتدای کاشت در چاله به ابعاد ۷۰×۱۰۰ سانتیمتر استفاده میشود. همچنین تغذیه گوگردی نیز باید مدنظر قرار بگیرد.
۴- کمبود عناصر میکرو و ماکرو
مهمترین عناصری که کمبود آنها در مناطق مختلف کشت مرکبات ایران دیده میشود عناصر آهن، منگنز، روی و منیزیم است. برای تأمین این عناصر بهتر است قبل از کاشت خاک غنی سازی شود.
صفر تا صد عملیات قبل از احداث باغ مرکبات
تهیه نقشه باغ مرکبات
بعد از بررسی شرایط آب و هوایی منطقه و بررسی بستر کاشت جهت احداث باغ مرکبات، مرحله سوم تهیه نقشه باغ است. در طراحی نقشه باغ میبایست به مواردی چون موقعیت چاه، کانالهای آب، انبار زهکشها درب ورودی باغ و مواردی از این دست توجه نمود. به طورکلی، کاشت مستطیلی بهتر از روش کاشت مربعی است، چرا که افزایش نور افزایش تعداد درخت در هکتار و حرکت راحت تر تجهیزات در آن امکان پذیرتر است.
تعیین تراکم کشت درختان مرکبات
انتخاب تراکم کشت درختان مرکبات نیز موضوعی مشکل و مهم است و برای تعیین آن بایستی عوامل مختلفی مانند شرایط اقلیمی نوع پایه و پیوندک وسعت زمین و هزینه کارگری و مواردی از این دست را در نظر گرفت. به عنوان یک قانون ساده میتوان گفت که هرچه نور بیشتری به داخل فضای باغ نفوذ کند زیست توده بیشتری تولید خواهد شد. به همین دلیل در مورد مرکبات توصیه میشود که ارتفاع درختان از عرض بین دو ردیف بیشتر نشود. فاصله کاشت درختان به خصوص به نوع رقم و پایه بستگی کامل دارد. به عنوان مثال سیتروملو یک پایه پررشد به حساب می آید، لذا فاصله کاشت درختان روی این پایه بیشتر در نظر گرفته میشود.
در مورد رقمها نیز تفاوت وجود دارد، مثلاً نارنگیهای ژاپنی تاج کوچکتری به وجود می آورند، لذا فاصله کاشت آنها کمتراست. در حالی که پرتقال ها تاج بزرگتری دارند، بنابراین فاصله کاشت بیشتری را نیاز دارند. به طور کلی در منطقه شمال آنچه که مرسوم است برای نارنگیهای ژاپنی ۴×۳ و برای پرتقالها و سایر ارقام نارنگی ۵×۴ در نظر میگیرند. اما همان طورکه قبلاً نیز گفته شد نوع پایه بسیار مهم است. سیتروملو یک پایه پررشد است درحالیکه پونسیروس و فلاینگ دراگون پایه های پاکوتاه کننده هستند.
اگر رقم اصلی باغ یک رقم خود ناسازگار مانند سلطان مرکبات، نارنگی کلمانتین پیچ، تانجلو و ارقامی مشابه آنها باشد نیاز است به فاصله حداکثر ۳ متر از هر درخت یک گرده افشان نیز کاشته شود. به طور میانگین در هر هکتار حدود ۱۰ درخت گرده افشان مانند پرتقال نیاز است. در مورد جهت ردیفها باید توجه شود که ردیفها شمالی – جنوبی باشند تا حداکثر استفاده از نور تأمین شود.
روش محاسبه تعداد درختان باغ مرکبات
بعد از تعیین فاصله کاشت و جهت ردیفها باید باغ را گونیا کرد. برای این کار محلی را در گوشه زمین که حداقل ۲ متر با حاشیه آن فاصله داشته باشد انتخاب میکنیم. با در نظر گرفتن خاصیت مثلث قائم الزاویه و با استفاده از ریسمان ،گکار، روی یک ضلع ۴ متر و روی ضلع دیگر ۳ متر جدا میکنیم و آنقدر ریسمان را جابه جا میکنیم که وتر مثلث ۵ متر شود.
باغ مرکبات
سپس در گوشه دیگر باغ نیز همین عمل تکرار میشود. آنگاه روی خطوط ایجاد شده با توجه به فاصله در نظر گرفته برای درختان باغ مثلاً ۵×۴ اقدام به علامت گذاری میکنیم. قسمتهایی از زمین که خارج از شکل هندسی فوق قرار گرفته اند، می بایست با امتداد خطوط در آن قسمت علامت گذاری شوند. به منظور محاسبه تعداد درختان باغ میتوان از فرمول زیر استفاده کرد:
عرض × طول (فاصله کاشت یه متر) ÷ مساحت زمین (مترمربع) = تعدا درخت باغ
برای مثال در یک هکتار زمین اگر فاصله کاشت ۵×۴ ،باشد تعداد درخت در این زمین برابر ۵۰۰ خواهد بود:
۵۰۰ =۱۰۰۰۰÷۲۰ <– ۲۰= ۵×۴ فاصله کاشت
باغات متراکم مرکبات
امروزه تمایل زیادی از سوی باغداران برای بالا بردن تراکم و استفاده از فضای باغ وجود دارد. دلیل اصلی آن هم سودآورتر بودن این باغات مخصوصاً در سالهای اولیه کشت است. گرچه در طولانی مدت ازدحام شاخساره ها ممکن است مشکلاتی را هم ایجاد نماید. تراکم اولیه بیشتر نیاز به سرمایه گذاری اولیه بیشتری نیز دارد در مطالعات متعددی درآمد باغات متراکم با باغهای متعارف مقایسه شده است. در اکثر این مطالعات نشان داده شد که با وجود هزینه بالاتر سرمایه گذاری اولیه برای احداث باغ های متراکم محصول این باغها گاهی تا سه برابر باغ های متعارف بوده است.
مزایای احداث باغ مرکبات متراکم
در باغات متراکم فاصله بین درختان کم است، بنابراین تعداد درختان بیشتری در واحد سطح کاشته میشود و در نتیجه محصول بیشتری نیز تولید میگردد. علاوه بر استفاده بهینه از واحد سطح، سرمازدگی کمتر درختان، کاهش خطر بادزدگی، جلوگیری از فرسایش خاک، رشد علف هرز کمتر و در مجموع مدیریت کارآمدتر از مزایای دیگر این نوع باغات هستند.
احداث باغ مرکبات
باغ مرکبات متراکم به خصوص در مناطق کوهپایه بسیار مناسب هستند، زیرا از خاکشویی و جاری شدن آب جلوگیری میکنند. همچنین تراکم بالا و فاصله کم بین درختان باعث میشود که نور آفتاب به سطح زمین نخورد و علفهای هرز کمتری بروید. امروزه پایه فلایینگ دراگون به عنوان یک پایه پاکوتاه کننده مناسب برای مرکبات شناخته میشود.
تأکید دوباره بر این نکته ضروری است که در صورت استفاده از پایه های پاکوتاه کننده، تراکم در هکتار به شدت افزایش می یابد و به همان نسبت مراقبت و دقت بیشتری لازم خواهد بود. این باغات به دلیل گسترش سریع آفات و بیماریها نیاز به هرس زیاد، سختی عملیات داشت مانند محلول پاشی و سمپاشی نیازمند یک مدیریت خاص هستند. لذا باغداران کشور در صورت تمایل برای احداث چنین باغاتی حتماً باید تحت نظر مستقیم کارشناسان خبره و باسابقه عمل کنند.
بیشتر بدانید:
دیدگاهتان را بنویسید