مهمترین نکاتی که در پیوند مرکبات باید رعایت کرد
در رابطه با پیوند مرکبات نکات بسیار مهمی وجود دار. در این مقاله از دی مگ به برخی از مهمترین نکاتی که در پیوند مرکبات باید رعایت کرد آنها اشاره میشود:
۱- پوست دهی پایه
پیوند مرکبات از نوع پیوند جوانه است. لذا در زمان پیوند پایه باید به راحتی پوست بدهد تا امکان قراردادن جوانه درون پوست پایه فراهم شود. اگرچه در فصل بهار و اوایل پاییز که زمان اصلی پیوند است، پوست دهی مناسب است، به دلیل فعالیت زیاد رشدی و تقسیم سلولی شدید با این حال دلایلی مثل کمبود آب، برگریزان، دمای پایین و مسن بودن پایه موجب چسبیدن پوست به چوب شده و پیوندزنی را مشکل میکند. بنابراین نگه داشتن پایه در شرایط مناسب برای انجام کوپیوند ضروری است. این شرایط باید به گونه ای باشد که رشد فعال و تقسیم سلولی شدید لایه زاینده را فراهم نماید به طوری که پوست به آسانی از چوب جدا شود.
بهترین راه این است که چند هفته قبل از پیوند زدن نهال پایه از لحاظ کوددهی و آبیاری در شرایط مناسبی قرار گیرد و چند روز قبل از پیوند آبیاری به اندازه کافی صورت گیرد و تا ارتفاع ۱۵ سانتیمتر سطح زمین از هرگونه شاخه برگ و خار پاکسازی شود. پایه هایی با پوست سبزرنگ و خطوط زرد برای پیوند مناسب است و اگر پوست پایه قهوه ای باشد خیلی کهنه شده و ممکن است به راحتی پوست ندهد.
۲- انتخاب پیوندک
گزینش شاخه پیوندک باید از ارقام مطلوب درختان شناخته شده و پرمحصول و عاری از بیماری صورت گیرد. بهترین شاخه ها آنهایی هستند که رشد کافی داشته اند، بطوریکه کاملاً چوبی شده ولی هنوز پوستشان سبز است. شاخه هایی که مقطع گرد و دایره ای دارند بهتر از شاخه های با مقطع مثلثی یا زاویه دار هستند. همچنین بهترین جوانه ها در محور برگهای بزرگ قرار دارند و جوانه هایی که در وسط و پایین شاخه ها قرار دارند، مناسبتر هستند. لذا قسمت نوک شاخه که دارای مقطع مثلثی و با جوانه های ضعیف است حذف میگردد.
مهمترین نکات در پیوند مرکبات
در پیوند پاییزه شاخه پیوندکها به میزان مصرف روزانه تهیه میشوند و در یک گونی تمیز و مرطوب قرار میگیرند. ولی در پیوند بهاره از آنجا که جوانه ها میبایستی به هنگام کوپیوند زدن در حال خفتگی ولی پایه در حال رشد فعال باشد. بهتر است شاخه پیوندکها در اواسط تا اواخر اسفند و قبل از رشد جوانه ها گرفته شود. ولی معمولاً باغداران برای راحتی کار در همان روز کوپیوند بهاره، پیوندکها را انتخاب میکنند که مسلماً کیفیت جوانه های اسفندماه را ندارد.
پس از گزینش شاخه پیوندک های سالم از ارقام مطلوب و با مقطع گرد شاخه، پیوندکها در هنگام صبح که رطوبت هوا بالاست برداشت میشوند. آنگاه پیوندکها به طول ۳۰-۲۵ سانتیمتر دسته بندی شده و بی درنگ برگهایشان را قطع میکنیم. به صورتی که فقط قطعه کوتاهی از دمبرگ پیوسته به جوانه باقی بماند که در جابه جا کردن جوانه کمک کند. در نهایت، شاخه پیوندکها را در گونی یا پارچه کتانی تمیز و مرطوب پیچیده و در محل خنک سایه قرار میدهیم تا از خشک شدن در امان بمانند و به تدریج استفاده شوند.
-
نکته:
اگر هدف انبار کردن شاخه ها باشد، تهیه پیوندک در اسفندماه برای کوپیوند بهاره، حتماً باید پارچه و شاخه با قارچکش ضدعفونی شود. سپس در کیسه های پلاستیکی سربسته قرار داده شده و در یخچال با دمای ۴°C قرار گیرد. این شاخه ها در شرایط گفته شده به مدت چند هفته قابل نگهداری خواهند بود.
۳- نحوه صحیح کوپیوند سپری در مرکبات
دو روش برای آماده سازی جوانه وجود دارد:
- پیوندک بدون چوب
- پیوندک همراه با چوب
پیوندک با چوب طوری برداشته میشوند که یک لایه نازک از چوب زیر جوانه ی جداشده وجود دارد. در مورد اینکه کدام یک از این دو نوع پیوندک بهتر است، اختلاف نظر وجود دارد. ولی تجارب به دست آمده توسط باغداران منطقه شمال و همچنین راحتی و سرعت عمل بیشتر برای فرد پیوندزننده میتواند دلایل خوبی برای ارجحیت پیوندک با چوب باشد.
البته باید توجه داشت که این لایه چوب زیر جوانه باید خیلی نازک برداشته شود. بعد از برداشت جوانه از روی شاخه پیوندک جوانه سریعاً باید در برش پایه قرار گیرد. اگر برش معکوس است (T است)، جوانه از بالا و اگر T جوانه از پایین وارد شکاف پوست میشود، قسمت اضافی با نوک چاقوی پیوندزنی قطع می گردد.
مهمترین نکاتی که در پیوند مرکبات باید رعایت کرد
- نکته بسیار مهم در قراردادن جوانه داخل شکاف این است که حتماً دقت شود که پوست پایه در امتداد پوست پیوندک قرار گیرد. به این عمل در اصطلاح علمی “اتصال کامبیومی” گفته میشود و در واقع با این اتصال لایه های زاینده پایه و پیوندک در تماس با هم قرار میگیرند و امکان جوش خوردن و گرفتن پیوند را فراهم می سازند.
- نکته دیگر این که باید توجه نمود تا جوانه وارونه در شکاف قرار نگیرد. جوانه در این حالت قطب گرایی واژگون خواهد داشت. بدین معنی که ابتدا کمی به سمت پایین رشد کرده و سپس به سمت بالا می آید. این پیچیدگی ایجاد شده باعث عدم رشد مناسب پیوندک خواهد شد و در صورت زنده ماندن به دلیل عدم حرکت صحیح شیره خام و شیره پرورده نمو مورد انتظار را نخواهد داشت.
مهمترین نکاتی که در پیوند مرکبات باید رعایت کرد
۴- تحریک جوانه پیوندک به رشد
همان طور که قبلاً گفته شد ۲۰ روز بعد از پیوند بهاره و یا بعد از شروع رشد در اوایل فروردین در پیوند پاییزه باید پایه را سرزنی کرد تا جوانه پیوندک تحریک به رشد شود.
سربرداری اولیه نهال به منظور تحریک رشد پیوندک
روش دیگر در ایجاد این تحریک شکستن شاخه در چند سانتی متری بالای محل پیوند است. ولی این شاخه حذف نمیشود و حدود ۱ ماه بعد زمانی که از رشد پیوندک مطمئن شدیم سر پایه زده میشود.
شکستن شاخه پایه به منظور تحریک رشد پیوندک
روش سوم خم کردن شاخه است. در این روش به جای سربرداری یا شکستن شاخه پایه آن را خم میکنند و به یک وزنه میبندند یا با یک نخ به تنه پایه گره میزنند. این خمش باید حدود ۱۰ سانتیمتر بالای محل پیوند باشد بعد از حدود یک ماه که جوانه پیوندک کاملاً رشد کرد پایه را از ۳-۱ سانتیمتر بالای محل پیوند قطع میکنیم. اثبات شده است که رشد جوانه پیوندک در روش خم کردن شاخه بهتر از دو روش دیگر است. در این حالت برگهای پایه هنوز مقداری از مواد غذایی ریشه ها را تأمین میکنند و احتمالاً همین مسئله باعث رشد بهتر پیوندک نیز میشود.
شروع به رشد پیوندک بعد از تحریک
به هر حال عیب بزرگ روش خم کردن وقت گیر بودن آن است، لذا درصورتی که باغدار دارای وقت کافی است و یا کارگر ارزان قیمت در اختیار دارد. توصیه میشود بجای سرزنی اولیه از روش خم کردن شاخه برای تحریک رشد جوانه استفاده شود. ولی حتماً توجه شود که محل خمش ۱۰ سانتیمتر بالای محل پیوند باشد تا به جوانه آسیبی نرسد.
۵- تحریک رشد پیوندک
گاهی با انجام روشهای فوق باز هم جوانه پیوندک شروع به رشد نمیکند. در این حالت باید دو اقدام تکمیلی زیر را انجام داد:
الف. حلقه زنی و حلقه برداری
در روش حلقه زنی به کمک چاقو در پوست پایه در بالای محل پیوند شکاف سراسری به شکل یک دایره ایجاد میشود. در روش حلقه برداری نواری از پوست دور تا دور ساقه بالای محل پیوند و به عرض ۵-۱ میلیمتر حذف میشود.
عملیات زخم کردن پوست، باعث قطع ارتباط قسمتهای بالای زخم با بقیه گیاه میشود و در این حالت نسبت کربن به نیتروژن (CN) در محل پیوند کاهش می یابد و کم شدن این نسبت باعث تحریک رشد رویشی جوانه خواهد شد.
ب. تغذیه نیتروژنه
راه دیگر برای کاهش نسبت C/N، افزایش کوددهی نیتروژنه است. با کودهایی مثل اوره میتوان میزان نیتروژن را بالا برد و نسبت C/N را کاهش داد. نیتروژن باعث تحریک رشد رویشی در گیاهان میشود و چون قسمت هوایی پایه به دلیل سربرداری یا خم شدن توانایی استفاده از این نیتروژن را ندارد. لذا بیشترین تأثیر این کوددهی روی جوانه پیوندک خواهد بود.
منبع: کتاب اصول کاربردی پرورش مرکبات، کامران قاسمی، جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۹۲
دیدگاهتان را بنویسید