خنک کردن گلخانه
خنک کردن گلخانه بسیار سخت‌تر و پر‌هزینه‌تر از گرم کردن آن می‌باشد. در تابستان دمای داخل گلخانه اغلب ۱۱ درجه‌سانتی‌گراد بیشتر از دمای محیط بیرون است. اثرات زیان بار دمای بالا عبارتند از: عدم استحکام ساقه، کاهش اندازه گل، تاخیر در گلدهی و مرگ جوانه. خنک کردن به منظور جلوگیری از نفوذ تابش‌های زیاد آفتاب در تابستان صورت می‌گیرد.
روش های مختلف خنک کردن عبارتند از:
۱- سایه دادن
لازم است به طریقی پوشش گلخانه پوشانده شود تا مانع تابش مستقیم اشعه آفتاب به گلخانه گردد. این کار هر چند روشنایی گلخانه را کاهش می‌دهد، اما تا حدودی مانع کاهش دمای داخل گلخانه می‌شود. اگر پارچه روی سطح خارجی گلخانه قرار گیرد، اثر سایه در کاهش دمای گلخانه بیشتر از قرار دادن پارچه در داخل گلخانه است.
۲- روش تبخیری پوشال و پنکه (Pad Evaporating Cooling System) & (Washed Air or Fan)
با روش پوشال و پنکه در روزهای گرم تابستان می توان تا ۳۰-۲۰ درجه سانتی گراد دمای گلخانه را کاهش داد. این روش در مناطقی با رطوبت نسبی پایین بهترین روش است. در این روش در یک طرف گلخانه پوشال و در طرف مقابل پوشال، پنکه (ها) قرار داده می‌شود و هوای بیرون در اثر عبور از لایه‌های فیبری مرطوب خنک شده، گرمای داخل گلخانه را گرفته و از طریق پنکه خارج می‌شود و به این وسیله جایگزین هوای گرم گلخانه می‌گردد.
۳- روش خنک کننده تبخیری کولر
در حقیقت کولر یک روش پوشال پنکه در مقیاس بسیار کوچک است. در کولر، سه طرف با پوشال پوشیده شده است. پمپ آب را از مخزن به لوله دارای نازل منتقل کرده و آب روی پوشال ریخته می‌شود. در سمت مقابل پوشال پنکه قرار دارد که باعث مکش هوا از بیرون به داخل پوشال می‌شود. در گلخانه‌های کوچک می‌توان از کولر جهت خنک کردن گلخانه استفاده کرد. اندازه کولر تبخیری باید ۱/۵-۱ برابر حجم گلخانه باشد.
۴- روش خنک کننده تبخیری مه (Fog Evaporating Cooling or High-System)
اساس این روش همانند روش خنک کننده پوشال و پنکه است و تبخیر آب گرمای هوا را می‌گیرد. این روش فقط در گلخانه‌هایی که با دستگاه‌های تهویه خنک می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-
اجزای این روش عبارتند از :
۱- دستگاه پمپ فشار ایجاد مه
دستگاه پمپ فشار، با فشار ۴۰-۳۳/۳ کیلوگرم بر سانتی مترمربع ایجاد مه می‌کند که قطرات آب با اندازه میانگین کمتر از ۱۰ میکرون می باشد. این قطرات در حین تبخیر شدن به حالت معلق در هوا باقی می‌مانند. مه در سراسر گلخانه پخش و باعث خنکی هوا می‌شود ولی گیاهان خشک باقی می‌مانند. تبخیر آب باعث جذب گرمای داخل گلخانه می‌شود. این سیستم ۹۹/۵ درصد آب را به صورت قطرات ۴۰ میکرون یا کوچک‌تر از ۱۰ میکرون تبدیل می‌کند.
۲- آب عاری از گل و لای جهت فعال کردن پمپ:
کیفیت آب مورد استفاده در این روش دارای اهمیت فوق العاده‌ای است. ذرات شن و رس می‌توانند نازل‌های مه‌پاش را مسدود کنند. به همین دلیل لازم است فیلتری با قدرت جداکنندگی ذرات تا حد ۵ میکرون مورد استفاده قرار گیرد. بیکربنات کلسیم یا منیزیم باعث بستن نازل ها می‌شود و باید دستگاه سختی‌گیر آب نصب شود، در غیر اینصورت لایه‌ای از املاح روی برگ گیاهان تشکیل می‌شود. زمان سنج ۲۴ ساعته برای تعیین زمان عمل کردن دستگاه مورد نیاز است. زمان سنج ۳۰ ثانیه روشن و ۳۰ ثانیه خاموش می‌شود.
۳- سیستم کنترل جهت فعال کردن پمپ (تنظیم زمان روشن و خاموش کردن سیستم)
۴- نازل که آب را با فشاری به میزان ۲۵/۲ لیتر در دقیقه وارد محیط گلخانه می‌کند:
دستگاه دارای پمپی است که فشار ۴۰-۳۳/۳ کیلوگرم بر سانتی متر مربع را به آب وارد می‌کند. آب با فشار ۴۰-۳۳/۳ کیلوگرم بر سانتی مترمربع از نازل‌هایی که در ارتفاع ۳ متری بالای گیاهان قرار گرفته، خارج می‌شود. اگر عرض گلخانه تا ۱/۶ متر باشد یک لوله، اگر۶/۱۳-۶/۷ متر باشد دو لوله و بالاخره در صورتی که عرض گلخانه ۱۸-۶/۱۳ متر باشد، سه لوله و برای عرض بیشتر از ۱۸ متر ۴ لوله لازم است.
نازل های مه پاش در سراسر گلخانه بر روی گیاهان استقرار می‌یابند. فاصله نازل ها باید ۵/۱ متر باشد. مه به طور متناوب خارج می‌شود و هوای وارد شده از طریق هواکش را خنک می‌کند. هم‌چنان که هوای مرطوب خنک شده و شروع به گرم شدن می‌کند و از هواکش‌ها خارج می‌شود، هوای بیشتری از خارج به داخل کشانده شده و توسط مه خنک می‌شود.
۵- پنکه‌های هواکش (خارج کننده هوا) :
که در دیوار مقابل قرار دارند با ایجاد مکش، هوای خارج را از میان دریچه‌های تهویه باز وارد و سپس از میان مه به داخل می‌کشند. در این روش فقط حدود نصف ظرفیت پنکه هواکش روش پوشال و پنکه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایای روش خنک کننده تبخیری مه:
- کاهش مصرف انرژی الکتریکی نسبت به روش پوشال و پنکه.
- کنترل بهتر گرما در داخل گلخانه.
- دماهای متوسط خنک‌تر در عرض گلخانه.
- جایگزین مناسب برای روش میست.
- گیاهان رشد کرده در روش مه با فشار بالا، حساس به رطوبت پایین و تنش رطوبتی هستند و حتی اگر چند ساعت آب قطع شود (در روزهای گرم) گیاهان به راحتی صدمه می‌بینند.
منابع:
۱- کتاب مدیریت گلخانه (جلد اول)، انتشارت سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران.
۲- کتاب مدیریت گلخانه، تکنولوژی تولید محصولات گلخانه ای، انتشارات سلسبیل.
دیدگاهتان را بنویسید