کشت بافت جوانه

بسته به وضعیت فیزیولوژیکی گیاه، جوانه ها دارای مریستم های فعال و یا غیرفعال می باشند. اغلب گیاهان آوندی از الگوی رشدی نامحدود برخوردارند. در این الگوی رشد، در زوایای دمبرگ ها مریستم های جانبی مشاهده می شوند که هر یک از آنها قادر است ساقه ای کاملا مشابه با ساقه اصلی تولید نماید. بسته به میزان ساقه دهی که در یک گونه خاص بطور ذاتی بروز مینماید، فقط تعداد محدودی از جوانه های جانبی اجازه رشد و نمو می یابند و اکثر آنها در اثر غالبیت انتهایی غیرفعال باقی می مانند.

انواع تکنیک های کشت جوانه:

۱-کشت تک گره

در این روش، یک جوانه به همراه قطعه ای از ساقه جدا می شود و هدف بدست آوردن یک ساقه از رشد این جوانه است. این روش، طبیعی ترین شیوه تکثیر رویشی گیاهان در این ویترو می باشد که در محیط این ویوو نیز مورد استفاده قرار می گیرد. جوانه ای که در زاویه دمبرگ مشاهده می شود، شباهت فراوانی به جوانه انتهایی دارد. جوانه جانبی برای رشد در این ویترو جداسازی و به محیط کشت انتقال می یابد.

جوانه های تشکیل شده در زاویه دمبرگ برگ های جوان را می توان جداسازی و برای تولید گیاهچه کشت نمود. وقتی که ساقه به تعداد کافی تولید شد، بایستی آنها را ریشه دار و به محیط خاک انتقال داد. در این تکنیک که جوانه یا نوک ساقه جدا میشود، نیازی به افزودن هورمون سیتوکینین نیست.

کاربرد کشت تک گره

اولین تحقیق در زمینه جداسازی جوانه و سپس ریشه دار کردن ساقه های تولید شده، در گیاه مارچوبه صورت گرفت. تکنیک کشت تک گره، در بسیاری از گیاهان نظیر سیب زمینی، انگور، نخود، گل رز، گوجه فرنگی، خیار، و بادمجان موفقیت قابل ملاحظه ای داشته است. این تکنیک همچنین در دو گونه Eucalyptus grandis و Araucaria cunninghammii مورد استفاده قرار گرفته است.

• در موقع استفاده از این تکنیک به موارد زیر بایستی توجه شود:

۱- وقتیکه با گیاهان انبوه و متراکم (Rosette) نظیر ژربرا (Gerbera) سرو کار داریم و با زمانیکه احتمال وقوع آلودگی خیلی زیاد است، استفاده از این روش امکان پذیر نیست.

۲- بهترین راه برای کاهش احتمال آلودگی، جدا کردن جوانه های بسته است.

۳- میزان تکثیر به تعداد جوانه های موجود بستگی دارد. هر چقدر تولید برگ در واحد زمان بیشتر باشد، دسترسی به جوانه های بیشتری امکان پذیر است و روند تکثیر نیز سریعتر می باشد

۴- یکی از عوامل بروز مشکل بویژه در گیاهان چوبی مناطق معتدل، پدیده خواب است.

۵- بافت مورد استفاده، موقعیت، سن، فصل سال در زمان جدا کردن بافت، عوامل فیزیکی، و همچنین ترکیبات محیط غذایی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند.

۲-روش ساقه جانبی

در این تکنیک، قطعه ای از انتهای یک ساقه جدا می شود و جوانه های جالبی که در محور اصلی برگها بر روی نوک ساقه جدا شده قرار دارند، تحت تأثیر غلظت نسبتا زیاد هورمون سیتوکینین رشد می نمایند. غلظت زیاد سیتوکینین غالبیت انتهایی را متوقف نموده و به جوانه های جانبی فرصت رشد و نمو می دهد.

جشنواره پاییزه

جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع

همین الآن خرید کنید

پس از تولید تعدادی ساقه جانبی از هر ساقه، می توان آنها را به محیط کشت جدیدی که محتوی سیتوکینین باشد، انتقال داد. در عمل، روش کشت تک گره غالبا همراه با روش جوانه جانبی استفاده می شود. روش ساقه جانبی اولین بار برای گیاه میخک استفاده شد. معذالک در سال های اخیر از این روش در گیاه میخک به ندرت استفاده می شود. در حالیکه در توت فرنگی و ژربرا به طور وسیعی استفاده می شود.

چند نکته بسیار مهم که در مورد تولید ساقه جانبی بایستی مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:

۱- مقدار سیتوکینین مورد نیاز بسیار متغیر است و بایستی با توجه به گونه گیاه و واریته خاص مورد استفاده، تنظیم شود. اغلب گیاهان به BA در حد بسیار خوب و به کینتین و ۲ip به نسبت کمتر عکس العمل نشان می دهند

۲- غلظت سیتوکینین به مرحله رشدی بافت ریزنمونه نیز بستگی دارد. بافت های جوان نسبت به بافت های مسن سیتوکینین کمتری نیاز دارند.

٣- نسبت سیتوکینین به اکسین معمولا ۱۰ به ۱ می باشد.

۴- گاهی اوقات توصیه می شود قبل از آن که غلظت سیتوکینین به حدی افزایش یابد که موجب القای ساقه جانبی گردد، به نوک ساقه جادا شاده از گیاه فرصت رشد و نمو داده شود.

۵- اگر روند گسترش ساقه های جانبی رضایتبخش نیاشد، مریستم انتهایی را حذف و یا از بین می برند

۶- گاهی اوقات استفاده از محیط کشت مایع تشکیل ساقه های جانبی را تسریع می نماید.

۷- در مورد بسیاری از گیاهان مشاهده شده است که تیدیازورون (Thiclicuzuron) و چند ترکیب دیگر از گروه پیریدیل فنیل اوره، به عنوان جایگزین سیتوکینین های مرسوم، در تحریک انشعابات جانبی موثرتر هستند.

رسول رحیم پور