عدم تمایز بین ترشحات در نتیجه فشار ریشه و ترشحاتی که عامل آنها فشار موضعی ساقه، زخم ها و علل بخصوص دیگر است مساله را بسیار بغرنج نموده است. ترشحات درخت غان و انگور در نتیجه فشار ریشه و ترشحات درختان افرا و خرما به علت فشار ساقه است.
فشار ساقه ای
-
جریان شیره در درخت افرا
جریان شیره در افرا بهترین نمونه ترشحات ساقه در آمریکای شمالی جریان شیره در درختان افراست. عده بسیار زیادی در مورد شیره افرا مطالب نوشته اند. جریان شیره از اواخر پائیز تا اوایل بهار، در هر زمانی که شب های یخبندان روزهای گرمی را که درجه حرارت بالاتر از نقطه یخ زدن باشد به دنبال داشته باشد، وجود دارد. اما بهترین شیره را می توان در بهار استخراج کرد.
بیش از ۶۰ درصد شیره قبل از ظهر بدست می آید و جریان شیره در بعد از ظهر متوقف می گردد. مقدار شیره تولیدی بین ۳۵ تا ۷۰ لیتر از هر درخت در فصل متفاوت است. ولی گاهی اوقات مقادیری در برابر ارقام فوق نیز به دست می آید. مقدار قند شیره که تماما ساکارز است، بین ۱ تا ۷ درصد متغیر و معمولا ۲ تا ۳ درصد است. مواد معطر مخصوصی که در ساختن شربت افرا بکار می رود از حرارت دادن شیره افرا که موجب تغییر برخی ترکیبات وزنی آن می شود، بدست می آید.
جریان شیره افرا به دلیل فشار ساقه است نه فشار ریشه:
جریان شیره از شاخه های مجزا شده نیز بدست می آید، توانسته اند با قرار دادن تنه مجزا شده درخت در زیر شیر آب و اعمال دمای متناوب جریان شیره را برقرار نمایند. اندازه گیری توام فشار ریشه و ساقه نشان داده است که در طی زمان جریان شیره مقدار فشار ریشه ای به اندازه ای کم است که قابل اندازه گیری نیست. برعکس، در طی زمان جریان شیره، در درختان غان و انگور همواره فشار ریشه مشاهده شده و این می رساند که عامل مستقیم آن فشار ریشه است.
-
جریان شیره در سایر گونه ها
قسمت اعظم شیره ای که در نواحی گرمسیر در سایر گونه ها بدست می آید، از درختان نخل بوده که معمولا از طریق قطع گل آذین آنها استخراج می گردد. در مکزیک گل آذین های جوان گیاهان آگاو را قطع نموده و در ساقه آنها حفره ای برای جمع شدن شیره ایجاد می نمایند.
گرچه این جریان شیره در نتیجه فشار ریشه است، اما آگاو آمریکایی در خاک هایی گل می دهد که میزان رطوبت آنها به قدری کم است که قابل جذب گیاه نمی باشد و غنچه ها آب مورد نیاز خود را از سایر قسمت های گیاه دریافت می دارند. ظاهرا حرکت آب به طرف نوک ساقه ها از برگ ها منشاء می گیرد.
گزارش شده است که تا چند روز پس از ایجاد حفره در ساقه کاکتوس فشارهایی تا چندین بار تولید می شود ولی این فشارها بزودی از بین می روند. منشاء این فشارها موضعی است و فشار ریشه دلیل وجود آنها نیست.
فشار گاز در گیاهان:
گاهگاهی مشاهده می شود که جریان مایعی از داخل شکاف ها و زخم های گیاه انجام می پذیرد که به آن جریان لعابی گویند. این جریان در نتیجه آبکی شدن مغز ساقه درخت در اثر فعالیت باکتری ها می باشد. مشاهده شده است که در درخت هایی که این حالت اتفاق می افتد، فشار گاز و مایع به ۰/۳ بار می رسد. این گاز محتوی بیش از ۴۶ درصد متان است.
شواهدی گزارش شده است که فشار گاز محبوس شده در درختان بلوط به قدری زیاد است که اگر در آن با مته سوراخی ایجاد گردد تولید صدا می نماید. مایعات و گازهای قابل احتراق از سوراخ ها به بیرون رانده می شوند. ظاهرا علت ایجاد فشار گازها مربوط به فعالیت موجودات ذره بینی و پوسیدگی مغز درخت است.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید