اثر دمای خاک بر جذب آب گیاه
اثر دمای خاک بر جذب آب گیاه: از مدت ها قبل به این موضوع پی برده شده بود که دمای پایین خاک جذب آب را در گیاهان تقلیل می دهد. دمای خاک نه تنها بطور مستقیم بر جذب آب موثر است، بلکه بطور غیر مستقیم نیز از طریق تاثیر بر رشد ریشه و فعالیت متابولیکی آنها موثر می باشد.
اثر دمای زیاد خاک بر جذب آب گیاه
دمای زیاد نیز جذب آب را تحت تاثیر قرار می دهد. گاهی اوقات دمای خاک های زراعی بحدی بالاست که می تواند یکی از عوامل محدود کننده بشمار آید. گیاهان مناطق معتدل نیز هر سال مواجه با خطرات ناشی از سرما می باشند. مرگ زمستانه اکثر گیاهان، ناشی از این است که در زمان تعرق، خاک یخ زده و جذب آب بقدری کند می شود که نمی تواند جایگزین آب تعرق یافته گردد.
اثر دمای کم خاک بر جذب آب گیاه
سردی خاک یکی از عوامل مهم اکولوژیکی است. کاهش قابلیت دسترسی به آب در خاک های سرد و یخ زده قطبی از عوامل محدود کننده رشد در این مناطق است. تفاوت دمای محلی بر رشد و توزیع گیاهان موثر است و بهمین دلیل در یک منطقه ممکن است تراکم و نوع پوشش گیاهی متفاوت باشد. البته گیاهان مختلف در مقابل دمای کم مقاومت های متفاوت دارند. بطور کلی گیاهانی که در مناطق گرم می رویند بیشتر تحت تاثیر کاهش دمای خاک قرار میگیرند.
چرا با کاهش درجه حرارت، جذب آب گیاه نیز کاهش می یابد؟
۱- کاهش رشد ریشه
این موضوع در خاک های خشک، که حرکت آب به طرف ریشم عامل محدود کننده است، بسیار مهم می باشد.
۲- افزایش لزوجت آب
لزوجت آب در صفر درجه حرارت سانتی گراد دو برابر لزوجت آن در ۲۵ درجه سانتی گراد است.
۳- افزایش مقاومت ریشه ها در مقابل حرکت آب
این حالت به علت کاهش نفوذپذیری غشاءهای سلولی و اثرات افزایش لزوجت است.
۴- کاهش فعالیت های متابولیکی (سوخت و ساز سلول های ریشه)
این شرایط بر جذب افعال آب موثر بوده و منجر به کاهش تجمع نمک می گردد. اثر آن بر جذب غیر فعال فقط به اندازه ای است که بر نفوذپذیری غشاءهای سلولی ریشه مؤثر است.
کاهش جذب آب و پژمردگی گیاهان در خاک های سرد را نمی توان به تقلیل یا توقف جذب فعال نسبت داد. زیرا سهم این فرآیند در تامین آب مورد نیاز شاخه ها درصد کوچکی از مقدار کل آب تامین شده را تشکیل می دهد. ولی جذب غیرفعال در دماهای کم به شدت کاهش می یابد. واضح است که علت اساسی کاهش جذب آب در دمای کم اثر فیزیکی آن بر مقاومت ریشه از طریق افزایش لزوجت آب و کاهش نفوذپذیری غشاء های سلولی ریشه است.
عوامل دیگر از قبیل کاهش توسعه ریشه ها، هدایت هیدرولیکی، و متابولیسم ریشه مطمئنا در درجه دوم اهمیت قرار دارند. اطلاعات موجود در مورد اثرات دمای زیاد به مراتب کمتر از درجات حرارت پائین است. ثابت شده است که اگر درجه حرارت گیاه از ۳۰ درجه بیشتر باشد، میزان جذب کاهش می یابد. این مسئله بخصوص در درختان مرکبات بسیار دیده شده است. البته افزایش درجه حرارت به نحوی که مانع جذب آب گردد، فقط در خاک های سطحی با سکوهای گلخانه و گلدان هایی که بطور کامل در معرض تابش آفتاب قرار گرفته باشند، صورت می پذیرد.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید