اثر تهویه خاک بر جذب آب گیاه
اثر تهویه خاک بر جذب آب گیاه: از اوایل قرن نوزدهم شناخته شده بود که کمبود تهویه خاک میزان جذب آب را کاهش می دهد. عوامل موثر بر شدت صدمات حاصله از کمبود تهویه خاک بر گیاه زیاد است. که از آن میان به:
- انوع گونه گیاهی
- شرایط رشد
- دمای هوا
- مدت غرقاب خاک
- تیپ خاک و
- موجودات ذره بینی خاک اشاره کرد.
عللی که تفاوت گونه ها را از نظر استقامتشان در مقابل استغراق و تهویه ناکافی موجب می شوند به خوبی شناخته نشده اند. این علل یا مربوط به اختلافات ساختمانی بوده که نتیجه آن تامین بهتر اکسیژن برای ریشه برخی از گونه ها است. همچنین ممکن است به علت تفاوت های فیزیولوژیکی یا ترکیبی از این دو باشد. که در آن مواد حاصله از تنفس غیرهوازی سلول ها مقاومت بعضی گونه ها را افزایش داده. و یا ریشه هایی که در محیط هایی با تهویه کم به وجود می آیند، معمولا دارای قطری بزرگتر و تعداد و اندازه منافذ هوا در آنها بیشتر است. همچنین بزرگتر از ریشه هایی است که در محیط هایی با تهویه خوب تولید شده اند.
عوامل موثر در استقامت گیاهان در مقابل غرقاب خاک
۱- اندام های تهویه
شواهد زیادی موجود است که اکسیژن از داخل منافذ هوا از شاخه ها به طرف ریشه بخشیده می شود. در مورد درخت حرا که در مناطق تحت پوشش جزر و مد دریاها رشد می کند، در مدت زمان جزر، هوا از داخل عدسک های ریشه (پنوماتوفورها) به داخل گیاه مکیده شده و در هنگام مد به بیرون رانده می شود. به این ترتیب ریشه های غرقاب شده آن تهیه می گردند. عده زیادی عقیده دارند که زانوهای ریشه درختان سرو نیز نقش اندام های تهویه را در ریشه های مستغرق به عهده دارند.
۳- استقامت سلول های ریشه
یکی دیگر از دلایل اختلاف مقاومت گیاهان در مقابل استغراق این است که استقامت سلول های ریشه برخی از گونه ها نسبت به تنفس غیر هوازی زیاد است. در شرایط غیر هوازی، تجمع اتانول در ریشه های بعضی گونه ها موجب می شود که این گیاهان نتوانند در خاک های مرطوب رشد نمایند.
ریشه های بعضی انواع گیاهان آبی و همچنین برنج قادرند به طور غیر هوازی تنفس نمایند. ولی ریشه های ذرت در شرایط غیر هوازی به شدت صدمه می بینند. ریشه هایی که چندین متر به داخل خاک های سنگین نفوذ می کنند به غلظت کمتری از اکسیژن نیاز دارند تا ریشه هایی که در سطح خاک می رویند.
۴- ریشه های غیر ارثی
عامل دیگری که در استقامت گیاهان نسبت به غرقاب خاک مؤثر است، پیدایش ریشه های غیر ارثی در نزدیکی سطح آب است. تحقیقات نشان داده است که گیاهانی که قادر به تولید سریع ریشه های غیر ارثی می باشند، کمتر از گیاهانی صدمه می بینند که تولید این نوع ریشه ها در آنها کم یا هیچ است.
وجود ریشه های نابجا در گوجه فرنگی و آفتابگردان به طور کامل گیاه را از صدمات وارده از غرقاب محافظت نمی کند. ولی وجود آنها موجب می شود که رشد گیاه از سر گرفته شود. اگر این ریشه ها قطع گردند، گیاه قادر نخواهد بود حیات خود را مجددا کسب نماید.
عوامل موثر بر شدت صدمات وارده به گیاه در اثر غرقاب خاک
۱- فاز رشدی گیاه
اغلب مشاهده می شود که غرقاب در درختان خواب رفته کمتر از درختان در حال رشد است. این حالت احتمالا مربوط به نیاز بیشتر ریشه ها به اکسیژن و استفاده بیشتر آب توسط شاخه های در حال رشد است.
۲- دمای زیاد
دمای زیاد مصرف اکسیژن ریشه ها را بالا می برد. صدمات وارده در اثر غرقاب خاک در هوای گرم به مراتب بیشتر از هوای سرد است. غرقاب در روزهای آفتابی زیان آورتر از روزهای ابری است. زیرا میزان تعرق زیاد در روزهای آفتابی زمانیکه جذب آب کاهش پیدا می کند، تولید کمبود شدید آب می نماید. مثال دیگر شل شدن با پژمردگی ناگهانی بوته ها است. که برخی اوقات بلافاصله پس از آفتاب بعد از باران صورت می گیرد.
۳- نوع خاک
در برخی آزمایشات صدمات وارده در اثر غرقاب، در بوته هایی که گلدان های آنها محتوی خاک لومی بوده، کمتر از گلدان های محتوی ماسه بوده است. عوض کردن خاک اطراف ریشه ها نیز صدمات حاصله از غرقاب را کاهش می دهد. احتمالا تعداد و نوع موجودات ذره بین خاک بر شدت صدمات وارده موثرند.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید