تاریخ :۱۰ فروردین ۱۴۰۳

سیاهک هندی گندم (Karnal Bunt /Partial Bunt)

  • سیاهک هندی اولین بار در ۱۹۳۵ در منطقه کارنال هندوستان دیده شد و هم اکنون در پاکستان مکزیک، افغانستان، عراق و آمریکا نیز وجود دارد. سیاهک هندی در ایران اولین بار در سال ۱۳۷۵از جیرفت (استان کرمان گزارش شد و سطحی معادل۱۰۰ هزار هکتار از مزارع گندم را الوده کرد و تا پیش از آن بیماری قرنطینه ای محسوب می شد

    هم اکنون این بیماری از سایر نقاط ایران مانند فارس و هرمزگان نیز گزارش شده است. میزان آلودگی بر اساس نمونه برداری از محموله های آلوده و مزارع گندم بین ۲-۲۸  درصد متغیر بوده است. در استان فارس حدود ۲۰۰۰۰ تن گندم در اثر ابتلا به این بیماری خارج از حد استاندارد شناخته شد. آلودگی زیاد باعث تغییر آرد حاصله از نظر رنگ، بو و طعم شده و نان حاصله نامرغوب می شود .

    سیاهک هندی از بیماری های قارچی گندم نان، دوروم، تریتیکاله (هیبرید گندم و چاودار) است. در این بیماری معمولا قسمتی از دانه های گندم آلوده می شود. سیاهک هندی عموما باعث کاهش میزان محصول گندم، بازار پسندی و کیفیت نانوایی می شود.  با افزایش میزان آلودگی، مقادیر پروتئین، فسفر و فنل افزایش پیدا می کند و تغییرات اندکی در مقدار رسوبات هیدروکربن نیز به وجود می آید.

    علایم و نشانه های بیماری

    خوشه های در حال رشد به طور تصادفی مورد حمله قرار می گیرند.  به طور ناقص تبدیل به هاگینه یا سورهای سیاهک می شوند. به صورت طبیعی فقط برخی بذور در هر خوشه گندم، آلوده به این بیماری می شوند. خوشه های آلوده به وضوح قابل تشخیص نیستند تا زمانی که فقط برخی از گلومها به وسیله تلیوسپورهای سیاهک از بین بروند.

    خوشه های آلوده حالت شکننده دارند و دانه ها بوی ماهی فاسد شده داشته و نسبتا تیره به نظر مرد می رسند. دانه ها سالم به نظر رسیده و یا کاملا از بین می روند. در بیشتر اوقات بیشتر دانه ها شکسته شده و در قسمت انتهای جنین از بین                  می روند(شکل ۱-۱).

    عامل بیماری

    عامل سیاهک هندی(NeovOssia indica ( = Tilletia indica می باشد که دارای تلیوسپورهای بزرگ، کروی، قهوه ای تیره و به اندازه ۴۹ -۲۲ میکرومتر می باشد. سطح تلیوسپورها مشبک بوده و دارای یک زائده کوتاه تا بلند در زمان نارسی می باشند  (شکل ۱-۱). مورفولوژی تلیوسپورهای Neovossia indica با استفاده ازمیکروسکوپ نوری و الکترونی تغییرات زیادی را نشان داده است  (شکل ۱-۲) و این تغییرات بیانگر متغیر بودن خصوصیت مورفولوژیکی تلیوسپور و عدم اتکا زیاد به این خصوصیات جهت شناسایی می باشد.پیشنهاد می شود به منظور بررسی تغییرات در جمعیت های عامل سیاهک هندی گندم از نشانگرهای مولکولی استفاده شود.

    شکل ۱-۱ A و B – خوشه و دانه های گندم آلوده به سیاهک هندی، C- تلیوسپور Neowossia indica

    شکل ۱-۲ تصویر میکروسکوپ الکترونی نگاره تلیوسپورهای Neovossia indica

    جشنواره پاییزه
    جشنواره فروش بذر های خاص و کمیاب با بیش از ۱۲۰۰ رقم تنوع
    همین الآن خرید کنید
    چرخه بیماری

    در اثر جوانه زنی تلیوسپورها، پرومیسلیوم ضخیمی تولیدمی شود.  در انتهای پیش میسلیوم (پرومیسلیوم) تعداد بسیاری زیادی اسپوریدیوم های اولیه (بیش از۱۰۰ اسپوریدیوم) بدون تشکیل اندام H شکل، تولید می شود. در اثر جوانه زنی این اسپوریدیوم های اولیه که مستقیما جوانه می زنند، ریسه آلوده کننده تولید می شود. تلیوسپورهای سیاهک هندی در خاک و در روی بذر دوام دارند. تلیوسپورهای بذر زاد منبع اصلی آلودگی اولیه هستند.

    در اثر رطوبت و دمای مناسب تلیوسپورها جوانه زده و پیش میسلیوم ها در سطح خاک تشکیل شده و اسپوریدیوم ها تولید      می شوند .  به وسیله باد منتشر شده و گلچه ها را مستقیما از طریق جنین آلوده می کنند. میسلیوم جفت هسته ای با              دی کاریوتیک از طریق گل وارد شده و تا دیواره تخمدان می رسد . در داخل تخمدان تمام یا قسمتی از مواد غذایی و نشاسته موجود در آندوسپرم را تغذیه می کند و بالاخره تمام یا قسمتی از دانه از توده سیاهرنگ تلیوسپورهای قارچ انباشته می شود. برخی بذور الوده قوه نامیه خود را حفظ می کنند.

    رخنه ریسه های قارچ عامل سیاهک هندی در پایه تخمدان پس از رشد اولیه به صورت بین سلولی از میان گلوم، لما و محور سنبله صورت می گیرد. سپس ریسه ها از طریق بند ناف وارد تخمدان می شوند. قارچ پس از ورود به دیواره تخمدان، بین دو لایه داخلی و خارجی دیواره تخمدان قرار گرفته و تکثیر می شود.  به عبارت بهتر پس از استقرار، رشد و تلیوسپورزایی فقط بین دو لایه تخمدان صورت می گیرد. تلیوسپورها ۱۰روز پس از آلودگی به صورت اجسام کروی با دیواره صاف تولید می شوند و تلیوسپورهای کامل با دیواره توسعه یافته ۲۵ روز پس از مایه زنی مشاهده می شوند (شکل ۱-۳).

    شکل ۱-۳ چرخه بیماری سیاهک هندی Neovossia indica

    منبع : کتاب بیماری های گیاهان زراعی ایران

    نویسنده: دکتربهرام شریف نبی

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۵ از ۵

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *