مصرف ماهی و پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی
بیماری عروق کرونر چیست؟ cardiovascular disease (CVD)
در این مقاله به تحقیقات انجام شده در رابطه با مصرف ماهی و پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی می پردازیم. همچنین رژیم غذایی توصیه شده برای مصرف ماهی جهت پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی آورده ایم. با ما همراه باشید.
قلب انسان، عضله‌ای است که در تمام دوران زندگی، هرگز فعالیتش متوقف نمی‌شود. و برای این تلاش بدون وقفه، نیاز به اکسیژن دارد. اکسیژن از طریق جریان خون سرخرگی حمل می‌شود و سرخرگ‌هایی که اکسیژن را برای عضله‌ی قلب تامین می‌کنند، عروق کرونر نام دارند. در بیماری انسداد عروق کرونر، سرخرگ‌های های مذکور با تجمع رسوبات چربی مسدود شده و عضله‌ی قلب از وجود اکسیژن محروم می‌ماند. که شروع این روند از آغاز کودکی است. به تدریج با افزایش سن، رسوبات چربی جدار رگ‌ها خونی بیشتر شده تا جایی که ممکن است در داخل رگ‌های خونی بر آمده شوند و رگ‌ها را مسدود کنند. که این روند در نهایت به کم خونی عضله‌ی قلب منجر می‌شود.
در همین حال هرچه انسداد رگ بیشتر باشد، عضله‌ی قلب، کم خون‌تر خواهد شد. در نتیجه مقدار اکسیژنی که دریافت می‌کند، بسیار کاهش خواهد یافت. با انجام فعالیت بدنی، نیاز اندام‌ها و عضوهایی که مشغول فعالیت هستند به اکسیژن افزایش می‌یابد. در این حال قلب بایستی عمل خود را طوری تنظیم کند که بتواند اکسیژن مورد نیاز عضوهای فعال را فراهم سازد.
اثرات کاهش جریان خون بر قلب
اما اگر عروق کرونر مسدود شده باشند، به دلیل کاهش جریان خون به عضله، مقدار اکسیژنی که قلب دریافت می‌کند، کم خواهد شد. لذا قادر به افزایش فعالیت خود در جهت رفع نیاز عضوها و اندام‌های محیطی نخواهد بود. در عین حال، کاهش جریان خون به عضله قلب ممکن است باعث احساس ناراحتی در قفسه سینه از جمله:
- احساس درد،
- خواب رفتگی،
- فشار شدید روی قفسه سینه با تنگی نفس
- و درد در دست‌ها به هنگام فعالیت
مبتلا شود. و اگر انسداد عروق کرونر قابل توجه باشد، احتمال دارد حمله‌ی قلبی رخ دهد و قسمتی از عضله‌ی قلب نیز از بین برود. لازم است ذکر کنیم که رسوب چربی در سرخرگ‌ها احساس نمی‌شود. و انسداد پیشرفته‌ی رگ ها، به بیماری منجر می‌شود. حتی گاهی اوقات در مراحل پیشرفته نیز علامتی ندارد و ناگهان فرد دچار یک حمله‌ی شدید قلبی می‌شود.
نقش ماهی در سلامت قلب
همان طور که اشاره شد، یکی از عوامل خطر زمینه ساز بیماری عروق کرونر، تغذیه نامناسب است. که به تدریج باعث افزایش کلسترول، تری گلیسیرید، LDL کلسترول، چاقی، اضافه وزن و فشار خون می‌شود. پس یکی از روش‌های مقابله با این عوامل خطر، تغییر و اصلاح الگوهای غذایی و ترویج آن در جامعه است.
ماهی یکی از انواع غذاهای سالمی است که مصرف آن در جامعه‌ی ما بسیار کم است و در سبد خانوار کمتر دیده می‌شود. مصرف سرانه‌ی ماهی در کشور ما ۵ کیلو گرم است. در حالیکه مصرف سرانه‌ی آن در کشور ژاپن ۵۰ کیلوگرم است. که با رواج فرهنگ مصرف این ماده‌ی غذایی غنی و با ارزش، می‌توان به سلامت افراد جامعه کمک کرد. ماهی با داشتن چربی غیر اشباع «امگا-۳» پروتئین و اسید آمینه‌ی تورین نقش مهمی در حفظ و ارتقای سلامتی افراد جامعه دارد. بیشترین تاثیر ماهی بر سیستم قلب و عروق از طریق چربی غیر اشباع آن یعنی امگا-۳ و اسید آمینه‌ی تورین است. از انواع ماهی‌هایی که به مقدار زیاد، چربی» امگا-۳ “دارند، ماهی تون، ساردین و سالمون را می‌توان نام برد. البته دیگر ماهی‌ها نیز حاوی این چربی غیر اشباع مفید هستند.
رژیم غذایی توصیه شده برای مصرف ماهی جهت پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی
طبق توصیه انجمن قلب آمریکا افرادی که دارای بیماری‌های قلبی هستند، بایستی هفته‌ای ۱۸۰ گرم یعنی دو بار در هفته و هر بار ۹۰ گرم ماهی مصرف کنند. که به علت داشتن اسیدهای چرب امگا-۳ باعث کاهش کلسترول خون شده و احتمال ابتلا به سکته‌های قلبی را کاهش می‌دهد.
دستورالعمل‌های غذایی حداقل ۲ وعده ماهی در هفته را برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی (CVD) توصیه می‌کنند. ماهی منبع اصلی اسیدهای چرب با زنجیره بلند ω-۳ اسید دوکوزاهگزانوئیک و ایکوزاپنتانوئیک اسید است که اثرات مفیدی بر سلامت قلب و عروق دارند. در مطالعات نشان داده شده است که مصرف ماهی و ω-۳ برخی از نشانگرهای خطر قلبی عروقی، از جمله‌تری گلیسیرید و فشار خون را بهبود می‌بخشد. به ویژه در افرادی که‌تری گلیسیرید ۵۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر دارند.
تاثیر مصرف ماهی بر افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند
استعمال سیگار و دخانیات به عملکرد لایه‌ی سلولی که سطح داخلی رگ‌های خونی را می‌پوشاند و «اندوتلیال» نامیده می‌شود، آسیب می‌رساند. و مانع از انعطاف‌پذیری آن‌ها می‌شود. در نتیجه در مواقع ضروری رگ‌ها نمی‌توانند گشاد شوند و به مرور سفت و سخت می‌شوند. اختلال عملکرد این لایه‌ی سلولی یکی از مهم‌ترین علائم پیشرفت رسوب چربی در جدار رگ هاست. آترواسکلروز یا تصلب شریان ها. افراد سیگاری با مصرف ماهی می‌توانند با این تغییرات خطرناک مقابله کنند. به شرط آن که ابتدا مصرف دخانیات را ترک کنند.
اسید آمینه تورین که به مقدار زیاد در انواع ماهی‌ها وجود دارد، می‌تواند عملکرد لایه سلولی داخل رگ‌ها را بهبود بخشد و مانع از آسیب آن‌ها شود. در نهایت احتمال بیماری عروق کرونر را کاهش می‌دهد. با توجه به فواید بی‌شمار و با ارزش ماهی و تاثیر آن بر سلامتی سیستم قلب و عروق، باید فرهنگ مصرف آن گسترش یابد. و با حذف و کاهش نارسایی‌هایی که در مسیر دسترسی خانواده‌ها به این ماده‌ی غذایی مهم وجود دارد، برای آن جای مناسبی در سبد و سفره‌ی غذایی خانوار ایرانی باز کنیم.
نقش ماهی در پیشگیری از بیماری ها
تاثیر ماهی بر فشار خون بالا
چربی غیر اشباع «امگا-۳» موجب کاهش فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون بالا می‌شود. و فشار خون ماکزیمم یا سیستولی را تا ۸ میلیمتر جیوه کاهش می‌دهد. ولی روی فشار خون طبیعی بی‌تاثیر است. در افرادی که مبتلا به فشار خون بالا هستند، مقاومت به انسولین وجود دارد. و عقیده بر این است که این ناهنجاری باعث افزایش فشار خون می‌شود. چربی غیر اشباع «امگا-۳» مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد و از این طریق فشار خون را پایین می‌آورد.
تاثیر ماهی بر چربی های خون
تری گلیسیرید که یکی از انواع چربی‌های موجود در خون است، می‌تواند زمینه ساز بیماری عروق کرونر به ویژه در خانم‌ها شود. چربی غیر اشباع «امگا-۳» سطح تری گلیسیرید خون را در افرادی که‌تری گلیسیرید خونشان بسیار بالاست، کاهش می‌دهد. می‌توان گفت اگر درمان‌های دارویی در این افراد موثر نبوده است، امگا-۳ می تواند به عنوان مکمل دارویی در کاهش‌تری گلیسیرید موثر باشد. LDL کلسترول بالا نیز که از چربی‌های بسیار بد است و رسوب آن در جدار عروق کرونر، آن‌ها را مسدود می‌سازد، می‌تواند توسط امگا-۳ کاهش یابد. امگا-۳ مقدار VLDL- کلسترول را نیز که از جمله چربی‌های نامطلوب است، کاهش می‌دهد. اما اشاره به این نکته ضروری است که امگا-۳ زمانی بر روی کاهش این چربی‌های مضر موثر است که مصرف چربی‌های اشباع روغن‌های جامد و مایع و غذاهای پر چرب در برنامه غذایی فرد محدود شده باشد.
تاثیر ماهی روی انعقاد خون و پیش گیری از لخته شدن خون
امگا-۳ بر روی پلاکت‌ها و سلول‌هایی که سطح داخلی رگ‌ها را می‌پوشانند و نقش عمده‌ای در انعقاد خون و تشکیل لخته دارند، تاثیر به سزایی دارد. همچنین از تجمع پلاکت‌ها که از مراحل ابتدایی تشکیل لخته است، پیشگیری می‌کند و مانع از ترشح بعضی مواد منعقد کننده از پلاکت‌ها می‌شود. این عملکرد امگا-۳ در کسانی که جراحی قلب باز و بای پاس (by pass) شده اند، بسیار مفید است. زیرا از انسداد رگ‌های پیوند شده پیشگیری می‌کند و مانع از حوادث قلبی جدید در این افراد می‌شود.
اثر مصرف ماهی روی سکته های مغزی ناشی از لخته در رگ های مغز
امگا-۳ موجود در ماهی و نقشی که در مهار تشکیل لخته دارد، احتمال سکته‌های مغزی را کم می‌کند. که این آثار مطلوب را در خانم‌ها بیشتر می‌توان مشاهده کرد. در کسانی که هفته ای یکبار ماهی مصرف می‌کنند، تا ۷ درصد احتمال سکته مغزی کاهش می‌یابد. اگر دفعات مصرف ماهی به هفته‌ای ۵ بار برسد، احتمال سکته‌ی مغزی تا ۵۰ درصد نیز کاهش خواهد یافت.
منبع: کتاب بانک جامع اطلاعات دارویی، انتشارات واحد تحقیقات مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ۱۳۹۰.
دیدگاهتان را بنویسید