گیاهشناسی شبدر ایرانی + عملیات زراعی شبدر ایرانی
شبدر ایرانی
- نام علمی: Trifolium resupinatum
- نام انگلیسی: Persian clover
در این مقاله به معرفی جامه شبدر ایرانی و مشخصات گیاهشناسی آن و همچنین عملیات زراعی کاشت و برداشت می پردازیم. شبدر ایرانی گیاهی است یکساله و بومی آسیای صغیر، ایران، مصر و کشورهای حوزه دریای مدیترانه است. این گیاه از نظر تولید علوفه و احداث چراگاه یکساله مورد توجه بوده و همچنین برای تهیه کود سبز، اصلاح و افزایش حاصلخیزی خاک هم کاشته می‌شود. شبدر ایرانی با رغبت زیادی توسط پرندگان و دام‌های اهلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه چه به صورت خالص و چه مخلوط با انواع گیاهان خانواده گرامینه کشت و مورد بهره برداری قرار می‌گیرد و به طور خودرو در نواحی بلوچستان و جنوب ایران، کرج و تهران، کردستان و آذربایجان مشاهده می‌گردد. علوفه حاصل از شبدر ایرانی در اواخر زمستان و اوایل بهار، زمانی که هنوز هیچ گیاه دیگری شروع به رشد ننموده مورد استفاده دام‌ها قرار می‌گیرد.
شبدر-ایرانی
گیاهشناسی شبدر ایرانی
شبدر ایرانی دارای ساقه‌های راست و افراشته، به ارتفاع ۲۰ تا ۸۰ سانتی متر است. در زمان اولیه رشد (روزت) اختلاف و تشخیص بین برگ بین شبدر ایرانی و شبدر سفید کار ساده‌ای نیست و این دو گیاه به سادگی از هم متمایز نمی‌گردند. اختلاف اصلی این دو در قاعده برگچه است. زیرا قاعده برگچه شبدر ایرانی باریک و قلمی است. علاوه بر این شبدر ایرانی برخلاف شبدر سفید دارای استولون نیست و گره‌های آن روی ساقه، ریشه تولید نمی‌کنند.
- برگ‌های گیاه سه برگچه‌ای و دمبرگ‌ها و دمگل‌های پایین بوته بلندتر از بالای بوته می‌باشند. برگچه‌های این گیاه تخم مرغی با نوک کشیده یا گرد با حاشیه دندانه ای می‌باشند.
- گل آذین گیاه به پهنای ۱ تا ۱/۵ سانتی متر، کروی، دارای گل‌های زیاد که بادمگلی به طول ۱/۵ تا ۵ سانتی متر از ساقه اصلی خارج می‌گردند.
- شبدر ایرانی گیاهی خودگشن و خود بارور با گل‌هایی به رنگ ارغوانی روشن تا قرمز می‌باشد.
- نیام این گیاه گرد متمایل به تخم مرغی شکل بوده و حاوی یک تا دو دانه است.
- رنگ بذر معمولا سبز زیتونی و یا ارغوانی تیره می‌باشد.
- وزن هزار دانه شبدر ایرانی حدود ۰/۷۵ تا ۱/۲ گرم می‌باشد.
- ریشه‌های این گیاه نیمه افشان و ضعیف است.
این گیاه دارای ارقام یک چین و چند چین (۳تا۴ چین) بوده و توده یا ارقامی به نام هفت چین هم دارد. ارقام یک چین در اوایل بهار شروع به گلدهی نموده و پس از برداشت قادر به رشد مجدد نیست یا رشد بسیار ضعیفی دارند.
سازگاری
شبدر ایرانی گیاهی زمستانه است، ولی به سرمای شدید زمستان مقاومت زیادی ندارد. در طی زمستان دارای رشد خفیف (روزت) است. این گیاه خاک‌های سنگین و مرطوب را می‌پسندد و در زمین‌های کاملا شنی و ارتفاعات زراعت آن بی‌نتیجه است. شبدر ایرانی در خاک‌های اسیدی رشد مناسبی داشته و گیاهی است که به رطوبت زیادی احتیاج دارد.
عملیات زراعی شبدر ایرانی
شبدر ایرانی گیاهی پاییزه است که در اوایل بهار تولید علوفه می‌نماید، اما در شرایط مناسب کشت بهاره آن هم امکان‌پذیر است. در این شرایط رشد گیاه کم و دوره رشد کوتاه می‌گردد و گیاه قادر به تولید بذر کافی نخواهد بود.
خاک مناسب کاشت شبدر ایرانی
معمولا شبدر ایرانی را در خاک‌هایی که قبلا گیاهان خانواده گرامینه در آن کشت گردیده اند، کشت می‌کنند. بهترین خاک برای کشت آن خاک‌های مرطوب، سنگین با قلیائیت کم یا اسیدی متوسط است. برای تهیه بستر بذر باید ابتدا زمین را شخم و دیسک زده و بعد اقدام به کشت می‌نمایند و در صورتی که نیاز به آبیاری شد، می‌توان از روش‌های آبیاری نشتی یا بارانی استفاده نمود. چنانچه خاک زراعی نیازمند افزایش حاصلخیزی بود می‌توان ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات آمونیوم و ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلو گرم کود پتاسه قبل از کاشت به خاک اضافه نمود.
روش کاشت بذر
در بیشتر موارد کشت بذر به صورت بذرپاشی انجام می‌شود. بذر را می‌توان توسط بذرپاش‌ها ویا بذرکارهای ریزدانه کار هم کشت نمود. کاشت بذر در اوایل پاییز انجام شده و میزان بذر لازم حدود ۵ تا ۸ کیلوگرم در هکتار است. چنانچه بذرکاری به صورت ردیفی صورت گیرد فاصله خطوط کاشت را ۱۰ تا ۱۴ سانتی متر در نظر می‌گیرند.
آبیاری
تعداد دفعات آبیاری شبدر ایرانی بستگی به تعداد چین و چگونگی مصرف گیاه دارد. مثلا در استان‌هایی از کشور که بارندگی بهاره به حد کفایت و با پراکنش مناسب باشد در کاشت پاییزه ۴ تا ۶ مرتبه و در کاشت بهاره دفعات بیشتری آبیاری صورت می‌پذیرد.
برداشت شبدر ایرانی
معمولا بهترین زمان برداشت شبدر ایرانی وقتی است که ۲۵ تا ۱۰۰ درصد گل‌ها در مزرعه ظاهر شده باشند. اکثر چین‌های اولیه را به صورت چرای مستقیم دام استفاده نموده و در چین آخر را به تولید علوفه خشک اختصاص می‌دهند. همچنین بخشی از کشت را نیز جهت تولید بذر نگهداری می‌نمایند.
اگر هدف از، کاشت این گیاه تولید علوفه خشک باشد بهترین زمان برداشت وقتی است که ۱۵ تا ۲۵ درصد مزرعه به گل نشسته باشد. محصول شبدر ایرانی سالیانه حدود ۲۵ تا ۳۰ تن علوفه‌تر و حدود ۴ تا ۶ تن علوفه خشک در هر هکتار است. همچنین این گیاه قادر است در هر هکتار حدود ۳۵۰-۱۵۰ کیلوگرم بذر تولید نماید.
منبع: کتاب زراعت گیاهان صنعتی وعلوفه ای، انتشارات دانشگاه پیام نور.
دیدگاهتان را بنویسید