تعیین زمان آبیاری با نمایه های ظاهری گیاه

نمایه های گیاهی

ساده ترین روش برای تعیین زمان آبیاری این است که برخی از خصوصیات بارز گیاه را گرفته و تغییرات آن را در روزهای بعد از آبیاری تعقیب کنیم. نمایه های ظاهری مانند شادابی برگ ها و شاخه ها و رنگ برگ ها از جمله پارامترهایی می باشند که با تغییر شدید آنها در هنگام تشنگی گیاه می توان زمان آبیاری را تعیین کرد. با اندازه گیری روزانه قطر ساقه و ارتفاع گیاه می توان به سرعت رشد پی برد و هر زمان که این سرعت متوقف گردید نشانه آن است که باید آبیاری صورت پذیرد.

در استفاده از نمایه های ظاهری باید دقت کافی به عمل آید تا عوامل دیگری که ممکن است تغییرات ظاهری در گیاه ایجاد کنند با تشنگی گیاه اشتباه نشوند. از جمله این عوامل آفات و بیماری ها و برخی عوامل محیطی را می توان ذکر کرد. با این وجود تنها مزیت استفاده از وضع ظاهری گیاه ساده بودن آن است که اکثر زارعین با تجارب زیاد خود با نگاه کردن به مزرعه متوجه تشنگی آن می شوند.

۱- نمایه افزایش دمای برگ

یکی دیگر از نمایه های تشنگی گیاه بالا رفتن دمای برگ هاست. افزایش دمای برگ نشانه کاهش تعرق و بسته شدن نسبی یا کامل روزنه هاست. امروزه با وجود وسایل و امکانات سنجش از دور (remote sensing) می توان با ترمومترهای فروسرخ (infrared thermometer) از دور و حتی با هواپیما و با ماهواره دمای پوشش گیاهی را بدست آورد. با ترمومترهای فروسرخ این امکان وجود دارد که دمای هوای اطراف برگ ها و دمای سطح برگ ها را اندازه گیری کرده و از روی اختلاف آنها پی به وضعیت آبی گیاه و نیاز آن به آبیاری برد.

• زمان برای اندازه گیری دمای برگ:

مناسب ترین زمان برای اندازه گیری دمای برگ هنگامی است که ۱ تا ۱/۵ ساعت از ظهر خورشیدی گذشته باشد تا دمای برگ به حداکثر خود برسد. از روزی که آبیاری صورت می گیرد اختلاف دمای برگ و هوا هر روز اندازه گیری شده و مقادیر تجمعی آنها در روزهای متوالی محاسبه می شود. هنگامیکه این مقدار به حد بحرانی رسید باید آبیاری انجام شود. حد بحرانی در مورد هر گیاه و هر نوع خاک متفاوت بوده و باید از روی تجربه بدست آید. در طی روزهای اندازه گیری دما ممکن است در برخی روزها به دلایلی دمای هوا بیشتر از دمای برگ باشد که در محاسبه اختلاف دمای تجمعی این روزها منظور نمی شوند.

دماسنج فروسرخ جهت اندازه گیری دمای آستانه (canopy) گیاه :

در سال های اول دهه ۱۹۷۰ میلادی نوعی دماسنج قابل حمل و ساده بنام دماسنج فروسرخ (inferared Thermometer) توسط جکسون در آزمایشگاه حفاظت آب آمریکا واقع در فونیکس آریزونا ساخته و بکار گرفته شد که در اندازه گیری دمای آستانه (canopy) گیاه و با اندازه گیری برگ ها و پوشش گیاهی زیاد مورد استفاده قرار می گیرد.

از مزیت های عمده دماسنج فروسرخ آن است که می توان همزمان دمای چندین برگ را اندازه گیری کرد. قبل از اختراع این دستگاه بسیار مشکل بود که بتوان اختلاف دمای گیاه و هوا را اندازه گیری کرد. زیرا هیچ وسیله ای وجود نداشت که بتوان با آن دمای گروهی از برگ ها را یکجا اندازه گیری کرد. دمای یک برگ که بصورت عمودی در مقابل تابش خورشید قرار گرفته است بمراتب با دمای برگی که نسبت به تابش خورشید موازی قرار دارد متفاوت است.

• روش کار دماسنج فروسرخ:

اساس کار دماسنج فروسرخ بر این پایه است که برگها به دلیل دمای خود تابش الکترومغناطیسی خارج می کند، این تابش ها توسط دستگاه دماسنج گرفته شده و با توجه به اینکه ضریب گسیل تابش توسط گیاه (thermal readiation emissivity) ثابت و حدود ۰/۹۵ تا ۰/۹۷ می باشد دستگاه دماسنج تابش های دریافت شده اندازه گیری و بر مبنای آن دمای گیاه را مشخص می کند. در واقع ترمومتر فروسرخ یک رادیومتر radiometer است که مجهز به حساسه دریافت انرژی گسیل شده از سطح مورد نظر از طریق چشم (optic) دستگاه می باشد.

فروش ویژه به مدت محدود

فروش ویژه بیش از ۳۰۰۰ رقم محصولات کشاورزی، انواع بذر با بسته بندی اورجینال و خانگی، انواع کودهای وارداتی اصل، ادوات و ابزارآلات با ضمانت اصالت کالا

همین الآن خرید کنید

۲- تعیین زمان آبیاری با پتانسیل آب برگ (Virat):

یکی دیگر از نمایه های گیاهی برای تعیین زمان آبیاری پتانسیل آب برگ (Virat) است. هرچه این پتانسیل کمتر باشد نشانه این است که نیاز بیشتری به آب می باشد. برای اندازه گیری پتانسیل آب در برگ باید برگ را از گیاه جدا کرده و آن را طوری در محفظه های فشاری (pressure bomb) قرار داد که دمبرگ از محفظه بیرون باشد. با افزایش فشار داخل محفظه از طریق گاز بی اثر ازت تا هنگامی که خروج آب از دمبرگ ظاهر گردد می توان پتانسیل آب برگ را اندازه گیری کرد. زیرا در این موقعیت پتانسیل آب برگ برابر فشار گاز در داخل محفظه است.

از جایی که سن برگ ها و زمان اندازه گیری بر مقدار پتانسیل آب برگ مؤثر است باید سعی شود از برگ های کامل گیاه و فقط ساعت معینی از روز اندازه گیری انجام شود. گرچه وسایل زیادی برای این نوع اندازه گیری ها در بازار موجود است اما دلیل مشکلات فنی زارعین غالبا از این نوع وسایل استفاده نمی کنند.

۳- نمایه مقاومت روزنه ها نسبت به خروج آب:

مقاومت روزنه ها نسبت به خروج آب از جمله نمایه های دیگر برای تعیین زمان آبیاری به شمار می رود. زیرا مقاومت روزنه در رابطه با درجه باز بودن روزنه است که خود تابعی از وضعیت آبی گیاه می باشد. هرچه مقاومت روزنه زیادتر باشد نشانه آن است که نیاز به آب درگیاه بیشتر است. برای اندازه گیری مقاومت روزنه ها وسایلی به نام پرومتر (porometer) در بازار موجود است که پرومترهای برگ یا دیفوزیونی (diffusion porometers) از جمله آنهاست اما کار کردن با این وسایل نیاز به مهارت داشته و لازم است نتایج حاصله از آن توسط متخصصان تفسیر شود. به همین دلیل استفاده از پرومتر بیشتر جنبه تحقیقاتی پیدا کرده است تا عملی.

منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

دکتر فاطمه سکه چی