تعیین تبخیر و تعرق
منظور از تعیین تبخیر و تعرق برآورد مقدار آبی است که باید به یک پوشش زراعی داده شود تا در طول دوره رویش صرف تبخیر و تعرق نموده و بدون آنکه با تنش آبی مواجه شود رشد خود را تکمیل نموده و حداکثر مقدار محصول را تولید کند. از جایی که عوامل بسیار زیادی در تبخیر و تعرق دخالت دارند برآورد دقیق تبخیر و تعرق اگر نتوان گفت که غیرممکن است کاری است بسیار مشکل.
- روش هایی که برای تخمین تبخیر و تعرق بکار برده می شود در دو گروه اصلی قرار می گیرند که عبارتند از:
۱- روش های مستقیم:
در روش مستقیم بخش کوچک و کنترل شده ای از مزرعه را مجزا کرده و مقدار تبخیر و تعرق در یک دوره زمانی مستقیما اندازه گیری می شود.
۲- روش های محاسبه ای:
در روش های محاسبه ای که می توان آنها را روش های غیرمستقیم دانست از عوامل مختلف اقلیمی و گیاهی استفاده شده و از روی ارتباط آنها با تبخیر و تعرق و معادله هایی که قبلا با روش های مستقیم واسنجی شده اند، تبخیر – تعرق پوشش گیاهی مورد نظر تخمین زده می شود.
هیچ کدام از این روش ها نمی توانند تبخیر و تعرق را بطور دقیق برآورد نمایند، ولی برخی از آنها در بعضی مناطق نتایجی را بدست می دهند که بیشتر با واقعیت مطابقت دارد. از نظر عملی روشی مطلوب است که اولا آسان بوده و ثانیه نتایج حاصله از آن واقعی تر باشد.
اصل بیلان جرمی
معمول ترین روش مستقیم تعیین تبخیر و تعرق استفاده از اصل بیلان جرمی در یک حجم کنترل شده از خاک است. براساس این اصل:
جریان خروجی – جریان ورودی = ΔS
که در آن جریان ورودی و خروجی برابر مقدار کل آبی که طی یک دوره زمانی مشخص (مثل یک ساعت یا یک روز و یا یک ماه) به حجم معینی از خاک وارد و یا از آن خارج می شود و معمولا برحسب سانتی متر یا میلی متر توصیف می شوند. AS برابر است با تغییر رطوبت در حجم کنترل شده خاک در طی دوره زمانی مشخص که برحسب سانتی متر یا میلی متر توصیف می گردد.
- معادله فوق را می توان در مقیاس بزرگ و در سطح مزرعه نیز بکار برد: برای این منظور رطوبت خاک در ابتدا و انتهای دوره معینی اندازه گیری و مقادیر آب ورودی و خروجی از زمین نیز اندازه گیری و از روی آنها تبخیر و تعرق تخمین زده می شود.
- در مقیاس کوچک ساده ترین وسیله لایسیمتر (lysimeter) است. لایسیمتر یک تانک با ابعاد مشخص است که در داخل خاک قرار گرفته و مقادیر ورودی و خروجی آب به آن با دقت بیشتر اندازه گیری می شود. لایسیمترها گرچه وسایل دقیقی برای اندازه گیری تبخیر و تعرق می باشند، اما مشکلات احداث و هزینه نسبتا زیاد لایسیمترها مانع از کاربرد عمومی آنها می شود و لذا از این وسایل بیشتر در کارهای تحقیقاتی و پاواسنجی دیگر روشهای تخمین ET استفاده میشود.
منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
دیدگاهتان را بنویسید