عناصر کم مصرف به صورت محلول در آب آبیاری و یا محلول پاشی و یا مخلوط با عناصر پر مصرف به صورت سرک پس از کاشت و سبز شدن گیاه در طول دوره رشد مصرف می شود. عناصر کم مصرف در بستر بدون خاک بیشتر از بستر خاکی مورد نیاز است و معمولا کمبود آن ها بیشتر مشاهده می شود. سدیم و کلر در بستر کاشت و در محیط ریشه و یا از طریق مصرف کودهای دیگر تامین و یا هنگام آبیاری همراه آب وارد محیط ریشه می شود. تنها گل میخک به مصرف مستقیم و خیلی کم سدیم نیاز دارد.
۱- آهن
شکل فعال آهن در گیاه به صورت آهن دو ظرفیتی است. آهن سه ظرفیتی در بافت های گیاه نگهداری و برای گیاه قابل استفاده نیست. حتی در صورت فراهم بودن آهن سه ظرفیتی علایم کمبود آهن مشاهده می شود. آهن در گیاه غیر متحرک است و علایم کمبود آن به صورت کلروز بین رگبرگی در برگهای جوان دیده می شود. افزایش آهک و کلسیم باعث کمبود آهن می شود. چون آهن در خاک های اسیدی در دسترس گیاه قرار می گیرد افزودن موادی با بنیان اسیدی باعث رفع کمبود آهن می شود. آهن به صورت کلات آهن (مانند سکوسترن) مصرف می گردد. کلات ها معمولا تثیبت نمی شوند و اهمیت آن‌ها به خاطر دیر آزادشدن و تدریجی بودن روند تجزیه و جذب آب است. کلات ها به دو روش جذب می شوند:
- کلات توسط گیاه جذب شده و در داخل گیاه عناصر کم مصرف آزاد می شوند.
- عناصر کم مصرف از کلات آزاد شده و جذب گیاه می شود (سرعت کمتر از حالت اول است).
۲- بر
در گیاه غیر متحرک است و علایم کمبود به صورت عدم رشد مریستم انتهایی شاخه و ریشه و تشکیل تعداد زیادی شاخه جانبی در قسمت بالایی ساقه (Witches Broom) در گل رز، داودی و گل میمون ظاهر می شود. افزایش پتاسیم در گل میخک باعث کمبود بر می شود. غلظت بیش از ۱۰۰ پی‌پی‌ام باعث سوختگی لبه برگ می شود. علایم مسمومیت ابتدا در برگ های پیر و سپس به ساقه سرایت می کند.
۳- منگنز
منگنز به صورت یون دو ظرفیتی جذب گیاه می شود. در گیاه غیر متحرک است و علایم کمبود آن که شبیه کمبود آهن است در برگهای جوان دیده می شود. منگنز مستقیما از طریق برگ جذب گیاه می شود. بارندگی زیاد باعث کاهش اکسیژن و تبدیل منگنز ذخیره شده در خاک به شکل قابل استفاده و سوختگی ناشی از مسمومیت منگنز می شود. راه حل آن زهکشی بستر و تهویه مطلوب است.
۴- مس
مس به صورت یون دو ظرفیتی جذب می شود. علایم کمبود آن شبیه کمبود بر است. خاک‌های هوموسی و پیتی دارای کمبود مس هستند.
۵- روی
روی به صورت یون دو ظرفیتی جذب می شود. قارچ کش ها دارای عنصر روی هستند. کمبود آن باعث توقف رشد و عدم تشکیل بذر می شود. کمبود آن باعث نوعی کلروز خاص به نام Mottle Leaf در هلو و مرکبات می شود.
۶- مولیبدن
مولیبدن در گیاه متحرک است. اولین علایم کمبود آن شبیه کمبود نیتروژن است و برگ های پایینی گیاه رنگ سبز خود را از دست می دهند. در گیاهی با کمبود مولیبدن نیترات به خوبی جذب نمی شود، حتی اگر مقدار زیادی از آن در خاک وجود داشته باشد. pH بزرگ تر یا مساوی ۶ مناسب جذب مولیبدن از خاک است. در pH کمتر از ۶ مولیبدن توسط کلویید خاک تثبیت می‌شود و برای گیاه قابل استفاده نیست.
۷- کلر
به صورت یون کلرید جذب گیاه می شود. علایم کمبود آن سوختگی نوک یا کنار برگ (Scorching)، پژمردگی، کلروز و برنزه شدن برگ های پیر و زردی زودتر از بلوغ و ریزش برگ است و باعث کاهش اندازه برگ و کندشدن رشد می شود. یون کلرید باعث آلودگی آب نهرها می شود. نمک طعام و کلرید پتاسیم مورد استفاده برای ذوب برف خیابان ها باعث آلودگی آب های زیرزمینی می شوند.
سایر عناصر
شامل آلومینیم، سدیم و سیلیسیم است که به مقدار زیاد در بافت برگ دیده می شود.
-
سدیم
سدیم بیش از ۱۰۰۰۰ پی‌پی‌ام در بافت برگ میخک باعث عدم بازشدن جوانه گل می شود. در آزالیا میزان ۶۰۰۰ پی‌پی‌ام سدیم باعث سوختگی برگ و کاهش رشد می گردد.
-
آلومینیم
بیشترین میزان آلومینیم در ریشه وجود دارد. گیاهان کاشته شده در خاک های اسیدی دارای میزان آلومینیم بیشتری نسبت به خاک های قلیایی هستند. آلومینیم در pH پایین در دسترس گیاه قرار می گیرد. در هورتانسیا رنگ گل وابسته به مقدار آلومینیم آزاد در خاک است. آلومینیم کافی باعث آبی شدن رنگ گل و کمبود آن باعث صورتی یا قرمز شدن رنگ گل می شود. گل کاران با کوددهی فسفر، قابلیت دسترسی به آلومینیم آزاد خاک را کنترل می کنند. فسفر یون آلومینیم را در بر گرفته و از جذب آن توسط گیاه جلوگیری می کند.
-
سیلیسیم
کاه غلات دارای سیلیسیم است. به استثنای اکسیژن، میزان سیلیسیم خاک نسبت به سایر عناصر بیشتر است. سیلیسیم بر ظرفیت تبادل کاتیونی خاک اثر می گذارد و زیادی سیلیسیم باعث افزایش این ظرفیت شده و در نهایت منجر به باروری خاک می شود.
-
فلور
فلور به میزان ۴-۳ پی‌پی‌ام در آب وجود دارد. در برخی شهرها ۱ پی‌پی‌ام فلور را به آب اضافه می کنند. گیاهان خانواده لیلیاسه بسیار حساس به این عنصر بوده و در ۰/۲۵ پی‌پی‌ام نوک برگ آن دچار سوختگی می شود. در pH 6/5-6، یون فلور توسط کلسیم نگهداشته شده و قابل جذب گیاه نیست. کارخانه های تولید کود سوپر فسفات تولید مقدار زیادی فلور در هوا می کنند که باعث آلودگی هوا می شود.
منابع:
۱- کتاب مدیریت گلخانه (جلد اول)، انتشارت سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران.
۲- کتاب مدیریت گلخانه، تکنولوژی تولید محصولات گلخانه ای، انتشارات سلسبیل.
دیدگاهتان را بنویسید