تاریخ :۱۰ فروردین ۱۴۰۳
سیستم هدایت کننده آب در ریشه

سیستم هدایت کننده آب در ریشه

  • ساختمان سیستم هدایت کننده

    ۱- منطقه حد فاصل ریشه – ساقه

    در حد فاصل ریشه تا ساقه، بخصوص در گیاهان علفی، تغییرات زیادی در نحوه قرار گرفتن بافت های آوندی مشاهده می شود. آوند چوبی در مرکز ریشه ها قرار گرفته ولی به شاخه های متعدد آوندی تقسیم می گردد که بصورت حلقه هایی مغز ساقه گیاهان علفی دولپه را احاطه می کند. در منطقه طوقه در سیستم آوندی الگوهای ساختمانی متعدد بوجود می آید و حتی در بعضی موارد در قسمت های بالا و پایین منطقه طوقه اختلافات فیزیولوژیکی بروز می نماید. برای مثال، در بعضی گونه ها غلظت نمک در ریشه ها به مراتب بیشتر از شاخه ها است.

    ۲- ساقه های چوبی
    • تراکئیدها (tracheid):

    در مخروطیان قسمت اعظم حرکت آب از داخل تراکئیدها صورت می گیرد. تراکئیدها سلول های دوکی شکلی هستند که به ندرت طول آنها به ۵ میلی متر و قطرشان به ۳۰ میکرون می رسد. با تکامل آنها پروتوپلاسم شان مرده و تجزیه می گردد. جدار آنها نیز چوبی و حفره دار است.

    • آوندها:

    قسمت اعظم حرکت آب در گیاهان هسته دار از داخل لوله هایی صورت می گیرد که از شکستن دو انتهای یک سری سلول هایی که روی هم قرار گرفته و سپس پروتوپلاسم آنها از بین رفته است، درست شده اند. در نتیجه یک ساختمان لوله ای درست می شود که قطر آن بین ۲۰ تا ۸۰۰ میکرون و طول آن از چند سانتی متر تا چندین متر متجاوز است. این لوله ها در بعضی گونه ها کوتاه و در بعضی دیگر بخصوص درختان، طویل می باشند. در درختانی که مقطع ساقه آنها حلقوی است، آوندها بطور انفرادی و پیوسته بوده ولی در بسیاری از گونه ها طول موثر این لوله ها بوسیله حباب های هوا، صمغ ها و سایر مواد مسدود کننده محدود می گردد.

    معمولا کار آوندها در درختانی که مقطع آنها حلقوی است پس از یک یا دو سال انجام وظیفه مختل می شود. در صورتیکه در آن دسته از درختان که مقطع ساقه آنها حلقوی نیست، این آوندها برای سالیان سال به وظیفه خود عمل می کنند. از این جهت بیشتر شیره صعودی در اخرین حلقه متراکم می شود. حال آنکه در بعضی گونه ها و نیز کاج ها بسیاری از حلقه های سالیانه فعال میباشند. بنظر می رسد که آخرین حلقه ساقه به عنوان مسیر اصلی جریان شیره باشد، زیرا این حلقه مستقیما به برگ های جوان متصل بوده و کمتر مسدود می گردد.

    • آوندهای چوبی:

    آنچه در آوندهای چوبی درختان اکثر گونه ها جالب توجه است، رشد مارپیچی آنها می باشد. بنابراین حرکت صعودی آب نیز بجای آنکه مسیری مستقیم داشته باشد بصورت مارپیچی انجام می گیرد. حرکت مارپیچی آب در توزیع آن در تاج درخت موثرتر از حرکت مستقیم آن است. الگوی سیستم های آوندی در غده ها بسیار پیچیده است زیرا در این وضعیت انشعابات آوندهایی که به برگ ها متصل شده اند به همدیگر نیز متصلند.

    سیستم های هادی:

    در اغلب گیاهان بیش از ظرفیت مورد لزوم برای ادامه حیات بوده و می توان بدون آنکه گیاه از بین برود قسمت قابل توجهی از آوندهای چوبی را برداشت. در واقع، که درختانی که حدود ۵۰ درصد طوقه آنها در اثر آتش سوزی از بین رفته است توانسته اند تا مدت ۱۰ سال پس از آن مثل درختان سالم به حیات خود ادامه دهند. آوندهای چوبی که در اثر زخم هایی صدمه می بیند، غالبا تغییر جهت داده و آب به آسانی از اطراف زخم مسیر خود را طی میکند.

    مشاهده شده است که اگر در برش عرضی تا مرکز تنه درخت ایجاد نموده بطوری که یکی در | بالای دیگری قرار گرفته و در دو جهت مخالف یکدیگر باشند این برشها مانع بالا رفتن شیره نمی گردند. علیرغم ضریب اطمینان بزرگی که در سیستم هادی اغلب گیاهان وجود دارد، فعالیت های باکتری ها، قارچ ها و حشرات غالبأ باعث وارد آمدن خسارات و انسداد آوندهای چوبی شده که نتیجه آن کاهش و جلوگیری از جریان صعودی آب است.

    فروش ویژه به مدت محدود
    فروش ویژه بیش از ۳۰۰۰ رقم محصولات کشاورزی، انواع بذر با بسته بندی اورجینال و خانگی، انواع کودهای وارداتی اصل، ادوات و ابزارآلات با ضمانت اصالت کالا
    همین الآن خرید کنید

    درباره این موضوع که بیماری به اصطلاح پوسیدگی به علت انسداد جریان آب در آوندهای چوبی و نیز به دلیل سم حاصله از قارچ است گفتگوهای زیادی بعمل آمده است، بعید به نظر می رسد که میسلیوم های قارچ بتوانند آوندهای چوبی را بطور کامل مسدود نمایند. شواهد کافی در دست است که حداقل در مورد بعضی بیماریها سیستم آوندی درختان آلوده بوسیله صمغ ها مسدود شده و انسداد جریان آب موجب خشک شدن درخت می گردد. انسداد سیستم آوندی در موارد بیماری درختان نارون نیز مشاهده شده است. احتمالا بنظر می رسد توکسین حاصله از قارچ بر سلول های مجاور عناصر آوندی اثر گذاشته و باعث تحریک آنها در جهت تولید صمغ می گردد.

    کارآیی سیستم هادی

    از این حقیقت که می توان بدون از بین رفتن گیاه مقداری زیادی از آوندهای چوبی را از گیاه خارج ساخته یا آن را از کار انداخت مبین این نکته است که کارایی سیستم هادی بسیار زیاد است. این کارایی را می توان بر حسب هدایت مخصوص در شرایط معلوم یا بر حسب هدایت نسبی، که عبارت است از نسبت سطوح هدایت کننده به سطوح تعرق باشد، توصیف نمود. هدایت مخصوص بر حسب حجم آب انتقال یافته در ساعت در تحت فشار مشخص و در طول و سطح مقطع معین توصیف می شود.

    گفته می شود که هدایت مخصوص تنه درخت نیز از طوقه به بالا کاهش می یابد. ولی مقاومت در مقابل حرکت آب متناسب با طول ساقه نیست. مقدار هدایت نسبی یا نسبت سطوح هادی بر حسب میلی متر مربع به سطوح تعرق کننده بر حسب گرم وزن خشک، برای درختان ۰/۵ برای گیاهان علوفه ای سایه دار ۰/۲ برای گیاهان آبدار کویری ۰/۱ است اما در ساقه گیاهان کویری ۳/۴ و برخی از گیاهان آبی ۰/۰۲ است.

    منبع : کتاب رابطه آب و خاک و گیاه، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

    امتیاز شما به این مقاله چقدره؟

    میانگین امتیازات ۵ از ۵

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *